Κανονισμός πυροπροστασίας: Οι γκρίζες ζώνες και τι πρέπει να αλλάξει

Ο Κανονισμός Πυροπροστασίας (των Υπουργείων Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Εσωτερικών και Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, της 24.5.2023, που κοινοποιήθηκε στους Δήμους στις 15.3.2024) τελικά δεν λειτούργησε και δεν έλυσε προβλήματα, όπως προβλέψαμε σε άρθρο με τον τίτλο «Κανονισμός Πυροπροστασίας: Γιατί δεν λύνει προβλήματα, το παράδειγμα του Διονύσου».

Για τον λόγο αυτό, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας ανακοίνωσε ήδη την πρόθεση για αναθεώρηση του Κανονισμού Πυροπροστασίας κάτι που, αναμφίβολα, είναι προς τη σωστή κατεύθυνση.

Αντίθετα, η 20/2023 Πυροσβεστική Διάταξη, που εγκρίθηκε από το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας για τον καθαρισμό των οικοπέδων λειτούργησε, τουλάχιστον κατά το 2024, αρκετά ικανοποιητικά, με την έννοια ότι καθαρίστηκαν πολλά οικόπεδα.

Είναι ασφαλώς ένα σημαντικό βήμα. Ήλεγξε όμως κάποιος την πλήρη εφαρμογή της διάταξης; Υπήρξαν άραγε καθαρισμένα οικόπεδα στη πορεία της φωτιάς Βαρνάβα και πως λειτούργησαν; Όπως θα καταφανεί παρακάτω και η Διάταξη αυτή χρειάζεται αναθεώρηση.

Επιπλέον, στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας (όπως παλαιότερα στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας) υπάρχουν οι «Οδηγίες Προστασίας από Δασικές Πυρκαγιές».

Υπάρχουν λοιπόν τρεις διατάξεις για την πυροπροστασία, οι δύο πρώτες είναι υποχρεωτικές και η τρίτη σύσταση, όμως με πολλές ασάφειες και αντιφάσεις. Θα ήταν πολύ χρήσιμο τα αρμόδια υπουργεία όχι μόνο να αναθεωρήσουν τον Κανονισμό, αλλά να ενοποιήσουν και τις τρεις σχετικές διατάξεις.

Πάντως σε ό,τι νέο προκύψει θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη οι παρακάτω βασικές παράμετροι:

• Στόχος του νέου Κανονισμού πρέπει να είναι η προστασία των κατοικιών και της ζωής των κατοίκων από τη φωτιά στο δάσος, φυσικά στους Δήμους που υπάρχει μικτή, οικιστική και δασική ζώνη.
• Για την επίτευξη του στόχου πρέπει όλοι, Πολιτεία, Δήμοι και ιδιοκτήτες κατοικιών ή αδόμητων οικοπέδων να εφαρμόσουν τα μέτρα που θα προβλέπει ο Κανονισμός.
• Ο Νέος Κανονισμός προστασίας των κατοικιών από δασική πυρκαγιά θα πρέπει να είναι σαφής, κατανοητός, εφαρμόσιμος και άρα αποτελεσματικός.
• Το οικονομικό κόστος του πολίτη, για τη συμμόρφωσή του προς τις όποιες τελικά διατάξεις υιοθετηθούν, θα πρέπει να μην είναι εξοντωτικό.
• Η επιτυχία των νέων διατάξεων συναρτάται με την ουσιαστική ενίσχυση των Δήμων με επαρκές, σε προσόντα και αριθμό, επιστημονικό προσωπικό και φυσικά με επαρκείς πόρους. Και όλα αυτά να γίνουν έγκαιρα.

