Stratfor: Ανακούφιση από Τουρισμό στο Νότο

Ο τουρισμός είναι ένας από τους ελάχιστους τομείς στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία -τις τρεις χώρες με τα υψηλότερα επίπεδα ανεργίας στην ευρωζώνη- που έχουν διατηρήσει κάποια δυναμική εν μέσω της ευρωπαϊκής κρίσης. Η Ισπανία και η Πορτογαλία είχαν καλές τουριστικές περιόδους το 2012, τάση που ελπίζουν ότι θα συνεχιστεί.

Αν και η πολιτική και η κοινωνική κρίση επηρέασαν αρνητικά τον τουρισμό της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια, ο τομέας πιθανότατα θα ανακάμψει φέτος. Ο τουρισμός δεν θα δημιουργήσει σημαντική μακροπρόθεσμη απασχόληση σε καμία από αυτές τις χώρες, όμως θα προσφέρει προσωρινά ανακούφιση στην κρίση ανεργίας φέτος το καλοκαίρι.

Ο τουρισμός είναι μια σημαντική οικονομική δραστηριότητα στην περιφέρεια της ευρωζώνης. Αντιπροσωπεύει περίπου το 17% του ΑΕΠ στην Ελλάδα, το 10% στην Ισπανία και το 9% στην Πορτογαλία. Αυτά τα ποσοστά είναι σημαντικά υψηλότερα από τον μέσο όρο του 4,2% για τις χώρες μέλη του ΟΟΣΑ. Ο τουριστικός τομέας παρέχει μια σημαντική πηγή απασχόλησης τόσο στην επίσημη όσο και στην ανεπίσημη οικονομία. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα τη θερινή περίοδο, όταν και δημιουργούνται οι περισσότερες θέσεις εργασίας που σχετίζονται με τον τουρισμό.

Η εσωτερική υποτίμηση με την οποία οι χώρες προσπαθούν να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητά τους κυρίως μέσω της μείωσης του εργατικού κόστους έχει οδηγήσει σε πτώση των τιμών και έχει καταστήσει την Ισπανία και την Πορτογαλία πιο ελκυστικούς προορισμούς για τους τουρίστες. Ως αποτέλεσμα, και οι δύο χώρες της Ιβηρικής βρήκαν προσωρινή ανακούφιση στις κρίσεις ανεργίας κατά τους θερινούς μήνες του 2012, τάση που θα επαναληφθεί και φέτος.

Η Ελλάδα, όπου η μόνιμη απειλή διαδηλώσεων και απεργιών πίεσε τον τομέα τα τελευταία χρόνια, είναι μια διαφορετική περίπτωση. Η θερινή περίοδος του 2013, ωστόσο, πιθανότατα θα έχει καλύτερες επιδόσεις, αφού η χώρα λίγο-πολύ έχει σταθεροποιηθεί.

Η Ισπανία και η Πορτογαλία

Η Ισπανία είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος τουριστικός προορισμός του κόσμου. Ο τομέας δημιουργεί περίπου το 11% της επίσημης απασχόλησης στη χώρα, δίνοντας δουλειά σε περίπου 2 εκατομμύρια ανθρώπους, ενώ επίσης είναι σημαντική πηγή ανεπίσημης απασχόλησης.

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Τουριστικών Μελετών της Ισπανίας, 57,7 εκατ. ξένοι τουρίστες επισκέφθηκαν τη χώρα το 2012, καταγράφοντας αύξηση 2,7% σε σχέση με το 2011. Αυτοί οι τουρίστες δαπάνησαν περίπου 43 δισ. ευρώ, το υψηλότερο ποσό που έχει καταγραφεί. Η έκρηξη του εισερχόμενου τουρισμού αντισταθμίστηκε από σημαντική υποχώρηση του εσωτερικού τουρισμού κατά 8,8% το 2012. Σύμφωνα με τον σύνδεσμο της τουριστικής βιομηχανίας, Exceltur, συνολικά ο τομέας υποχώρησε κατά 1,6% το 2012.

Φέτος, ο τουρισμός θα προσφέρει κάποια προσωρινή ανακούφιση στην κρίση ανεργίας της Ισπανίας.

Σύμφωνα με το ισπανικό υπουργείο Εργασίας, τον Μάιο κατεγράφη ετήσια άνοδος 2,9% στις νέες συμβάσεις εργασίας. Το ήμισυ αυτών υπεγράφη στον ξενοδοχειακό κλάδο, ενώ οι περισσότερες νέες θέσεις εργασίας δημιουργήθηκαν σε δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς όπως οι Βαλεαρίδες Νήσοι. Ο Μάιος και ο Ιούνιος είναι γενικά καλοί μήνες για τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ισπανία, καθώς η άνοιξη σηματοδοτεί την έναρξη της τουριστικής περιόδου. Ωστόσο, οι περισσότερες από αυτές τις θέσεις είναι προσωρινές. Μόλις το 7,5% όλων των συμβάσεων που δημιουργήθηκαν αυτόν τον Μάιο αφορούσε μόνιμη θέση εργασίας.

