Peter John Olivi: Η μεσαιωνική αλλά «προχωρημένη» θεωρία της αξίας

Ο Φραγκισκανός Peter John Olivi (Pierre de Jean Olieu) επηρέασε τη μεσαιωνική οικονομική σκέψη. Καταδικασμένος από τον Πάπα για τις θέσεις του που θεωρήθηκαν αιρετικές, αναφέρθηκε στο οικονομικό ζήτημα και, πρώτα από όλα, για το τι συνιστά την αξία ενός αγαθού.

Σύμφωνα με τον ίδιο, εξαρτάται από τρεις παράγοντες: τη χρησιμότητά του, τη διαθεσιμότητά του, και το κόστος παραγωγής του.

Χρησιμότητα. Πρόκειται για την εγγενή και αντικειμενική χρησιμότητα του αγαθού. Δεν είναι η χρησιμότητα με τη νεοκλασική έννοια που δηλώνει την ικανοποίηση του καταναλωτή (υποκειμενική έννοια). Για παράδειγμα, ένα πολύ καλό ψωμί σιταριού αξίζει περισσότερο, ως τροφή, από ένα κριθαρένιο ψωμί, όπως επίσης και ένα δυνατό άλογο μάχης, αξίζει περισσότερο από έναν όνο. Όσο καλύτερη είναι η ποιότητα του αγαθού, τόσο πιο χρήσιμο και επιθυμητό είναι το εμπόρευμα στα μάτια του καταναλωτή.

Διαθεσιμότητα. Ο συγγραφέας δηλώνει τη σπανιότητα ή τη σχετική αφθονία του αγαθού, έτσι ώστε το ίδιο σιτάρι αξίζει περισσότερο σε περιόδους σπανιότητας, παρά σε περιόδους που αφθονεί σε ποσότητα. Οι διακυμάνσεις στην παραγωγή επηρεάζουν την τιμή του αγαθού και η οικονομική ζωή ακολουθεί μια γενική διαδοχή καταστάσεων αφθονίας και έλλειψης ή έλλειψης και αφθονίας.

Κόστος παραγωγής: Τέλος, ο Olieu διευκρινίζει ότι το κόστος παραγωγής λαμβάνει υπόψη την εργασία, τους κινδύνους και τον κλάδο παραγωγής, δηλαδή το χρόνο εργασίας που απαιτείται για την παραγωγή του αγαθού, τους κινδύνους που αναλαμβάνει ο παραγωγός, την εμπειρία και την απαιτούμενη τεχνογνωσία.

Σε περιόδους αφθονίας, το κόστος παραγωγής είναι αυτό που καθορίζει την τιμή ενός αγαθού: τα άγρια χόρτα, πολύ χρήσιμα για την ανθρώπινη υγεία, πωλούνται σε χαμηλότερη τιμή από το σιτάρι, επειδή η παραγωγή τους βασίζεται σε απλή εργασία συλλογής.

Μακροπρόθεσμα, είναι το κόστος παραγωγής που κυριαρχεί στη διαμόρφωση των τιμών, επειδή οι διακυμάνσεις της προσφοράς είναι πάντα πιο αργές από αυτές της ζήτησης. Αντίθετα, σε μια κατάσταση έλλειψης, η διαθεσιμότητα είναι αυτή που καθορίζει την τιμή. Εάν μια κακή συγκομιδή προκαλεί αύξηση της τιμής των σιτηρών, αυτό είναι πολύ καλό: διασφαλίζει τη διάθεση της σοδειάς στην αγορά.

Η χρησιμότητα ασκεί επίσης επιρροή σε περιόδους σπανιότητας. Για παράδειγμα, σε περιόδους νομικών δυσκολιών, οι δικηγόροι είναι πιο χρήσιμοι, με μεγαλύτερη ζήτηση και ακριβότεροι. Το ίδιο ισχύει και με τους στρατιώτες κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Συνολικά, ο συγγραφέας, παρουσιάζει μια ραφιναρισμένη ανάλυση της αξίας των αγαθών στο βιβλίο του Traite des contrats. Επιπλέον, ο συγγραφέας αναφέρθηκε στην έννοια του κέρδους, την εποχή που η εκκλησία ήταν εναντίον (υποστήριξη των εμπόρων). Έκανε τον διαχωρισμό νομίσματος και κεφαλαίου (παραγωγή κερδών).

Τέλος, έκανε μνεία στην έννοια της προεξόφλησης των μελλοντικών ταμειακών ροών (με τη διαχρονική αξία του χρήματος στην αξιολόγηση επενδύσεων).

* Καθηγητής, Ακαδημαϊκός, Πολυτεχνείο Κρήτης, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ

** Καθηγήτρια Τραπεζικής-Χρηματοοικονομικής, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, ΑΠΘ, Διευθύντρια ΜΠΣ «Διοίκηση Επιχειρήσεων-ΜΒΑ»