H Xρυσή Αυγή και ο κίνδυνος αποσταθεροποίησης

Αν και οι τελευταίες εξελίξεις και η δράση της Χρυσής Αυγής έχουν προκαλέσει τη γενική κατακραυγή στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, η κατάσταση παραμένει πολύ σύνθετη. 

Το κόμμα δημιουργήθηκε στις αρχές του 1990 και μέχρι πρόσφατα είχε ελάχιστη συμμετοχή στην πολιτική ζωή της χώρας, στην οποία κυριαρχούσαν η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ. Η οξύτατη οικονομική κρίση στην Ελλάδα άλλαξε δραματικά την κατάσταση. Καθώς η ανεργία σκαρφάλωνε σε πρωτοφανή επίπεδα και η χώρα βυθιζόταν σε εξαετή ύφεση, η Χρυσή Αυγή και άλλα περιθωριακά κόμματα γνώρισαν μια απότομη άνοδο στη δημοτικότητά τους. Η στήριξη προς τη Χρυσή Αυγή αυξήθηκε από το 0,3% στις εκλογές του 2009 στο 7% στις εκλογές του Μαΐου του 2012. Σήμερα το κόμμα έχει 18 έδρες στο ελληνικό κοινοβούλιο.

H άνοδός του εξηγείται από τη βαθιά οικονομική κρίση της Ελλάδας, η οποία οδήγησε σε κατάρρευση το παραδοσιακό πολιτικό σύστημα της χώρας. Ενώ η Χρυσή Αυγή και ακόμη περισσότερο ο ΣΥΡΙΖΑ αύξαναν τα ποσοστά τους, η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ έδιναν μάχη για την επιβίωσή τους. Τα δύο κόμματα κατάφεραν να σχηματίσουν έναν εύθραυστο κυβερνητικό συνασπισμό μετά από δεύτερη εκλογική αναμέτρηση τον Ιούνιο του 2012.

Η Χρυσή Αυγή χρησιμοποιεί σκληρή εθνικιστική ρητορική. Τάσσεται κατά των μεταναστών και του ευρώ και κάνει λόγο για διεκδίκηση ελληνικών περιοχών στην Αλβανία, στην Κύπρο και στην Τουρκία. Συμμορίες υποστηρικτών της κάνουν συχνά περιπολίες στους δρόμους της Αθήνας και άλλων μεγάλων πόλεων, πραγματοποιώντας επιθέσεις σε μετανάστες και μοιράζοντας ρατσιστικά έντυπα. Την ίδια ώρα, μοιράζουν τρόφιμα σε φτωχές γειτονιές, αλλά μόνο σε όσους μπορούν να αποδείξουν ότι έχουν την ελληνική υπηκοότητα.

Όμως, πιο σημαντική είναι η ικανότητα της Χρυσής Αυγής να προβάλλεται ως αντικαθεστωτικό κόμμα που προσελκύει ψηφοφόρους οι οποίοι έχουν πληγεί από την οικονομική κρίση, έχουν απογοητευτεί από τα παραδοσιακά κόμματα και είναι αρκετά απελπισμένοι ώστε να λαμβάνουν πολιτικές αποφάσεις που δεν θα έπαιρναν σε διαφορετικές περιστάσεις. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις τοποθετούν τη στήριξη προς το συγκεκριμένο κόμμα κοντά στο 10% - 12%, ποσοστό που το καθιστά τρίτο στην Ελλάδα. 

Το πολιτικό δίλημμα 

Τα γεγονότα της 17ης και 18ης Σεπτεμβρίου έχουν ανοίξει μια συζήτηση στη χώρα η οποία αναμένεται να γίνει πιο έντονη τις ερχόμενες εβδομάδες. Η ελληνική κυβέρνηση έχει αφήσει να εννοηθεί ότι μπορεί να θέσει εκτός νόμου τη Χρυσή Αυγή, αλλά η διαδικασία δεν θα είναι εύκολη. Η Αθήνα μπορεί να υποστηρίξει ότι η Χρυσή Αυγή είναι μια επικίνδυνη πολιτική δύναμη, που υποκινεί ρατσιστική και πολιτική βία. Υπό αυτό το πρίσμα, μπορεί να υποστηριχτεί ότι η απότομη άνοδός της απειλεί τη σταθερότητα της χώρας και ότι το κόμμα πρέπει να διαλυθεί προτού προκαλέσει περαιτέρω ζημιά.