Ο τουρισμός είναι επίσης πολύ σημαντικός για την Πορτογαλία, όπου ο κλάδος αντιπροσωπεύει περίπου το 8% της συνολικής κανονικής εργασίας. Ομοίως με την Ισπανία, η Πορτογαλία είδε αύξηση 5% στον εισερχόμενο τουρισμό της το 2012, η οποία αντισταθμίστηκε από πτώση 7,2% στον εσωτερικό τουρισμό. Παρά την υποχώρηση των εγχώριων ταξιδιών, η Πορτογαλία εμφάνισε έσοδα από τον τουρισμό ύψους 8,6 δισ. ευρώ το 2012, ποσό αυξημένο κατά 5,6% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.

Η τουριστική περίοδος θα φέρει και στην Πορτογαλία κάποια οικονομική ανακούφιση. Ο αριθμός των διανυκτερεύσεων σε ξενοδοχεία από ξένους τουρίστες έχει ήδη αυξηθεί κατά 11% το πρώτο τρίμηνο του 2013 σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2012, αν και οι διανυκτερεύσεις από Πορτογάλους μειώθηκαν κατά 3,7% την ίδια περίοδο.

Η Πορτογαλία έχει αισθανθεί την κρίση στην Ισπανία υπό τη μορφή μείωσης επισκέψεων από Ισπανούς τουρίστες.

Ελλάδα

Η ευρωπαϊκή κρίση επηρέασε αρνητικότατα τον τουριστικό τομέα της Ελλάδας, με τις συνεχείς διαδηλώσεις και απεργίες να πλήττουν την εικόνα της χώρας ως ενός σύγχρονου τουριστικού προορισμού. Από το 2008 μέχρι το 2010, η Ελλάδα υποχώρησε από τη 12η στην 21η θέση στην κατάταξη του ΟΗΕ με τις χώρες που παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα. Οι αφίξεις τουριστών μειώθηκαν από την «κορυφή» των 18,8 εκατομμυρίων το 2007, στα 15,5 εκατ. το 2012.

Η κατάσταση έχει σταθεροποιηθεί σε κάποιον βαθμό από τις εκλογές του 2012, που οδήγησαν στον σχηματισμό μιας σχετικά σταθερής κυβέρνησης, και οι διαδηλώσεις έχουν γίνει πιο αραιές. Επιπλέον, οι τιμές των ξενοδοχείων έχουν υποχωρήσει κατά μέσο όρο 45% τα τελευταία τρία χρόνια, και η ελληνική κυβέρνηση έχει εντείνει τις προσπάθειες για προσέλκυση περισσότερων τουριστών, ιδιαίτερα από χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα. Φορείς του τουριστικού τομέα ανέφεραν προσφάτως πως οι κρατήσεις ξενοδοχείων από τη Βρετανία και τη Γερμανία κινούνται επίσης ανοδικά.

Τον Μάιο, ο Έλληνας πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς ανακοίνωσε πως η χώρα περιμένει περίπου 17 εκατ. τουρίστες φέτος, τον μεγαλύτερο αριθμό από τότε που ξεκίνησε η κρίση. Ακόμα και αν αυτή η δήλωση αποδειχθεί υπερβολικά αισιόδοξη, οι ελληνικές αρχές περιμένουν να επωφεληθούν από την πολιτική και κοινωνική αστάθεια σε ανταγωνιστικούς προορισμούς της Ανατολικής Μεσογείου, όπως είναι η Τουρκία και η Αίγυπτος.

Αν και η αύξηση του εισερχόμενου τουρισμού έχει αντισταθμιστεί από τις μειώσεις στον εγχώριο τουρισμό στην Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα, ο τομέας είναι ένας από τους ελάχιστους που παραμένουν σχετικά... ζωηροί παρά την κρίση. Ωστόσο, ο εξαιρετικά εποχικός χαρακτήρας της τουριστικής βιομηχανίας υπαγορεύει οι περισσότερες θέσεις που δημιουργούνται να είναι βραχυπρόθεσμες, και αυτό σημαίνει ότι καμία από αυτές τις χώρες δεν βρίσκεται πιο κοντά στην επίλυση της μακροπρόθεσμης κρίσης ανεργίας από την οποία μαστίζεται.