Stratfor: Στην κόψη του ξυραφιού τα παραδοσιακά κόμματα του Νότου

Για την Ισπανία και την Πορτογαλία, το 2015 θα είναι μια πολιτικά ταραγμένη χρονιά, αφού και οι δυο χώρες πραγματοποιούν γενικές εκλογές εν μέσω περιορισμένης οικονομικής ανάπτυξης και σκανδάλων διαφθοράς. Στο μεταξύ, η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να βάλει τέλος στο πρόγραμμα διάσωσης της χώρας φέτος και να παραμείνει στην εξουσία μέχρι τις προγραμματισμένες για το 2016 εθνικές εκλογές.

Στις 25 Νοεμβρίου, ο επικεφαλής του πορτογαλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος δήλωσε πως «η ευθύνη του κόμματος για το μέλλον της χώρας» δεν θα επηρεαστεί από τιςκατηγορίες για διαφθορά κατά του πρώην πρωθυπουργού Jose Socrates. Στην Ισπανία, δημοσκόπηση στις 24 Νοεμβρίου έδειξε ότι το αντικαθεστωτικό Podemos είναι η δημοφιλέστερη πολιτική δύναμη της χώρας. στις χώρες αυτές, ο συνδυασμός της οικονομικής δυσπραγίας, των σκανδάλων διαφθοράς και της αυξανόμενης «αποσύνδεσης» των ψηφοφόρων από τα παραδοσιακά κόμματα, δοκιμάζουν την αντοχή των πολιτικών συστημάτων που δημιουργήθηκαν μετά την κατάρρευση των δικτατοριών.

Όταν ξέσπασε η ευρωπαϊκή κρίση, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα είχαν κεντροαριστερές κυβερνήσεις: οι ηγεσίες τους «έπεσαν» πρόωρα το 2011 λόγω της εφαρμογής των αντιδημοφιλών μέτρων λιτότητας. Οι κυβερνήσεις αυτές αντικαταστάθηκαν από συντηρητικές κυβερνήσεις, οι οποίες μπαίνουν στην «τελική ευθεία» με ανάμικτα αποτελέσματα.

Η ανεργία μειώνεται σιγά-σιγά και οι οικονομίες τους αναμένεται να εμφανίσουν ανάπτυξη από 0,6% έως 1,2% φέτος. ωστόσο, η ζωή για έναν μεγάλο αριθμό Πορτογάλων, Ισπανών και Ελλήνων παραμένει δύσκολη. Τα έθνη αυτά εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τους συμπιεσμένους μισθούς, τα υψηλά επίπεδα μετανάστευσης, αλλά και το γεγονός ότι μεγάλα μέρη του εργατικού δυναμικού εργάζεται σε θέσεις μερικής απασχόλησης. Τα σκάνδαλα διαφθοράς που ήρθαν πρόσφατα στο φως πιθανότατα θα βαθύνουν την έλλειψη εμπιστοσύνης προς τα παραδοσιακά κόμματα.

Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα οξυμένη στην Ισπανία, όπου αποκαλύφθηκαν πρόσφατα μια σειρά υποθέσεων διαφθοράς οι οποίες επηρεάζουν το κυβερνών Λαϊκό Κόμμα. Τον Οκτώβριο, ισπανός δικαστής αποκάλυψε δίκτυο δημοσίων αξιωματούχων και επιχειρηματιών που εμπλέκονταν στην παράνομη ανάθεση δημοσίων έργων. Πέρυσι, το κόμμα βρέθηκε στο μικροσκόπιο των αρχών αναφορικά για παρανομίες στη χρηματοδότησή του. Οι υποθέσεις αυτές έρχονται να προστεθούν σε άλλα σκάνδαλα διαφθοράς στα οποία εμπλέκονται ισπανοί τραπεζίτες, και συμβάλουν στην αύξηση της αντίληψης από πλευράς ψηφοφόρων ότι ολόκληρο το Σύστημα, από τους πολιτικούς μέχρι τους τραπεζίτες, είναι διεφθαρμένο.

Αυτό βοηθά στο να εξηγηθεί η άνοδος του Podemos, το οποίο «γεννήθηκε» φέτος και η δημοτικότητά του στις δημοσκοπήσεις έχει εκτιναχθεί στα ύψη. Με «όπλο» μια ισχυρή πλατφόρμα κατά της λιτότητας, το Podemos αποτελεί σοβαρή πρόκληση για το παραδοσιακό δικομματικό σύστημα της Ισπανίας. Η άνοδός του επηρεάζει την ατζέντα των παραδοσιακών κομμάτων: για παράδειγμα, στις 24 Νοεμβρίου το Σοσιαλιστικό Κόμμα ανακοίνωσε ότι στηρίζει την τροποποίηση του άρθρου του Ισπανικού Συντάγματος το οποίο ορίζει το όριο του δημοσίου ελλείμματος και χρέους –άρθρο το οποίο στήριξαν οι Σοσιαλιστές το 2011. Το σημαντικότερο, η ισπανική πολιτική κρίση θέτει εν αμφιβόλω ολόκληρο το συνταγματικό σύστημα που δημιουργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970, καθώς όλο και μεγαλύτερος αριθμός ισπανών ψηφοφόρων που αντιτίθενται στη μοναρχία και το ενιαίο κράτος, θα ήθελαν να δουν την Ισπανία να γίνεται μια ομοσπονδιακή δημοκρατία.