Τι πρέπει να αλλάξει

Ακολουθούν σχόλια, αδυναμίες, κενά, ασάφειες και αντιφάσεις των υφισταμένων διατάξεων και ενδεικτικές προτάσεις για την αναθεώρηση:

1. Ο ισχύων Κανονισμός Πυροπροστασίας καθορίζει τις περιοχές που εμπίπτουν στις διατάξεις του (κατοικία που είναι μέσα σε δάσος ή σε απόσταση μέχρι 300 μέτρα από το δάσος ή βρίσκεται μέσα σε άλσος εμπίπτει στις διατάξεις του Κανονισμού). Ποιος όμως αποφασίζει, επί του πεδίου, αν μια κατοικία εμπίπτει στις διατάξεις του Κανονισμού; Η Διεύθυνση Πολεοδομίας δηλώνει αναρμόδια, αλλά δεν γνωρίζει και ποια υπηρεσία είναι αρμόδια. Κάποια υπηρεσία του Δήμου πρέπει να είναι υπεύθυνη.

2. Δεν υπάρχει πρόβλεψη για την περίπτωση κατοικίας (που δεν εμπίπτει στον Κανονισμό) στον τοίχο της οποίας ακουμπάνε πεύκα άλσους. Ποιος θα τα κόψει αν ο ειδικός επιστήμονας προτείνει στην έκθεσή του το κόψιμο των πεύκων; Το ίδιο ισχύει και όταν ένα πεύκο βρίσκεται στο πεζοδρόμιο, αλλά τα κλαδιά του εφάπτονται στους τοίχους κατοικιών. Γι’ αυτό ο νέος Κανονισμός θα πρέπει να αφορά και σε ενέργειες και λήψη μέτρων πυροπροστασίας επί κοινοχρήστων χώρων οικισμών. Χαρακτηριστική η φωτογραφία που ακολουθεί.

Πεύκα από το δρόμο που σκεπάζουν κεραμίδια κατοικίας

3. Ιδιοκτήτης αναθέτει την εκπόνηση σχετικής έκθεσης για τη συμμόρφωσή του με τον Κανονισμό Προστασίας. Η έκθεση του ειδικού επιστήμονα, τα προσόντα του οποίου θα προβλέπει ο Κανονισμός, προτείνει την κοπή δύο πεύκων. Θα πρέπει ο ιδιοκτήτης να ζητήσει από την Πολεοδομία έγκριση εργασιών δόμησης μικρής κλίμακας, σύμφωνα με το Ν.4495/2017, άρθρο 29, παρ.2; Τότε θα πρέπει να προσλάβει άλλο μηχανικό που θα υποβάλει το αίτημα και τα σχέδια. Και ο υπάλληλος της Πολεοδομίας θα έχει σαφέστερη άποψη από τον επιστήμονα που θα έχει εξετάσει με λεπτομέρεια και επιτόπου το θέμα; Δηλαδή θα καταβάλει την αμοιβή του ειδικού επιστήμονα, του μηχανικού για την έγκριση της κοπής και ασφαλώς το ανάλογο παράβολο. Παράλογο! Επιβάλλεται να υπάρξει σχετική πρόβλεψη, ίσως και τροποποίηση του Ν. 4495/2017.

4. Υποθέτουμε ότι εκτός άλσους υπάρχουν δύο γειτονικές κατοικίες, 5-10 μέτρα απόσταση μεταξύ τους. Με βάση τον ισχύοντα Κανονισμό, οι δύο ιδιοκτήτες δεν υποχρεούνται για σύνταξη και υποβολή σχετικής έκθεσης. Όμως στο ένα οικόπεδο υπάρχουν πολλά πεύκα, τα οποία ακουμπάνε στον τοίχο και τα κεραμίδια της γειτονικής κατοικίας. Ο ιδιοκτήτης της κατοικίας με τα πεύκα δεν ενδιαφέρεται ούτε να τα κλαδέψει, ούτε να τα κόψει. Άλλωστε δεν υποχρεούται από καμιά διάταξη. Τι πρέπει να κάνει ο γείτονας που κινδυνεύει; Το ίδιο ισχύει με κατοικία και γειτονικό οικόπεδο.

