Ο πόλεμος των πάγων: Γιατί ο Τραμπ ξαναθυμήθηκε τη Γροιλανδία

Την οκταετία Μπαράκ Ομπάμα, βασική μέριμνα της τότε αμερικανικής διοίκησης, ήταν να εισάγεται στα αμερικανικά πανεπιστήμια η περίφημη κουλτούρα της αφύπνισης (woke), χάρη στην οποίαν, η αμερικανική φιλελεύθερη τάξη θα αποκτούσε νέα «προοδευτικά» πρόσημα και το ανάλογο παγκόσμιο κύρος!

Την ίδια περίοδο, Κίνα και Ρωσία, από τη μια πλευρά γελούσαν με την προτεραιότητα της αμερικανικής διοίκησης και από την άλλη επένδυαν τεράστια ποσά στον ανυπολόγιστο πλούτο του πολικού κύκλου.

«Αποτέλεσμα», στις περιοχές αυτές Κινέζοι και Ρώσοι διαθέτουν δέκα υπερσύγχρονα παγοθραυστικά και παράλληλα βρίσκονται σε καλή θέση για να καρπωθούν τα οφέλη από την απόψυξη της Αρκτικής η οποία γίνεται έτσι ζωτική αρτηρία της παγκοσμιοποίησης.

Το λιώσιμο των θαλάσσιων πάγων στον Βόρειο Πόλο, με το οποίο συνεχώς μας βομβαρδίζουν οι νέοι «σωτήρες» της ανθρωπότητας, δεν απειλεί μόνον τα επίπεδα της θάλασσας και την επιβίωση των πολικών αρκούδων. Εχει, επίσης, τεράστια θετική οικονομική σημασία και σημαντικό στρατηγικό αντίκτυπο.

Και τούτο διότι, πριν από όλα, ο Αρκτικός Ωκεανός, κάποτε αδιέξοδο, θα γίνει αρτηρία της παγκοσμιοποίησης. Επιπλέον, η θέρμανση διευκολύνει την εκμετάλλευση και παραγωγική αξιοποίηση του φυσικού και ορυκτού πλούτου της περιοχής, που είναι άφθονος και ζωτικός για τα σημερινά δεδομένα.

Και επειδή ο πλούτος αυτός πρέπει να ανακατανεμηθεί, προκύπτουν οι εντάσεις μεταξύ Ρωσίας, Κίνας, Αμερικής και Ευρώπης. Η ανακατανομή, ταρακουνά τις παγκόσμιες γεωπολιτικές ισορροπίες με τον ίδιο τρόπο που τον 16ο αιώνα, η μεταφορά των εμπορικών οδών από τη Μεσόγειο στον Ατλαντικό, είχε επισπεύσει την παρακμή της βενετικής ισχύος.

Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Παρακολούθησης και Αξιολόγησης της Αρκτικής, που εποπτεύεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα τελευταία πενήντα χρόνια, η περιοχή βόρεια του Αρκτικού Κύκλου έχει θερμανθεί τρεις φορές πιο γρήγορα από τον μέσο όρο της Γης. Μέσα σε είκοσι χρόνια, με τον τρέχοντα ρυθμό, ο ωκεανός θα είναι σε μεγάλο βαθμό απαλλαγμένος από πάγο το καλοκαίρι.

Τα γιγάντια πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων έτσι, θα συνδέσουν στη συνέχεια τον Ειρηνικό με τον Ατλαντικό μέσω της βορειοανατολικής διαδρομής, η οποία εκτείνεται κατά μήκος των βόρειων ακτών της Σιβηρίας. Το ταξίδι τους από τη Σαγκάη στο Ρότερνταμ θα είναι 40% γρηγορότερο από ό,τι μέσω της Διώρυγας του Σουέζ. Άρα η εξοικονόμηση χρόνου και χρημάτων προβλέπεται να είναι εκπληκτική.

Ρωσία: Βάσεις και εργοστάσια αερίου

Η Ρωσία, η κύρια παράκτια χώρα με περισσότερο από το ήμισυ του αρκτικού χείλους, το βλέπει αυτό ως μια ευκαιρία να διεκδικήσει νέους τίτλους για μεγαλείο. Παράλληλα με την αλιεία και τον τουρισμό, η περιοχή προσφέρει καταπληκτική ενέργεια (αέριο, πετρέλαιο) και ορυκτές πηγές (ουράνιο, χρυσός, κοβάλτιο, χαλκός, μόλυβδος, ψευδάργυρος, σπάνιες γαίες).

Να γιατί η Μόσχα προωθεί τα πιόνια της μεθοδικά και με συνέπεια. Ήδη από το 2007, Ρώσοι εξερευνητές κατάφεραν να τοποθετήσουν τη σημαία τους κάθετα πάνω από τον πόλο, 4 χιλιόμετρα στον πυθμένα του ωκεανού. Με αφετηρία την εξέλιξη αυτή, η Ρωσία απαιτεί από τον ΟΗΕ την επέκταση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης πέρα από το συνηθισμένο όριο των 200 μιλίων (370 χιλιομέτρων) για να παραχωρήσει στον εαυτό της ένα τεράστιο μέρος του ωκεανού.

