Stratfor: Χωρίς το Ιράν οι ΗΠΑ δεν θα νικήσουν τους τζιχαντιστές

Η πολυεθνική στρατιωτική εκστρατεία κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία, της οποίας ηγούνται οι ΗΠΑ, δημιουργεί αναταράξεις σε μια ήδη βαθύτατα περίπλοκη περιοχή. Η ανάγκη της Ουάσιγκτον για τοπικούς συμμάχους στη διχασμένη από τον πόλεμο Συρία έχει καταστήσει επιβεβλημένη τη συμμαχία με τις αραβικές μοναρχίες της περιοχής. Όμως οι ΗΠΑ δεν θα επιδιώξουν ένα «παιχνίδι μηδενικού αποτελέσματος» έναντι των συμφερόντων του Ιράν, ιδιαίτερα αφού ο βασικός σύμμαχος στην περιοχή, η Τουρκία, είναι επιφυλακτικός ως προς τον αντίκτυπο του πολέμου κατά του υπερεθνικού τζιχαντικού κινήματος στα νότια σύνορά του.

Δεδομένης της στρατιωτικής και της ρητορικής κλιμάκωσης των τελευταίων μηνών, ήταν προφανές ότι οι ΗΠΑ θα ηγούνταν μιας «συμμαχίας προθύμων» κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία. Δεν ήταν όμως εξαρχής ξεκάθαρο με ποιους θα συμμαχούσαν και πώς η συμμαχία αυτή θα επηρέαζε τον περιφερειακό, γεωπολιτικό και σεκταριστικό αγώνα. Σε σύγκριση με τη Συρία, η μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ υπήρξε πολύ πιο απλή.

Περιορισμένες οι επιλογές των ΗΠΑ

Λαμβάνοντας υπ' όψιν την εχθρότητά τους, οι ΗΠΑ και το Ιράν δεν θα μπορούσαν επισήμως να ενώσουν τις δυνάμεις τους κατά ενός κοινού εχθρού. Ωστόσο, αυτό δεν απέτρεψε τις δύο χώρες από τα να συντονίσουν παρασκηνιακά τις ενέργειές τους. Και οι δύο ενεργούσαν μέσω των ίδιων τοπικών εταίρων -τη σιιτική ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Βαγδάτης και την κουρδική τοπική κυβέρνηση στην Ερμπίλ- κάτι που διευκόλυνε τις προσπάθειές τους στο Ιράκ. Με άλλα λόγια, η Ουάσιγκτον και η Τεχεράνη συμφώνησαν σε ένα σύστημα που είχε επίσης την εγχώρια και την εξωτερική στήριξη, συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας, αφού το Ισλαμικό Κράτος αποτελεί πιο άμεση απειλή για το Ριάντ απ' ό,τι η συνεχιζόμενη αντιπαλότητα της χώρας με την Τεχεράνη.

Ενώ συνεχίζονται οι ενέργειες κατά του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ, η διεθνής πλειοψηφούσα γνώμη λέει πως το κίνημα των τζιχαντιστών δεν μπορεί να ηττηθεί αν δεν εκτοπιστεί ταυτόχρονα και από τη Συρία. Όμως, η γεωπολιτική κατάσταση είναι τέτοια που δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς το πώς θα πρέπει να διεξαχθεί αυτός ο πόλεμος. Ιδανικά, οι φυσικοί σύμμαχοι των ΗΠΑ κατά του Ισλαμικού Κράτους θα ήταν το Ιράν, το καθεστώς Άσαντ της Συρίας και η Χεζμπολά, που μοιράζονται το συμφέρον των ΗΠΑ για εξουδετέρωση των τζιχαντιστών.

Αφού υπάρχει ήδη συνεργασία με το Ιράν σε ό,τι αφορά το Ιράκ, δεν θα ήταν δύσκολο η Ουάσιγκτον να επεκτείνει αυτήν τη συνεργασία και στο θέμα της Συρίας. Ωστόσο, η κατάσταση στη Συρία αποτρέπει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Η Ουάσιγκτον δεν μπορεί να ενώσει τις δυνάμεις της με τη Δαμασκό, λόγω του εμφυλίου πολέμου που έχει οδηγήσει στον θάνατο περισσοτέρων από 200.000 ανθρώπων. Ούτε με τη Χεζμπολά όμως μπορεί να ενώσει τις δυνάμεις της, αφού πρόκειται για μια οργάνωση που οι ΗΠΑ έχουν κηρύξει ως «τρομοκρατική», και η οποία έχει σκοτώσει Αμερικανούς διπλωμάτες και στρατιωτικούς και συνεχίζει να μάχεται κατά του στενού συμμάχου των ΗΠΑ, του Ισραήλ. Αυτό σημαίνει πως η Ουάσιγκτον δεν είχε άλλη επιλογή από το να συνταχθεί με τους Σύριους αντάρτες, κάτι που απαίτησε τη συνεργασία με τους περιφερειακούς προστάτες τους, δηλαδή τα αραβικά κράτη, με πρώτη τη Σαουδική Αραβία.

