Stratfor: Σε «θερινή ραστώνη» η ευρωπαϊκή κρίση

Στις αρχές του 2013, το Stratfor έλεγε πως αυτή θα είναι η χρονιά κατά την οποία οι βαθιές, δομικές αδυναμίες στην Ευρώπη και στην Κίνα θα φέρουν τους ηγέτες των δύο αυτών πυλώνων του διεθνούς συστήματος αντιμέτωπους με μια οδυνηρή πραγματικότητα: τα βραχυπρόθεσμα γιατροσόφια που εφαρμόστηκαν μέχρι στιγμής δεν θα είναι αρκετά για να αποτρέψουν αργότερα τη μεγαλύτερη αστάθεια. Πράγματι, το περασμένο τρίμηνο, οι ηγέτες της Ευρώπης ξεκίνησαν μια πολύ σοβαρή συζήτηση για τους τρόπους αντιμετώπισης της ανεργίας των νέων, ενώ ταυτόχρονα αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν τα υπαρξιακά ερωτήματα αναφορικά με τα κόστη και τα οφέλη της βαθύτερης ευρωπαϊκής ενοποίησης, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την κρίση. Και καθώς ξεκινά το γ' τρίμηνο, η Κίνα κάνει επώδυνες κινήσεις για να αντιμετωπίσει τις μεγάλες ανισορροπίες στο χρηματοοικονομικό της σύστημα, εν μέσω της επιβράδυνσης της παγκόσμιας ανάπτυξης.

Η κρίση της Ευρώπης εξακολουθεί να είναι στο στάδιο όπου μια απατηλή ηρεμία θα υπερισχύσει τόσο στους δρόμους όσο και στις χρηματοοικονομικές αγορές. Οι χαμηλότεροι στόχοι για τα ελλείμματα, η εγγύηση για παρέμβαση της ΕΚΤ στις αγορές κρατικών ομολόγων, οι υγιείς ρυθμοί αφίξεων ξένων τουριστών στην Ευρώπη και η ανεπάρκεια των ευρωπαϊκών κοινοβουλίων να περάσουν νομοθεσίες λόγω θερινών διακοπών έχουν δημιουργήσει μια σχετικά ήσυχη περίοδο για την Ε.Ε. Ωστόσο, οι ρυθμοί της ανεργίας αυξάνονται σταθερά σε όλη την Ευρώπη, και παρότι η Γερμανία θα είναι απασχολημένη με το τελικό στάδιο της προεκλογικής περιόδου, υπάρχει μια αυξανόμενη παραδοχή ότι το Βερολίνο, οι Βρυξέλλες και οι θεσμοί και τα εργαλεία που χρησιμοποιούν για να προσπαθήσουν να διαχειριστούν την κρίση, με όλο και πιο ταχύ ρυθμό, χάνουν τη νομιμότητά τους.

Για την Κίνα, οι επόμενοι τρεις μήνες θα φέρουν περισσότερες απολύσεις, χρεοκοπίες, διαδηλώσεις και εμπορικές διαμάχες καθώς η νέα κυβέρνηση θα προσπαθήσει να περιορίσει την πιστωτική επέκταση και να μειώσει τις δομικές ανεπάρκειες. Οι περιοδικές ενέσεις ρευστότητας για τη διαχείριση των αναταράξεων θα στείλουν ανάμικτα μηνύματα αναφορικά με τις προθέσεις της, όμως θα αντανακλούν την απλή αλήθεια ότι, ενώ η χώρα διαθέτει τα κεφάλαια για να διαχειριστεί τις χρηματοοικονομικές πιέσεις, εξακολουθεί να ανησυχεί για την ικανότητά της να διατηρήσει την πολιτική σταθερότητα εν μέσω μιας δραματικής αναμόρφωσης του οικονομικού της μοντέλου.

