Αναδιάρθρωση (χρέους) και αποδιάρθρωση (ΟΝΕ)

Το νέο οικονομικό σκιάχτρο που προβάλλει λέγεται "αναδιάρθρωση", πολιτικά όμως διακυβεύεται η συνοχή της ευρωζώνης. Μπορεί η αναδιάρθρωση να συνυπάρξει με τον "μηχανισμό"; Γράφει ο Κ. Μποτόπουλος.

Δημοσιεύθηκε: 28 Απριλίου 2010 - 07:52

του Κώστα Μποτόπουλου (*)

Αναδιάρθρωση (χρέους) και αποδιάρθρωση (ΟΝΕ)

Η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να ζητήσει επισήμως την κινητοποίηση του "μηχανισμού βοήθειας" δεν οδήγησε, δυστυχώς, ούτε στην αρχή της επιχείρησης σωτηρία ούτε καν στο πέρασμα στην επόμενη φάση της ελληνικής περιπέτειας.

Ο μηχανισμός δεν είναι βέβαιο (για να το πούμε κομψά) ότι ήταν φτιαγμένος για να περάσει από το στάδιο της υπόσχεσης στο στάδιο της υλοποίησης (με την έμμεση βοήθεια και των ελληνικών αρχών, που απέκλειαν έως την τελευταία στιγμή αυτήν τη μετάβαση).

Η δε νέα καθυστέρηση απειλεί να μετατρέψει την ελληνική κρίση αφενός από κρίση χρέους σε κρίση ρευστότητας, αφετέρου δε από τοπική και ειδική σε εξαγώγιμη και ευρωπαϊκή (με την καθοριστική βοήθεια της Γερμανίας, που αποφάσισε να παίξει "κατενάτσιο", τουλάχιστον μέχρι τις 9 Μαΐου).

Το νέο οικονομικό σκιάχτρο που προβάλλει στον ορίζοντα λέγεται "αναδιάρθρωση", πολιτικά όμως αυτό που ίσως διακυβεύεται (και φοβάμαι ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε να κριθεί την 9η Μαΐου) είναι η συνοχή της ευρωζώνης.

Τρία τα ερωτήματα-προκλήσεις που ζητούν άμεση απάντηση: Η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους είναι κάτι τόσο κακό που πρέπει να αποφευχθεί πάση θυσία; Μπορεί η αναδιάρθρωση να συνδυαστεί ή έστω να συνυπάρξει με τον "μηχανισμό βοήθειας";

Θα προκαλέσει αναγκαστικά η αναδιάρθρωση χειρότερα μέτρα σε βάρος των Ελλήνων πολιτών και, κυρίως, θα δημιουργήσει δυσμενέστερες προϋποθέσεις για τη -σε δεύτερο χρόνο αλλά απαραίτητη- πορεία ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας;

Με τον όρο "αναδιάρθρωση χρέους" νοείται -θα το πω με τα λόγια ενός μη οικονομολόγου- η μετατροπή μιας κατάστασης αδυναμίας εξυπηρέτησης χρέους σε μια νέα συμφωνία για μελλοντικό και υπό νέους όρους διακανονισμό. Ένας κυνικός ή απλώς κάποιος που δεν φοβάται το βάρος ορισμένων λέξεων θα έλεγε (όπως ο έγκριτος Wolfgang Munchau, σε άρθρο που αναδημοσίευσε το Euro2day στις 19 Απριλίου) ότι η "αναδιάρθρωση αποτελεί μια μορφή χρεοκοπίας, μόνο που συμβαίνει κατόπιν συμφωνίας" (νομικά, βέβαια, ο όρος χρεοκοπία δεν κυριολεκτεί, αφού ακριβώς αντικείμενο της συμφωνίας είναι η αποφυγή της -άμεσης- χρεοκοπίας).

Σημασία έχει, σε κάθε περίπτωση, ότι η αναδιάρθρωση προϋποθέτει αδυναμία εξυπηρέτησης χρέους, αποδοχή της από αυτόν που την υφίσταται και επαναδιαπραγμάτευση με τους πιστωτές.

Από εκεί και πέρα, τεχνικά, μπορεί να πάρει διάφορες μορφές: το λεγόμενο "haircut", δηλαδή μείωση της αξίας των κεφαλαίων που έχουν στα χέρια τους οι κάτοχοι ομολόγων, ένας χρονικός επαναπροσδιορισμός του χρέους (στην πραγματικότητα, σπρώξιμο προς τα εμπρός του χρόνου ωρίμανσης ομολόγων), συγκέντρωση των ομολόγων που λήγουν και αναχρηματοδότησή τους με νέα ομόλογα (χθεσινή "πρόταση" των "New York Times") και ίσως και άλλες.

Για να κατανοήσουμε πού βρίσκονται και πού μπορούν να οδηγηθούν τα πράγματα, πρέπει, θεωρώ, να λάβουμε υπόψη τα ακόλουθα βασικά δεδομένα:

α) Το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας είναι διαρθρωτικό, δηλαδή το ζήτημα που (μεταξύ άλλων) συνεχίζει να προκαλεί αβεβαιότητα και δυσπιστία είναι όχι η βραχυπρόθεσμη εξυπηρέτηση του χρέους, αλλά η δημιουργία προϋποθέσεων εξυπηρέτησής του στο κοντινό μέλλον χωρίς καμία "βοήθεια".

β) Το αίτημα ενεργοποίησης του μηχανισμού δεν καθησύχασε (ας καταφύγουμε πάλι στην κομψότητα) ούτε τις αγορές γενικώς ούτε τους δανειστές της Ελλάδας ειδικώς.

