Διαλέγουν στρατόπεδο οι χώρες της πρώην ΕΣΣΔ

Την ώρα που οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις περικύκλωναν στρατηγικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις της Ουκρανίας στην Κριμαία την 1η Μαρτίου, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Αρμενίας δήλωνε πως η χώρα του θα έχει ολοκληρώσει τις προετοιμασίες της για ένταξη στην Τελωνειακή Ένωση της Ρωσίας μέχρι τα μέσα Απριλίου. Η Αρμενία ανακοίνωσε την πρόθεσή της να ενταχθεί στην Τελωνειακή Ένωση τον Σεπτέμβριο και μέχρι τον Φεβρουάριο η Γιερεβάν είχε ολοκληρώσει περίπου το ήμισυ των προαπαιτούμενων γι' αυτό.

Η απόφαση της χώρας να επισπεύσει μια διαδικασία που τυπικά χρειάζεται πολύ χρόνο δείχνει την επιθυμία της αρμενικής κυβέρνησης για μεγαλύτερη ενοποίηση με τη Ρωσία. Όμως, ενώ χώρες όπως η Αρμενία κινούνται πιο κοντά στη Μόσχα, άλλες χώρες της πρώην σοβιετικής περιφέρειας επιχειρούν να ενισχύσουν τους δεσμούς τους με τη Δύση.

Η ανακοίνωση της 1ης Μαρτίου ήρθε τη στιγμή που έληγε η επίσκεψη του Γεωργιανού πρωθυπουργού Ηρακλή Γκαριμπασβίλι στις ΗΠΑ. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Ουάσιγκτον, ο Γκαριμπασβίλι συναντήθηκε με τον Αμερικανό πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα, τον αντιπρόεδρο Τζο Μπάιντεν και τον υπουργό Εξωτερικών Τζον Κέρι, οι οποίοι εξέφρασαν τη στήριξή τους στις προσπάθειες ένταξης της Γεωργίας στην Ε.Ε.

Στις 3 Μαρτίου, ένας από τους εκπροσώπους του Γκαριμπασβίλι είπε πως η συνάντηση μεταξύ Γεωργιανών και Ρώσων αξιωματούχων που ήταν προγραμματισμένη για τις 4 και 5 Μαρτίου αναβλήθηκε, υποτίθεται κατόπιν αιτήματος της ρωσικής κυβέρνησης.

Την ίδια μέρα, η υπουργός Εξωτερικών της Γεωργίας, Μάγια Παντζικίντζε, δήλωσε πως η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να δώσει στην Ουκρανία, τη Γεωργία και τη Μολδαβία ένα ξεκάθαρο άνοιγμα για ένταξη σε αυτήν. Η γεωργιανή κυβέρνηση έχει κινητοποιηθεί από την ουκρανική κρίση και ζητά ισχυρότερους δεσμούς με τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, αναζητώντας αναλόγως και μεγαλύτερες εγγυήσεις.

Οι κινήσεις της Αρμενίας προς μεγαλύτερη ενοποίηση με τη Ρωσία και οι προσπάθειες της Γεωργίας να έρθει πιο κοντά στη Δύση αποτελούν μέρος μιας μακροπρόθεσμης τάσης. Η αυξημένη διπλωματική δραστηριότητα των τελευταίων εβδομάδων σε Αρμενία και Γεωργία δείχνει ότι η κρίση στην Ουκρανία δίνει κίνητρο στις χώρες της ασταθούς περιοχής του Καυκάσου να περιχαρακωθούν σε ένα από τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα: είτε στην Τελωνειακή Ένωση, της οποίας ηγείται η Ρωσία, η οποία περιλαμβάνει τη Λευκορωσία και το Καζακστάν, είτε στο δυτικό στρατόπεδο, του οποίου ηγούνται οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τον τελευταίο χρόνο, η Αρμενία, η οποία φιλοξενεί ρωσική στρατιωτική βάση και τηρεί στενές οικονομικές σχέσεις με τη Μόσχα, κινείται σταθερά προς μεγαλύτερη ενοποίηση με την Τελωνειακή Ένωση. Η Γεωργία, από την άλλη πλευρά, επιχείρησε να εξισορροπήσει τους δεσμούς με τη Ρωσία και τη Δύση. Η εκλογική νίκη του συνασπισμού του Γεωργιανού Ονείρου το 2012 είδε τη νέα ηγεσία της Γεωργίας να βελτιώνει τους οικονομικούς δεσμούς με τη Ρωσία την ώρα που έχτιζε σχέσιες στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας.