Η Ρωσία, που με κανέναν τρόπο δεν είναι απρόσβλητη από την οικονομική επιβράδυνση, παρά τον πλούτο των φυσικών της πόρων, θα έχει και κέρδη αλλά και απώλειες αφού θα προσπαθήσει να διατηρήσει το οικονομικό της πλεονέκτημα στην Ευρώπη. Ενώ οι διαπραγματεύσεις για το φυσικό αέριο αυτό το τρίμηνο θα είναι δύσκολες για τη χώρα και θα πυροδοτήσουν μια εντεινόμενη διαμάχη εξουσίας στο Κρεμλίνο, η Ρωσία θα κάνει αθόρυβη αλλά ουσιαστική πρόοδο στην επέκταση του οικονομικού της αποτυπώματος στην κεντρική και στην ανατολική Ευρώπη.

Στη Μέση Ανατολή δεν θα υπάρξει ανακούφιση από τον γενικότερο πόλεμο φατριών που μαστίζει την περιοχή, όμως στη Συρία η ισορροπία της βίας μεταξύ του καθεστώτος και των δυνάμεων των ανταρτών εγγυάται το τέλμα. Το καθεστώς θα έχει ένα πλεονέκτημα σε ό,τι αφορά το μέγεθος της εξωτερικής στήριξης που λαμβάνει, όμως παράλληλα θα υπερεκτείνεται στην πολυμέτωπη στρατιωτική αντεπίθεση κατά των ανταρτών. Και ενώ οι ΗΠΑ –μεταξύ άλλων ξένων δυνάμεων- θα είναι ανοικτές στην παροχή όπλων σε ορισμένες φατρίες ανταρτών, η πρόβλεψη του Stratfor που δίνει έμφαση στην αυτοσυγκράτηση των ΗΠΑ σε ό,τι αφορά τη στρατιωτική ανάμιξή τους στη Μέση Ανατολή, θα συνεχίσει να ισχύει και αυτό το τρίμηνο.

Στη Λατινική Αμερική, η μεξικάνικη κυβέρνηση θα κάνει πρόοδο το τρίτο τρίμηνο, εισάγοντας νόμους στο Κογκρέσο που θα προσελκύσουν τις απαραίτητες επενδύσεις στον ενεργειακό τομέα. Στα νότια, ο ιδεολογικός διχασμός θα διευρυνθεί καλώς οι χώρες-μέλη της τελωνειακής ένωσης Mercosur θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τα πιεστικά προβλήματα στο εσωτερικό τους. Με τη Βραζιλία και την Αργεντινή να έχουν στραμμένη την προσοχή τους σε εσωτερικά ζητήματα, η Mercosur θα παραμείνει σε κατάσταση συνεχών αλλαγών, ενώ θα ενισχύεται η πιο δυναμική Συμμαχία του Ειρηνικού (Pacific Alliance).

Αν και δεν προβλέψαμε τις διαδηλώσεις στη Βραζιλία και στην Τουρκία που ξέσπασαν το δεύτερο τρίμηνο, η δυναμική που οδήγησε και στα δύο κινήματα είχε αναφερθεί σε προηγούμενες αναφορές. Μετά τις λαϊκές διαδηλώσεις του περασμένου τριμήνου, αρκετές από τις μεγαλύτερες φιλοδοξίες της εγχώριας και της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας θα δοκιμαστούν τους επόμενους μήνες. Οι συνέπειες της ροής των ενόπλων ομάδων που προέρχονται από το Μάλι, η περίοδος των βίαιων απεργιών στα ανθρακωρυχεία της Νότιας Αφρικής, η διευρυνόμενη επιρροή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τη Γεωργία και οι τριμερείς ενεργειακές εχθρότητες στο Ιράκ είναι μεταξύ των πολλών άλλων εξελίξεων που το Stratfor αναμένει να καλύψει τους επόμενους τρεις μήνες.