Ορισμένοι άλλοι παράγοντες είχαν ως αποτέλεσμα μαχητικά αεροσκάφη από τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία, το Μπαχρέιν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, με τη στήριξη του Κατάρ, να συμμετάσχουν μαζί με τα αμερικανικά μαχητικά στο πρώτο κύμα αεροπορικών επιθέσεων κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία. Οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι της Ουάσιγκτον, δεδομένων των δικών τους εσωτερικών διπλωματικών πιέσεων, αποφάσισαν να μη συμμετάσχουν στις επιθέσεις (αν και η Γαλλία έχει εμπλακεί στις αεροπορικές επιθέσεις στο Ιράκ). Πολύ σημαντικότερο, όμως, είναι ότι ο μοναδικός νατοϊκός σύμμαχος των ΗΠΑ στην περιοχή, η Τουρκία, προσπαθεί να προετοιμαστεί για τις επιπτώσεις του πολέμου και δεν συμμετέχει στον συνασπισμό κατά του Ισλαμικού Κράτους.

Η οπτική του Ιράν

Αν και σίγουρα ικανοποιημένο που ο κύριος ιστορικός αντίπαλός του, η Τουρκία, δεν ανακατεύεται στον αγώνα, το Ιράν ανησυχεί μήπως αυτή η προσπάθεια κατά του Ισλαμικού Κράτους οδηγήσει σε περαιτέρω επανάσταση στη Συρία. Η Τεχεράνη θέλει το Ισλαμικό Κράτος αποδυναμωμένο στη Συρία για να μην απειληθεί ο δορυφόρος της, δηλαδή το Ιράκ. Την ίδια ώρα όμως, ωφελείται από την παρουσία του Ισλαμικού Κράτους ως βασικού στοιχείου των ανταρτών της Συρίας, διότι αποτρέπει την επικέντρωση της προσοχής των ανταρτών στον σύμμαχο της Τεχεράνης, τη Δαμασκό.

Οι στρατηγικοί σχεδιαστές του Ιράν προβλέπουν πως ενώ το Ισλαμικό Κράτος θα υποστεί σοβαρές απώλειες, δεν θα ξεριζωθεί. Το όποιο κενό δημιουργηθεί απλώς θα εντείνει τις μάχες μεταξύ των ομάδων των ανταρτών. Αυτοί που χαρακτηρίζονται μετριοπαθείς αντάρτες είναι ένα συνονθύλευμα ανταγωνιζόμενων φατριών, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και οι Σαλαφιστές-τζιχαντιστές, που δεν απέχουν πολύ από το Ισλαμικό Κράτος. Η Τεχεράνη στοιχηματίζει ότι το Ισλαμικό Κράτος δεν θα εξαλειφθεί από παίκτης, και ότι άλλες παρόμοιες ομάδες θα καταρρίψουν την αντίληψη των ΗΠΑ περί «μετριοπαθών ανταρτών» και, συνεπώς, την επιθυμία τους να εμπλακούν στην επανάσταση.

Οι υπολογισμοί του Ιράν δεν μπορούν να απορριφθούν ως «ευσεβείς πόθοι» ενός παίκτη που αισθάνεται ευάλωτος λόγω των στρατιωτικών ενεργειών στη Συρία. Οι ΗΠΑ ανησυχούν για την προσπάθεια αλλαγής του καθεστώτος στη Συρία, μήπως η χώρα γίνει νέο Αφγανιστάν – αυτήν τη φορά στην καρδιά της Μέσης Ανατολής. Έτσι, ενώ προσπαθεί να στηρίξει τους αντάρτες κατά του Ισλαμικού κράτους, η Ουάσιγκτον δεν είναι προσηλωμένη σε πλήρη ανατροπή της τρέχουσας τάξης πραγμάτων στη Δαμασκό.

Για τον λόγο αυτό, οι ΗΠΑ γνωρίζουν πως κάποια στιγμή θα πρέπει να φέρουν και το Ιράν στην «εξίσωση». Ακόμα και μετά την κατηγορηματική άρνηση του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, να συνεργαστεί μαζί τους κατά του Ισλαμικού Κράτους, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι δήλωσε πως η Ουάσιγκτον είναι έτοιμη να συνομιλήσει με την Τεχεράνη αναφορικά με το Ισλαμικό Κράτος, στο περιθώριο των διαπραγματεύσεων για τα πυρηνικά που γίνονται στη Νέα Υόρκη. Μέχρι τώρα, οι ΗΠΑ τάσσονταν κατά της εκμετάλλευσης των διαπραγματεύσεων για τα πυρηνικά προκειμένου να συζητηθούν άλλα ζητήματα.

Και ενώ θα συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ, το Ιράν θα απασχολείται και σε άλλα μέτωπα. Η Τεχεράνη θα πρέπει να αναμένεται ότι θα εκμεταλλευτεί τους φόβους της Άγκυρας για τη στρατιωτική επιχείρηση κατά του Ισλαμικού Κράτους. Οι Ιρανοί είναι επίσης απασχολημένοι με τις διμερείς διαπραγματεύσεις με τους βασικούς περιφερειακούς εχθρούς τους, τους Σαουδάραβες, για το Ισλαμικό Κράτος και για την άνοδο του συντασσόμενου με το Ιράν κινήματος al-Houthi, το οποίο έχει μετατραπεί στη μοναδική συνεκτική δύναμη νότια των συνόρων της Σαουδικής Αραβίας, στην Υεμένη.

Αναφορικά με τη Συρία, οι Ιρανοί δεν θα βασιστούν απλώς στον φόβο των ΗΠΑ για τους τζιχαντιστές. Η Τεχεράνη θα επικεντρωθεί και στο πεδίο της μάχης, προκειμένου να προετοιμαστεί για την όποια κατάσταση στην οποία το νυν καθεστώς θα τεθεί και πάλι σε θέση άμυνας, κατά των ανταρτών καθώς θα αποδυναμώνεται το Ισλαμικό Κράτος.