Η πολιτική αναταραχή στην Ουκρανία, σε συνδυασμό με την εισβολή της Ρωσίας στην Κριμαία, άλλαξε τον προσανατολισμό της διεθνούς πολιτικής της Τιφλίδας. Η Γεωργία πολέμησε κατά της Ρωσίας το 2008 και από καιρό αντιμετωπίζει τις προκλήσεις μιας ψυχρής σύγκρουσης για τις αυτόνομες περιοχές της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας. Ως αποτέλεσμα, η Γεωργία αντιτίθεται σθεναρά στην προοπτική απόσχισης της Κριμαίας και έχει στηρίξει ανοικτά την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας.

Η επιθετική τοποθέτηση του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία αποτελεί υπενθύμιση του πόσο τρωτή είναι η Γεωργία ως χώρα μη μέλος του ΝΑΤΟ στην περιφέρεια της Ρωσίας. Όμως για τις αρμενικές αρχές, η αναταραχή στην Ουκρανία έδωσε περισσότερα κίνητρα για ενοποίηση με τη Ρωσία, εξ ου και το αυξημένο ενδιαφέρον για την ένταξη στην Τελωνειακή Ένωση.

Η ουκρανική κρίση έχει εντείνει την πόλωση μεταξύ της Ανατολής και της Δύσης και σε άλλα μέρη της πρώην σοβιετικής περιφέρειας. Στη Λευκορωσία, συνελήφθησαν διαδηλωτές κοντά στη Ρωσική Πρεσβεία, ενώ Λευκορώσοι αξιωματούχοι συζητούν με τους Ρώσους ομολόγους τους το ενδεχόμενο επιβολής περιορισμών σε ορισμένες ουκρανικές εισαγωγές. Στη Μολδαβία, ο πρωθυπουργός Γιούριε Λεάνκα συνέκρινε την κατάσταση στην Κριμαία με αυτήν στη δική της αυτονομημένη περιφέρεια της Υπερδνειστερίας (Τρανσνίστρια). Ο Λεάνκα συζήτησε τη συνεχιζόμενη κρίση στην Ουκρανία με κορυφαίους Αμερικανούς αξιωματούχους κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στις ΗΠΑ στις 3 Μαρτίου, καθώς και τις προσπάθειες της Μολδαβίας για ενοποίηση με τη Δύση.

Καθώς η Ουκρανία έρχεται αντιμέτωπη με τις συνέπειες του επαναπροσανατολισμού της εξωτερικής πολιτικής της στη Δύση, η Μολδαβία αναζητά στήριξη στον δρόμο της προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ήδη ψηφίσει για άρση των περιορισμών στην έκδοση βίζας για τη Μολδαβία, όμως η συνεχιζόμενη αστάθεια στην περιοχή θα κάνει την Ευρωπαϊκή Ένωση πολύ επιφυλακτική.

Αν και η πόλωση της ρωσικής περιφέρειας εντείνεται, υπάρχουν περιορισμοί που εμποδίζουν το βάθεμα των σχέσεων χωρών όπως η Γεωργία και η Μολδαβία με τη Δύση. Η ένταξη της Γεωργίας και της Μολδαβίας σε δυτικούς θεσμούς όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ απειλεί τα στρατηγικά συμφέροντα της Ρωσίας. Η Ρωσία έχει ισχυρό πάτημα και στις δύο χώρες μέσω οικονομικών δεσμών, αλλά και στρατιωτικής παρουσίας, και είναι πιθανό να συνεχίσει να επηρεάζει τις αντίστοιχες αυτονομημένες περιοχές.

Η περιορισμένη αντίδραση της Δύσης στις ρωσικές στρατιωτικές ενέργειες στην Κριμαία δείχνει τα όρια του πόσα είναι διατεθειμένη να θυσιάσει -σε επίπεδο πολιτικών και οικονομικών σχέσεων με τη Ρωσία- για χάρη της ενοποίησης πρώην σοβιετικών κρατών με την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αν και η κρίση στην Ουκρανία θα συνεχίσει να ωθεί ορισμένες χώρες στην περιφέρεια να επιδιώξουν ισχυρότερους δεσμούς με αυτήν, οι προσανατολισμένες στη Δύση χώρες στην πρώην σοβιετική περιφέρεια πιθανότατα δεν θα μπορέσουν να ενοποιηθούν πλήρως βραχυμεσοπρόθεσμα. Η πόλωση των πρώην σοβιετικών κρατών θα συνεχιστεί καθώς η Ρωσία και η Δύση θα ανταγωνίζονται για το ποιος θα έχει τη μεγαλύτερη επιρροή.