Ευρώπη: «Θερινή ραστώνη» για την κρίση

Σε ό,τι αφορά την Ευρώπη, το Stratfor αναφέρει ότι επιφανειακά θα φαίνεται ότι υπάρχει σχετική ησυχία. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα διατηρήσει την υπόσχεσή της για παρέμβαση στις αγορές ομολόγων προκειμένου να διατηρήσει την ηρεμία στις χρηματοοικονομικές αγορές. Παράλληλα, η χαλάρωση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των στόχων για τα ελλείμματα το περασμένο τρίμηνο και η γενικότερη μεταστροφή από τις πολιτικές λιτότητας επίσης θα δώσουν κάποιο περιθώριο για ανάσα στις χώρες της ευρωπεριφέρειας. Η θερινή τουριστική περίοδος στην Ευρώπη θα φέρει αρκετή ξένη κίνηση ώστε να μετριαστούν οι απεργίες και οι διαδηλώσεις στις χώρες της Μεσογείου, όπου η ανεργία των νέων βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα. Τα περισσότερα ευρωπαϊκά κοινοβούλια θα είναι κλειστά αυτό το καλοκαίρι, γεγονός που θα καθυστερήσει τη λήψη αποφάσεων για αμφιλεγόμενες μεταρρυθμίσεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουν αναταραχές.

Η αυξανόμενη ανεργία εντείνει την υπαρξιακή κρίση της Ευρώπης

Όμως, ενώ η χρηματοοικονομική κρίση έχει περιοριστεί για τώρα, το Stratfor έχει τονίσει σε προηγούμενες προβλέψεις ότι η κρίση των κρατικών χρεών ήταν μόνο η πρώτη φάση μιας πολύ βαθύτερης κοινωνικοοικονομικής προβληματικής κατάστασης. Αυτή η μεγαλύτερη κρίση θα χρειαστεί καιρό για να ξεδιπλωθεί, όμως θα διαρρήξει τα θεμέλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πράγματι, τα ποσοστά της ανεργίας θα συνεχίσουν να αυξάνονται και θα επηρεάζουν όλο και περισσότερο τον πυρήνα της Ευρώπης.
Η αυξανόμενη παραδοχή αυτής της τάσης θα εντείνει τη διαμάχη μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών αναφορικά με το πώς θα πρέπει να αντιμετωπιστεί η αυξανόμενη ανεργία (και συγκεκριμένα η ανεργία των νέων) και με το το ποια εργαλεία θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη συλλογική διαχείριση της κατάστασης(όπως η δημιουργία μιας τραπεζικής ένωσης). Αυτές οι διαμάχες επικεντρώνονται στα ρίσκα και στα οφέλη της βαθύτερης ενοποίησης. Ενώ οι ασυμφιλίωτες διαφορές της Γερμανίας και της Γαλλίας αναφορικά με το θέμα συνεχίζουν να κακοφορμίζουν, η δυσφορία από την πλευρά της Ολλανδίας, που είναι στριμωγμένη μεταξύ των δύο δυνάμεων και αντιμετωπίζει και αυτή αυξανόμενα ποσοστά ανεργίας, θα γίνει πιο εμφανής καθώς οι Ολλανδοί προειδοποιούν κατά της διεύρυνσης των εξουσιών των Βρυξελλών. Οι φυγόκεντρες δυνάμεις που επηρεάζουν τη διαμάχη αναφορικά με την ευρωπαϊκή ενοποίηση θα αποτρέψουν τη δυνατότητα η συζήτηση για τις πανευρωπαϊκές δομικές μεταρρυθμίσεις να μετατραπεί σε λήψη δράσης προς αυτήν την κατεύθυνση το τρίτο τρίμηνο.

Η εσωτερική ατζέντα των κρατών μελών της Ε.Ε.

