Το «άχρηστο» σκαλοπάτι στη δημόσια διοίκηση

Φίλτατοι καλή σας ημέρα!

Τα κράτη, εξ ορισμού, οφείλουν να έχουν συνέχεια. Αν και η δυνατότητά τους να προσαρμόζονται στις εξελίξεις είναι, ευλόγως, καταλυτικής σημασίας, οφείλουν να έχουν δομική και θεσμική συνέχεια. Ούτως ή άλλως, όταν η Ελλάδα υπογράφει συνθήκες ή καταλαμβάνει καρέκλες μέλους σε διεθνείς οργανισμούς, το πράττει ως κράτος και όχι ως η εκάστοτε πολιτική δύναμη που κρατά τα ηνία αυτού του κράτους.

Εάν κανείς επιθυμεί να δει κατά τρόπο απτό τα οφέλη αυτής της συνέχειας, δεν έχει παρά να ατενίσει προς τα Ανατολικά, προς τη γείτονα, η οποία διατηρεί τον θεσμό των μονίμων γενικών γραμματέων υπουργείων, ή θέσεις αντιστοίχου επιπέδου, σε πλήρη ισχύ, διασφαλίζοντας διαχρονική συνέχεια σε ζητήματα, φερειπείν, εξωτερικής πολιτικής, όπου... κατά κανόνα σημειώνει επιτυχίες έναντι της χώρας μας!

Αντίστοιχα, θεσμοί όπως οι μόνιμοι υφυπουργοί σε κράτη της Δύσης, με χαρακτηριστική τη Βρετανία, διασφαλίζουν την ύπαρξη συνέχειας σε ζητήματα όπως η εκπαιδευτική πολιτική ή η φορολογική πολιτική, καίριας σημασίας για τη λειτουργία ενός κράτους και για την ελκυστικότητά του ως επενδυτικού προορισμού.

Έτσι, λοιπόν, η τοποθέτηση -μετακλητών ή εντέλει διορισμένων- προσώπων σε θέσεις-κλειδιά στην ελληνική δημόσια διοίκηση, σε θέσεις γενικών γραμματέων, χάριν κομματικών ή άλλων προτεραιοτήτων, το μόνο που επιτυγχάνει είναι η εξασφάλιση ασυνέχειας στη λειτουργία της κρατικής δομής. Ταυτόχρονα, στέλνει το λάθος μήνυμα προς κάθε πιθανό επενδυτή, ως προς τις θέσεις που προτίθεται να τηρήσει διαχρονικά η χώρα μας σε σειρά ζητημάτων.

Εξηγούμαι: Χθες, μεγάλο τμήμα της ειδησεογραφίας ανάλωσε ο ανασχηματισμός των γενικών (και ειδικών) γραμματέων. Κύριος άξονας, δε, της επιχειρηματολογίας που συνόδευσε αυτή την αλλαγή ήταν η - διατυμπανιζόμενη- πρόθεση της κυβέρνησης να επιταχύνει το έργο της, με ορίζοντα την ολοκλήρωση της τετραετίας.

Πρόκειται, στην καλύτερη περίπτωση, περί μίας πλάνης. Όσο κι αν ο «εχθρός του καλού είναι το καλύτερο», οι άνθρωποι που έφυγαν από αυτά τα πόστα είχαν αποκομίσει εμπειρία την οποία οι διάδοχοί τους θα χρειαστούν χρόνο να εξασφαλίσουν.

Αν και ακριβώς το ίδιο συμβαίνει όποτε υπάρχει ανασχηματισμός της κυβέρνησης, τούτο «νομιμοποιείται» καθώς στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων ένας κυβερνητικός ανασχηματισμός αφορά αιρετούς και όχι διορισμένα πρόσωπα.

Για την ακρίβεια, δεδομένης της δομής των ελληνικών υπουργείων, όπου μετά τον εκάστοτε υπουργό υπάρχει, συχνά, αναπληρωτής και ένας ή και περισσότεροι υφυπουργοί αλλά και μόνιμοι -υπηρεσιακοί- διευθυντές και προϊστάμενοι υπηρεσιών, το μόνο που κατορθώνει η τοποθέτηση ενός -συνήθως κομματικής προέλευσης-μετακλητού γενικού γραμματέα είναι η περαιτέρω ανάλωση πόρων, οικονομικών, ανθρώπινων και υλικών και η επιβάρυνση του όλου συστήματος με επιπρόσθετη γραφειοκρατία.

Ο θεσμός των μόνιμων γενικών διευθυντών στα υπουργεία υπήρχε στην ελληνική δημόσια διοίκηση. Ευνουχίστηκε επί χούντας και ουσιαστικά εξοντώθηκε επί Ανδρέα Παπανδρέου, ελέω της «αλλαγής» που έκρινε σκόπιμο να σαρώσει τότε τα πάντα.

Από αυτή την αλλαγή, ωστόσο, η Ελλάδα έχασε. Όχι μόνο διότι η εκάστοτε κυβέρνηση -παραδοσιακά- τοποθετεί σε θέσεις μετακλητών γενικών γραμματέων πρόσωπα της επιλογής της, κατά κανόνα κομματικής προέλευσης και προτίμησης, αλλά κυριότερα διότι έχασε έτσι τη θεσμική και δομική συνέχειά της.

Όπως αντίστοιχα τη χάνει διαχρονικά, καθώς τοποθετεί ανθρώπους σε θέσεις για τις οποίες οι υφιστάμενοί τους γνωρίζουν -κατά κανόνα και πάλι - πολλά περισσότερα επί του αντικείμενου που καλούνται να χειριστούν ενώ αναλώνονται έτσι και πολύτιμοι οικονομικοί πόροι από τον προϋπολογισμό, που θα μπορούσαν να διατεθούν κατά εναλλακτικούς και κατά πάσα βεβαιότητα πλέον επιτυχείς τρόπους.

Εν πολλοίς, «αέρα στα πανιά» των γενικών γραμματέων που διορίστηκαν χθες και μακάρι να δώσουν τον καλύτερο εαυτό τους και να τα πάνε σπουδαία. Όμως τα πράγματα θα «έτρεχαν» ταχύτερα με ανθρώπους που δεν θα άλλαζαν κάθε... τρεις και λίγο.