γ) Υπάρχει μία πρώτη προθεσμία λήξης ελληνικών ομολόγων μέσα στον Μάιο.

δ) Η πραγματική κινητοποίηση του μηχανισμού -άρα και η ροή των δανείων προς την Ελλάδα- είναι πια φανερό ότι είναι και υπό αίρεση (της Γερμανίας, επομένως, αναγκαστικά όλης της ευρωζώνης) και όχι άμεση.

ε) Συζητήσεις για την πιθανότητα "αναδιάρθρωσης" γίνονται ήδη και σε οικονομικούς και σε πολιτικούς κύκλους, και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο -η ελληνική κυβέρνηση, βέβαια, διά του υπουργού Οικονομικών, διαψεύδει (όχι ότι γίνονται συζητήσεις, αλλά ότι μπορεί η Ελλάδα να δεχτεί ή να ζητήσει αναδιάρθρωση).

Είναι, όμως, η αναδιάρθρωση καταστροφική ή ασύμβατη με την -αιτηθείσα αλλά μη κινητοποιηθείσα- βοήθεια των Ε.Ε. - ΔΝΤ; Για το πρώτο ζήτημα ας μιλήσουν οι ειδικοί. Πάντως, το δόγμα "καταστροφικό είναι μόνο ό,τι δυσκολεύει ή καθυστερεί τη σωτηρία" συνεχίζει να ισχύει - μετά την 23η Απριλίου, μάλιστα, με ακόμα μεγαλύτερη ένταση.

Κατά τα άλλα, στο μέτρο όπου η αναδιάρθρωση προϋποθέτει συμφωνία, δεν φαίνεται να είναι ούτε λιγότερο συμβατική (και με τη μη νομική έννοια του όρου) ούτε λιγότερο επώδυνη από μια διαδικασία σαν αυτή του μηχανισμού στήριξης, που χρειάστηκε να "εφευρεθεί" από το πουθενά και συναρτάται με δυσβάσταχτους -και συχνά αβέβαιους- πολιτικούς όρους. Εξάλλου, μια χώρα σαν την Αργεντινή βελτίωσε την κατάστασή της επαναδιαπραγματευόμενη το χρέος της και όχι ακολουθώντας τις συνταγές του ΔΝΤ.

Όσον αφορά δε στη σχέση με τον μηχανισμό, μπορεί η Γαλλίδα υπουργός κ. Lagarde (και μόνο αυτή) να λέει ότι "αναδιαπραγμάτευση του χρέους από την Ελλάδα σημαίνει αυτομάτως διακοπή παροχής οικονομικής βοήθειας (από τον μηχανισμό)", αυτό όμως δεν φαίνεται να ταιριάζει:

α) Με το συνεχιζόμενο "ράλι" των spreads, παρά το αίτημα κίνησης του μηχανισμού.

β) Με τη σαφή πρόβλεψη της ίδιας της συμφωνίας της 25ης Μαρτίου ότι ο μηχανισμός είναι "ένα πρώτο βήμα" (και μάλιστα σπασμένο στα δύο) και όχι η μόνη και η τελική λύση για την Ελλάδα.

γ) Με τη συζήτηση που έχει ανοίξει (χωρίς αυτήν τη φορά ελληνική διάψευση) για νέα, εκτός Προγράμματος Σταθερότητας και εκτός του "πακέτου του μηχανισμού", μέτρα για τον δανεισμό της Ελλάδας.

δ) Με τη στάση της Γερμανίας και της κυρίας Μέρκελ μετά την 23η Απριλίου, που απειλούν άμεσα την ίδια την αξιοπιστία του συμφωνημένου σχεδίου διάσωσης.

Ο κόμπος, τελικά, είναι πολιτικός: η Γερμανία έσπρωχνε -και σπρώχνει- στη μη βοήθεια, ενώ η υπόλοιπη Ευρώπη -και οι αγορές- τη θεωρούν όχι μόνο αναπόφευκτη αλλά και αναγκαία. Η κατάσταση τα έφερε έτσι ώστε να μην έχουμε καν την πολυτέλεια να περιμένουμε τις τοπικές εκλογές της 9ης Μαΐου στη Ρηνανία.

Όμως τίποτα δεν εγγυάται -και αυτό είναι το δράμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο κίνδυνος δηλ. πολιτικής αποδιάρθρωσής της με όχημα την ελληνική κρίση- ότι και μετά τις 9 Μαΐου ο μηχανισμός θα δώσει τους καρπούς που έχει ανάγκη η Ελλάδα. Μήπως η αναδιάρθρωση -και πάντως η σοβαρή συζήτηση γι' αυτήν- είναι λύση αξιοπρεπής και δείγμα "κυριαρχίας"; Μήπως δεν έχουμε άλλο χρόνο για χάσιμο - και εμείς και το ευρώ;

Μήπως τα πράγματα -και οι αγορές- ηρεμήσουν αν φανεί ότι υπάρχει και άλλη (και μάλιστα πιο δομική) διέξοδος και ότι η αλληλεγγύη μπορεί να εκφραστεί -με το αζημίωτο- και αλλιώς; Μια σοβαρή και κυρίαρχη κυβέρνηση, όπως η δική μας, μπορεί ασφαλώς να διαψεύδει, αλλά όχι να αποκλείει πριν από την ώρα της καμία λύση με τέτοια χαρακτηριστικά.

* Ο κ. Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος και πρώην ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.