Η Γαλλία, στην προσπάθειά της να εξισορροπήσει την ανάγκη της για συμμαχία με τη Γερμανία και τις αυξανόμενες κοινωνικές πιέσεις στο εσωτερικό της, θα δει να αναδύεται και πάλι η συντηρητική αντιπολίτευση (το κόμμα του πρώην προέδρου Νικολά Σαρκοζί), αλλά και να εντείνεται η κριτική από την ακροδεξιά, καθώς η δημοφιλία του σοσιαλιστή προέδρου Φρανσουά Ολάντ συνεχίζει να φθίνει. Το αναπόφευκτο καθήκον της Γαλλίας να προσπαθήσει να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της θα πάρει τη μορφή διαμάχης αναφορικά με τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση αυτό το τρίμηνο. Θα προετοιμαστεί προσχέδιο της μεταρρύθμισης, όμως είναι απίθανο να εγκριθεί μέχρι το τέλος του καλοκαιριού. Όπως έκανε και με την πρόσφατη εργασιακή μεταρρύθμιση, ο Ολάντ θα ζητήσει τη συναίνεση των εμπορικών συνδέσμων και των συνδικάτων των εργαζομένων, γεγονός που θα αποδυναμώσει την πρόταση. Το γεγονός ότι το ζήτημα αυτό είναι τόσο ευαίσθητο πιθανότατα θα οδηγήσει σε διαδηλώσεις από ορισμένα συνδικάτα εργαζομένων στη χώρα, όμως το επίπεδο των αναταραχών δεν θα φτάσει σε τέτοιο σημείο ώστε να υπάρξει αποσταθεροποίηση της κυβέρνησης.

Εν όψει των εκλογών του Σεπτεμβρίου, τα εσωτερικά ζητήματα της Γερμανίας θα συνεισφέρουν σε μεγάλο βαθμό στην παράλυση της λήψης αποφάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο αυτό το τρίμηνο. Όπως η Γαλλία, έτσι και η Γερμανία θα πρέπει να κρατήσει μια δύσκολη ισορροπία μεταξύ της ανάγκης της να κρατήσει αρκετή συνοχή στην Ε.Ε. ώστε να διασφαλίσει τη γερμανική πρόσβαση σε μια μεγάλη καταναλωτική αγορά και της ανάγκης της να διατηρήσει την ευρωστία της οικονομίας της σε μια περίοδο όπου οι ρυθμοί ανάπτυξης σε όλη την Ε.Ε. είτε είναι στάσιμοι είτε μειώνονται σταθερά. Αυτό το δίλημμα θα στείλει μικτά σινιάλα στο γερμανικό εκλογικό σώμα κατά την προεκλογική περίοδο: οι υποψήφιοι θα τονίσουν την ανάγκη για μεγαλύτερη ενοποίηση για να διασφαλιστεί η συνεχιζόμενη πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά, ενώ θα προσπαθούν ταυτόχρονα να καθησυχάσουν τους ψηφοφόρους ότι θα προστατευθούν τα γερμανικά συμφέροντα (και τα λεφτά των φορολογουμένων). Οι ανησυχίες στο εσωτερικό της χώρας αναφορικά με τους κατώτατους μισθούς, τους φόρους και την ενεργειακή πολιτική θα επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό την ψήφο. Η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ πιθανότατα θα διατηρήσει τη δημοτικότητά της κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, όμως ασχέτως της πολιτικής κλίσης της κυβέρνησης που θα προκύψει, οι εκλογές από μόνες τους δεν θα αλλάξουν ουσιαστικά τον τρόπο με τον οποίο η Γερμανία διαχειρίζεται την κρίση.

Το ιταλικό κοινοβούλιο θα αρχίσει τις διαπραγματεύσεις για τη συνταγματική μεταρρύθμιση (που αναμένεται να ολοκληρωθεί στα μέσα του 2014) και για τον νέο εκλογικό νόμο αυτό το καλοκαίρι. Στο επίκεντρο θα βρίσκεται επίσης η φορολογία ακινήτων και ο ΦΠΑ – διαμάχη που θα κλιμακωθεί τον Σεπτέμβριο. Αυτά τα θέματα, μαζί με τα νομικά προβλήματα του πρώην πρωθυπουργού Σίλβιο Μπερλουσκόνι θα προκαλέσουν εντάσεις στον εύθραυστο κυβερνητικό συνασπισμό, όμως είναι απίθανο ότι θα οδηγήσουν σε κατάρρευση της κυβέρνησης.