Ωστόσο, μια άλλη, αντίθετη άποψη είναι ότι η Χρυσή Αυγή είναι ένα δημοκρατικά εκλεγμένο πολιτικό κόμμα και η απαγόρευσή της θα μπορούσε να θεωρηθεί παραβίαση της ελευθερίας της συμμετοχής στην πολιτική. Αν απαγορευτεί, η Χρυσή Αυγή μπορεί να ασκήσει έφεση στο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο, ανοίγοντας μια μακρόχρονη πολιτική διαμάχη με απρόβλεπτη κατάληξη.

Σύμφωνα με μια παρόμοια άποψη, τα ακραία πολιτικά κόμματα συχνά γιγαντώνονται μόλις απαγορευτούν, γιατί μπορούν να παρουσιαστούν ως θύματα. Ως εκ τούτου, υπάρχουν φόβοι ότι η απαγόρευσή της μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της απήχησής της. Με βάση την οπτική αυτή, η συμμετοχή των άκρων στην πολιτική είναι ο καλύτερος τρόπος για να παραμένουν υπό έλεγχο. Ωστόσο, αν η Αθήνα επιλέξει να μείνει άπραγη, η αγανάκτηση του κόσμου με την κυβέρνηση ίσως αυξηθεί ακόμα περισσότερο. 

Δεν είναι η πρώτη φορά που μια χώρα της Ευρώπης είναι αντιμέτωπη με το δίλημμα αυτό. Οι κυβερνήσεις της Γερμανίας συζητούν εδώ και δεκαετίες για το καθεστώς του ακροδεξιού Εθνικού Δημοκρατικού Κόμματος, αλλά οι προσπάθειες να τεθεί εκτός νόμου έχουν αποδειχτεί ανεπιτυχείς.

Στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, η Ισπανία είχε ανάλογα προβλήματα στην αντιμετώπιση των βάσκικων εθνικιστικών κομμάτων, ορισμένα εκ των οποίων συνδέονταν με τρομοκρατικές οργανώσεις. Το Μπατασούνα, για παράδειγμα, τέθηκε εκτός νόμου το 2003, ύστερα από τους ισχυρισμούς των ισπανικών αρχών πως έχουν στοιχεία ότι το κόμμα χρηματοδοτεί με δημόσιο χρήμα την τρομοκρατική οργάνωση ΕΤΑ. Ωστόσο, η Ισπανία αντιμετώπισε τον βάσκικο εξτρεμισμό σε ένα περιβάλλον σχετικής οικονομικής σταθερότητας και πολιτικού διαλόγου. Η Ελλάδα, αντίθετα, είναι αναγκασμένη να αντιμετωπίσει τον εξτρεμισμό εν μέσω μιας οικονομικής κρίσης δίχως προηγούμενο. 

Στις 19 Σεπτεμβρίου η ελληνική στατιστική υπηρεσία ανακοίνωσε ότι η ανεργία διαμορφώθηκε το δεύτερο τρίμηνο στο 27,1%, χαμηλότερα από το 27,4% το πρώτο τρίμηνο, αλλά αρκετά υψηλότερα από το 23,6% του πρώτου τριμήνου του 2012. Επιπρόσθετα, περίπου 6 στους 10 νέους κάτω των 24 ετών είναι άνεργοι. Ακόμα και αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέψει μια ισχνή οικονομική ανάπτυξη το 2014, η ελληνική οικονομία θα παραμείνει αδύναμη στο άμεσο μέλλον. Αυτό σημαίνει ότι ανεξάρτητα από το μέλλον της Χρυσής Αυγής, τα επόμενα χρόνια θα υπάρχει μεγάλο περιθώριο για την ανάδυση ακραίων κομμάτων, τα οποία θα συνεχίσουν να απειλούν την πολιτική σταθερότητα και τη θέση της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.