Μερικά χιλιόμετρα δυτικότερα, η Πορτογαλία βρίσκεται επίσης αντιμέτωπη με ένα μεγάλο σκάνδαλο διαφθοράς. Ο Jose Socrates, πρώην πρωθυπουργός, συνελήφθη στο αεροδρόμιο της Λισαβόνας στις 21 Νοεμβρίου, καθώς θεωρείται ύποπτος για φορολογική απάτη, διαφθορά και ξέπλυμα χρήματος. Αν και ο Socrates αποσύρθηκε από την πολιτική το 2011, η υπόθεση αυτή πιθανότατα θα πλήξει τη δημοφιλία του Σοσιαλιστικού Κόμματος, το οποίο προς το παρόν είναι η κύρια δύναμη της αντιπολίτευσης. Το κόμμα αγωνίζεται να καταλήξει σε μια ενιαία αντίδραση στις κατηγορίες που αποδίδονται στον πρώην ηγέτη του. Καθώς στο πλαίσιο της έρευνας για την υπόθεση θα ερευνηθούν οι ενέργειες της κυβέρνησης Socrates, είναι πιθανό να μπουν στο μικροσκόπιο των αρχών και άλλα μέλη του κόμματος.

Μια από τις πολλές πολιτικές συνέπειες της οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη είναι ότι τα παραδοσιακά κόμματα χάνουν τη λαϊκή στήριξη, η οποία πλέον πηγαίνει στα αντικαθεστωτικά κόμματα. Όμως τα κόμματα αυτά δεν είναι ομοιογενή και υπάρχει ένα ιδεολογικό χάσμα μεταξύ των χωρών της βόρειας και της νότιας Ευρώπης. Σε χώρες όπως η Γαλλία, η Βρετανία, η Ολλανδία και η Σουηδία, η κρίση έχει ωφελήσει τα κόμματα της Δεξιάς, τα οποία έχουν μια ισχυρή αντιμεταναστευτική και αντιευρωπαϊκή ατζέντα. Ωστόσο, στην Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα, η κρίση αποτελεί πλεονέκτημα για τα κόμματα της Αριστεράς, που επικεντρώνονται κυρίως στις δημόσιες δαπάνες και την αναδιαπραγμάτευση των κρατικών χρεών. Η άνοδος της Αριστεράς στην Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα οφείλεται εν μέρει στο ότι υπάρχουν σχετικά πρόσφατες μνήμες από δικτατορίες της Δεξιάς, ενώ η ανεργία και το χρέος θεωρούνται ιδιαίτερα σοβαρά προβλήματα. Η αυξανόμενη δημοτικότητα του ισπανικού Podemos και του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, ευθυγραμμίζεται με την τάση αυτή. Η Πορτογαλία δεν έχει δει ακόμα παρόμοιο φαινόμενο, όμως εάν συμβεί, πιθανότατα και αυτό θα προέρχεται από την Αριστερά.

Ωστόσο, τα αριστερά κόμματα εξακολουθούν να αγωνίζονται να βρουν μια συνεκτική θέση σε ότι αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση. Από τη μια πλευρά, επικρίνουν τα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής που έχουν επιβληθεί στις χώρες τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Από την άλλη, υπόσχονται να μεταρρυθμίσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς να την διαλύσουν. Podemos και ΣΥΡΙΖΑ έχουν υποσχεθεί να αναδιαρθρώσουν τα εθνικά χρέη των χωρών τους, όμως έχουν τηρήσει αμφιλεγόμενη στάση σε ότι αφορά την ευρωζώνη. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Πορτογαλίας έχει επικρίνει ανοικτά τα μέτρα λιτότητας, όμως παραμένει βαθύτατα προσηλωμένο στο ευρώ. η Πορτογαλία έχει μικρότερα κομμουνιστικά κόμματα που επικρίνουν το ευρώ, όμως δεν έχουν ακόμα εκμεταλλευτεί προς όφελός τους τα σκάνδαλα διαφθοράς και τα μέτρα λιτότητας.

Ασχέτως του μέλλοντός τους, τα κόμματα αυτά καθορίζουν την πολιτική ατζέντα σε Ισπανία, Ελλάδα και σε μικρότερο βαθμό στην Πορτογαλία. Ο προηγούμενος πολιτικός κύκλος στην νότια Ευρώπη έφερε στην εξουσία τα κόμματα της κεντροδεξιάς. Ο επόμενος πιθανότατα θα φέρει μια σημαντική πρόκληση για τις παραδοσιακές δυνάμεις, τόσο της κεντροδεξιάς όσο και της κεντροαριστεράς. Πολιτικές όπως η δημοσιονομική προσαρμογή και η αποπληρωμή του χρέους, τις οποίες στήριζαν σε μεγάλο βαθμό τα παραδοσιακά κόμματα, θα τεθούν υπό αμφισβήτηση. Αυτό θα δημιουργήσει νέα κύματα πολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητας, σε μια ήδη εύθραυστη ευρωζώνη.