Το ισπανικό κοινοβούλιο θα συζητήσει το θέμα της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος, όμως δεν αναμένεται να υπάρξει έγκρισή του αυτό το τρίμηνο. Λόγω της χαλάρωσης από την Ε.Ε. των στόχων για το έλλειμμα της Ισπανίας, οι αυτόνομες περιοχές της χώρας θα πιέσουν για μεγαλύτερη επιείκεια από την κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι. Τελικά, η Μαδρίτη θα συμφωνήσει σε πιο χαλαρούς στόχους για το έλλειμμα με τις αυτόνομες περιοχές.

Οι outsiders προκαλούν την κυρίαρχη πολιτική ελίτ

Στην ετήσια πρόβλεψή μας, είπαμε σε γενικές γραμμές πως, ενώ το διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ των ελίτ που κυβερνούν και των μαζών στην Ευρώπη θα δώσει τη δυνατότητα στα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα να αυξήσουν τη δημοτικότητά τους, τα κυρίαρχα πολιτικά κόμματα θα εξακολουθήσουν σε μεγάλο βαθμό να κρατούν το έδαφός τους. Αυτή η τάση συνεχίζεται και για το επερχόμενο τρίμηνο. Όταν η Αυστρία διεξάγει τις γενικές εκλογές της στις 29 Σεπτεμβρίου, η ευρωσκεπτικιστικη ομάδα Stronach πιθανότατα θα μπει στη Βουλή, όμως τα παραδοσιακά κόμματα της χώρας πιθανότατα θα διατηρήσουν τον έλεγχο.

Στην Ελλάδα, ο εύθραυστος κυβερνητικός συνασπισμός της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ, που πλέον κατέχουν ισχνή πλειοψηφία στη Βουλή, θα δεχθεί εντεινόμενες πιέσεις από τον αντικαθεστωτικό ΣΥΡΙΖΑ. Οι πιστωτές της χώρας θα συνεχίσουν να πιέζουν την Αθήνα να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις, όμως θα δείξουν επιείκεια όταν χρειαστεί προκειμένου να μη διαλυθεί η κυβέρνηση.

Εκτός της ευρωζώνης, είναι πιθανόν να υπάρξει πολιτική αναταραχή στην Πολωνία αυτό το καλοκαίρι. Τα χαμηλά ποσοστά έγκρισης της κυβέρνησης που προκύπτουν από την επιβραδυνόμενη οικονομική ανάπτυξη θα δημιουργήσουν περισσότερες πολιτικές προκλήσεις για τον πρωθυπουργό Ντόναλντ Τασκ. Ο πρωθυπουργός πιθανότατα θα αποφύγει κατάρρευση της κυβέρνησης, όμως θα δεχθεί αυξανόμενες πιέσεις τόσο από το εσωτερικό του κόμματός του όσο και εκτός αυτού.

Η κεντρική Ευρώπη αψηφά τις Βρυξέλλες

Ο σταδιακός κατακερματισμός της Ευρώπης που τονίστηκε στην ετήσια πρόβλεψή μας θα κλιμακωθεί και στην κεντρική Ευρώπη, όπου η Ουγγαρία θα ηγηθεί της τάσης για συγκέντρωση του πολιτικού ελέγχου, αψηφώντας τους κανόνες της Ε.Ε. Οι ηγέτες της Ε.Ε. θα επικρίνουν τις αμφιλεγόμενες νομικές μεταρρυθμίσεις και την επιβολή φορολογίας στις τράπεζες και στον τηλεπικοινωνιακό τομέα από την Ουγγαρία, όμως δεν θα έχουν την πολιτική βούληση και τα μέσα να πιέσουν αποτελεσματικά τη Βουδαπέστη να αντιστρέψει την πορεία της. Η Ρουμανία επίσης θα δείξει αυξανόμενα σημάδια αποστασιοποίησης από τους κανόνες της Ε.Ε. λόγω οικονομικής και πολιτικής αναγκαιότητας. Εν τω μεταξύ, η Ρωσία θα εκμεταλλευτεί την εξασθενημένη επιρροή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην κεντρική Ευρώπη, προκειμένου να επεκτείνει την οικονομική της παρουσία στην περιοχή.