Πεύκα από γειτονικό οικόπεδο στα κεραμίδια σπιτιού

Η Δημοτική Αρχή πρέπει να έχει, με βάση το νέο Κανονισμό, τη δυνατότητα να παρεμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις και να επιβάλλει τη λήψη αναγκαίων μέτρων εντός τακτής προθεσμίας.

5. Υπενθυμίζεται ότι η Πολιτεία, πολύ σωστά, ωθεί τους ιδιοκτήτες σε ασφάλιση των κατοικιών από φυσικές καταστροφές, ώστε να μειώσει τη δαπάνη για αποζημιώσεις. Ερωτάται λοιπόν: Ποια ασφαλιστική εταιρία θα ασφαλίσει τις δύο κατοικίες του αμέσως παραπάνω παραδείγματος;

6. Σε ότι αφορά την 20/2023 Πυροσβεστική Διάταξη για τον καθαρισμό των αδόμητων οικοπέδων, υπήρξε πράγματι μια πρόοδος, με την έννοια ότι καθαρίστηκαν πολλά οικόπεδα από τα χόρτα. Λύθηκαν όμως τα προβλήματα; Η Διάταξη αυτή, μεταξύ άλλων, προβλέπει:

• Ο καθαρισμός γίνεται με μέριμνα των Δήμων οι οποίοι θα διενεργούν τακτικούς ή έκτακτους ελέγχους. Έγιναν άραγε το καλοκαίρι που πέρασε;
• Ο καθαρισμός γίνεται μέχρι τις 30 Απριλίου και μετά, μέχρι τις 31 Οκτωβρίου, γίνεται συντήρηση. Τι να σημαίνει άραγε η συντήρηση εκτός από νέο καθαρισμό; Θα μπορούσε ο καθαρισμός να έχει προθεσμία την 31 Μαΐου και η συντήρηση να αφορά μόνο την απομάκρυνση πευκοβελονών.
• Υλοτομία και απομάκρυνση των ξερών δένδρων και κλαδιών που βρίσκονται σε άμεση επαφή με κτίσμα. Δεδομένου ότι είναι ξερά, η υλοτομία θα μπορούσε να γίνεται χωρίς άδεια μικρής κλίμακας, με ενημέρωση του Δήμου.
• Αποκλάδωση της βάσης της κόμης των δέντρων από την επιφάνεια του εδάφους. Προφανώς για να μη μεταφέρεται η φωτιά από τα ξερά υπολείμματα των χόρτων σε ένα ψηλό πεύκο. Στο 99% των περιπτώσεων μόνο τα χόρτα κόπηκαν. Χαρακτηριστική η φωτογραφία που ακολουθεί. 

Οικόπεδο στο οποίο έγινε καθαρισμός ... τα πεύκα ακουμπάνε στο έδαφος

• Οι ιδιοκτήτες είναι υπεύθυνοι για την ασφαλή συλλογή και μεταφορά όλων των υπολειμμάτων του καθαρισμού!! Αυτό σημαίνει ότι οι Δήμοι δεν έχουν ευθύνη για την απομάκρυνση και κακώς τους επιρρίπτουμε ευθύνες. Και πως θα τα απομακρύνει ο ιδιώτης και που θα τα εναποθέσει; Αποτέλεσμα; Τα βάζει στην άκρη, μαζεύονται πολλά υπολείμματα, ξηραίνονται και αποτελούν προσάναμμα.

Συμπέρασμα: Η Πυροσβεστική Διάταξη, είτε ενοποιηθεί είτε όχι, χρειάζεται εξειδίκευση, διόρθωση και ρεαλισμό. Δεν μπορούν οι δημότες να απομακρύνουν τα υπολείμματα.