Έχει εκσυγχρονίσει τις στρατιωτικές της βάσεις κατά μήκος της ακτής με μεγάλα έξοδα και κατασκεύασε ένα τεράστιο εργοστάσιο υγροποίησης αερίου στη χερσόνησο Γιαμάλ, με τη βοήθεια της γαλλικής Total και της Κίνας.

Στο πλαίσιο αυτό, ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας Σεργκέι Λαβρόφ υιοθέτησε έναν αυτοκρατορικό τόνο αναλαμβάνοντας στις 20 Μαΐου, για δύο χρόνια, την προεδρία του Αρκτικού Συμβουλίου (Ρωσία, ΗΠΑ, Σουηδια, Καναδάς, Φινλανδία, Ισλανδία, Δανία και Νορβηγία) του φορέα συνεργασίας των οκτώ παρόχθιων χωρών. «Αυτά είναι τα εδάφη μας, η επικράτειά μας (...) ό,τι κάνουμε εκεί είναι νόμιμο και μόνιμο», δήλωσε.

Ο Αμερικανός ομόλογός του, Antony Blinken, κατήγγειλε την αύξηση των ρωσικών στρατιωτικών δραστηριοτήτων στην Αρκτική. Αλλά οι Αμερικανοί, επικεντρωμένοι στον Ειρηνικό και την κινεζική απειλή, έχουν παραμελήσει την περιοχή για πάρα πολύ καιρό. Στην  ακτή τους στην Αρκτική (Αλάσκα), δεν έχουν κατασκευάσει καμία υποδομή πέραν από τον αγωγό Trans-Alaska πριν από σαράντα πέντε χρόνια.

Στο πλαίσιο αυτό, το ενδιαφέρον του Τράμπ να αγοράσει τη Γροιλανδία, δεν είναι καινούργιο. Ήδη από το 2019, αναγνωρίζοντας τη σημασία της περιοχής, είχε προτείνει στη Δανία να αγοράσει τη Γροιλανδία, γνωρίζοντας ποιες είναι και φιλοδοξίες της Κίνας για την περιοχή.

Η σχεδόν... αρκτική Κίνα

Η χώρα του Σι δεν κρύβει τις προθέσεις της για τον πολικό κύκλο. Αν και είναι πιο κοντά στον ισημερινό παρά στον Βόρειο Πόλο, αυτοπροσδιορίζεται επίσημα ως «μια σχεδόν Αρκτική δύναμη». Υποστηρίζει τον στόχο για έναν «Πολικό Δρόμο του Μεταξιού» με τεράστιες επενδύσεις στη Σιβηρία, την Ισλανδία και τη Γροιλανδία.

Αυτό προκαλεί μερικές φορές αντιδράσεις: Οι περιβαλλοντολόγοι Inuit κέρδισαν τις εκλογές στη Γροιλανδία για πρώτη φορά, τον Απρίλιο, κάνοντας εκστρατεία ενάντια σε ένα ορυχείο ουρανίου που λειτουργεί από μια αυστραλιανή εταιρεία που ανήκει στην Κίνα. Βεβαίως δε, αντιδρούν αρνητικά και στην τελευταία πρόταση για αγορά του Ντόναλντ Τράμπ, ο οποίος παρακάμπτει το γεγονός, ότι η χώρα του έχει ήδη πλήρη γεωπολιτική παρουσία στην περιοχή από το 1995.

Δυστυχώς όμως, τόσο οι Ευρωπαίοι όσο και οι Αμερικανοί άργησαν να συνειδητοποιήσουν τις οικονομικές, κοινωνικές και στρατιωτικές προκλήσεις που κρύβονται πίσω από τον αρκτικό κύκλο και τα περιβαλλοντικά ζητήματα.

Έτσι, οι περίφημες στρατηγικές της Αρκτικής που δημοσιεύθηκαν από τη Γαλλία (2016), το Ηνωμένο Βασίλειο (2018) και τη Γερμανία (2019) καταδεικνύουν μεν το νέο ενδιαφέρον τους για την ασφάλεια και επιμένουν να τηρείται εκεί η αρχή της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας, περί επενδύσεων όμως ουδείς λόγος γίνεται.

Το όλο θέμα ωστόσο τα τελευταία είκοσι χρόνια πήρε και ζωτικές γεωστρατιωτικές διαστάσεις, τις οποίες Ευρωπαίοι και Αμερικανοί υποτίμησαν σε μεγάλο βαθμό, για αστείους πολιτικο-ιδεολογικούς λόγους. Και αυτό είναι τελικά ένα καλό «δώρο» που έκαναν στον Ντόναλντ Τράμπ, ο οποίος για το καλύτερο ή για το χειρότερο θέλει να ανατρέψει μια παρακμιακή τάξη πραγμάτων.

Ο πόλεμος των πάγων όμως, αν και σιωπηρός, έχει ήδη δρομολογηθεί.