Προστασία από δασικές πυρκαγιές και κόψιμο πεύκων

Μεγάλη συζήτηση έγινε τους μήνες που πέρασαν για το κόψιμο των πεύκων. Μερίδα αρθρογράφων και πολιτών υποστηρίζουν ότι προκειμένου να σωθούν περιουσίες και ανθρώπινες ζωές, δεν χάθηκε ο κόσμος αν κοπούν λίγα πεύκα. Υπάρχει και η άλλη πλευρά που στιγματίζει την ευκολία με την οποία ολόκληρες περιοχές ισοπεδώθηκαν με την υλοτομία των πεύκων. «Πευκοφοβία» είναι ο νέος όρος. Και στο θέμα αυτό η Πολιτεία πρέπει να αποφασίσει και να καθορίσει ένα σαφές πλαίσιο για τη κοπή των δένδρων που συνιστούν κίνδυνο για κατοικίες και ανθρώπινες ζωές.

Η Πολιτική Προστασία (Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας), στην ιστοσελίδα της και συγκεκριμένα στις Οδηγίες Προστασίας από Δασικές Πυρκαγιές, που αποτελούν σύσταση, αναφέρει ότι «για ακόμη μεγαλύτερη προστασία απομακρύνουμε τη δενδρώδη και θαμνώδη βλάστηση γύρω από το κτίσμα σε απόσταση τουλάχιστον 10 μέτρων εφόσον οι εργασίες καθαρισμού της φυσικής βλάστησης που επιβάλλονται για την προστασία των κτιρίων δεν προσκρούουν σε καμία περίπτωση στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας». Τούτο σημαίνει ότι η κοπή δένδρου θα γίνει μόνο με έγκριση της Διεύθυνση Πολεοδομίας του Δήμου. Απαιτείται δηλαδή έκδοση οικοδομικής άδειας μικρής κλίμακας και έξοδα.

Στον Κανονισμό Πυροπροστασίας, που συνυπογράφει το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, και συγκεκριμένα στο ΙΙ Κεφάλαιο Δεύτερο: Μέτρα Πυροπροστασίας, άρθρο 2, παρ. 2.1.2 (Δημιουργία ζώνης προστασίας) αναφέρεται ότι «Τα δέντρα κλαδεύονται από το έδαφος μέχρι το ύψος των τριών (3,00) μέτρων, ανάλογα με την ηλικία και την κατάστασή τους, αφήνοντας απόσταση τουλάχιστον πέντε (5,00) μέτρων από το κτίριο». Χωρίς να γίνεται αναφορά στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας. Άρα δεν χρειάζεται σχετική άδεια από την Πολεοδομία.

Οι τρεις διατάξεις τους ίδιου Υπουργείου προφανώς προκαλούν σύγχυση στους πολίτες. Απαιτείται επανεξέταση της διαδικασίας νόμιμης κοπής ενός δένδρου.

Μια λύση στο πρόβλημα θα μπορούσε να είναι η εξής: Ο πολίτης να υποβάλλει αίτημα στην Πολεοδομία για κοπή ξερού δέντρου ή δέντρου που απέχει λιγότερο από 5 μέτρα από το σπίτι, μια τριμελής Επιτροπή του Δήμου να επιβεβαιώνει, εντός 30 ημερών, την απόσταση και να εγκρίνει την κοπή. Εάν η Επιτροπή δεν εξετάσει το αίτημα εντός 30 ημερών, ο πολίτης νομιμοποιείται να κόψει το δέντρο. Με τη διαδικασία αυτή ο πολίτης δεν επιβαρύνεται με τα έξοδα έκδοσης της σχετικής άδειας, τα οποία δεν είναι αμελητέα.

Συνεπώς: Η κλιματική κρίση είναι εδώ και η πρόληψη στις πυρκαγιές είναι κρίσιμος παράγοντας για την προστασία της ζωής και της περιουσίας των κατοίκων μικτών ζωνών, δυστυχώς ακόμη και του αστικού ιστού. Ένας σαφής, ρεαλιστικός και εφαρμόσιμος Κανονισμός Πυροπροστασίας είναι πιο αναγκαίος παρά ποτέ.

* Δασολόγος, κάτοικος Δήμου Διονύσου