Πόσο πιθανό είναι ένα νέο «whatever it takes» στην Ευρώπη

Από τις στήλες αυτές, αρκετά χρόνια τώρα, επαναλαμβάνουμε ότι το ευρώ είναι το μοναδικό νόμισμα στον κόσμο που δεν υπάγεται σε συγκεκριμένη πολιτική εξουσία. Άρα η κυκλοφορία του εξαρτάται από νομισματικές τακτικές οι οποίες, στην ουσία, εξαρτώνται από πολιτικές αποφάσεις που εμμέσως -πλην όμως σαφώς- καλείται να λάβει η διοίκηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, με επικεφαλής τον (την) πρόεδρό της. Και από την άποψη αυτή είναι γνωστές ενέργειες και αποφάσεις που στο παρελθόν έλαβε ο τότε πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι.

Σήμερα μπορεί η ιστορία αυτή να επαναληφθεί; Η απάντηση είναι δύσκολη γιατί οι συνθήκες αλλάζουν γρήγορα και φαινόμενα του παρελθόντος, όπως οι εμπορικοί πόλεμοι, επανέρχονται στο προσκήνιο, κλονίζοντας μια διεθνή νομισματική ειρήνη εβδομήντα και πλέον ετών.

Η άνοδος Τραμπ στην εξουσία της πιο ισχυρής νομισματικά χώρας στον κόσμο, είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε ανατροπή σταθερών συμμαχιών και ενδεχομένως στο οριστικό τέλος του νομισματικού κόσμου μετά την περίφημη Συμφωνία του Μπρέττον Γουντς. Άρα θα υπάρξουν συνθήκες διεθνούς νομισματικού πολέμου.

Αυτός είναι και ο λόγος, που υπό τις παραπάνω πιθανές συνθήκες, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), είναι το τελευταίο προπύργιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε έναν κόσμο που επανασχεδιάζεται.

Στον προηγούμενο κόσμο, ως γνωστόν, το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα (ευρώ) γεννήθηκε από γαλλογερμανική πολιτική απόφαση, η οποία μέχρι σήμερα έχει περάσει από αρκετές δοκιμασίες. Μπορεί να αντέξει όμως σε μια νέα ισχυρή γεωπολιτική κρίση;

Η κυβέρνηση Τραμπ, που θα ασκήσει εξουσία από την 20η Ιανουαρίου 2025 και μετά, ετοιμάζεται να συγκρουστεί με σημαντικούς διεθνείς παίκτες και να σπάσει παραδοσιακούς δεσμούς. Αρνείται να δει ότι η επιστροφή των Ηνωμένων Πολιτειών στον στρατηγικό απομονωτισμό και στον εμπορικό εγωισμό, είναι ένας παράγοντας αποδυνάμωσης για ολόκληρη τη Δύση.

Στο νέο τοπίο η ΕΚΤ πιθανότατα δεν θα έχει πλέον προβλέψιμη σχέση ευρώ-δολαρίου. Οι πληθωριστικές κρίσεις που αναμένονται από την άνοδο των δασμών πέρα από τον Ατλαντικό, θα μπερδέψουν τα μηνύματα για το επίπεδο των επιτοκίων.

Σε πρώτη φάση έτσι, η ΕΚΤ θα πρέπει να προφυλαχθεί έναντι του αμερικανικού νομίσματος. Η ευρωπαϊκή νομισματική πολιτική θα χάσει την ικανότητά της για αυτονομία όσον αφορά τα επιτόκια. Η υπεράσπιση της συναλλαγματικής ισοτιμίας έναντι του δολαρίου έχει τις απαιτήσεις της.

Δεύτερον, οι ανταγωνιστικές υποτιμήσεις του δολαρίου θα μπορούσαν εις πείσμα της ευρωζώνης, να γίνουν ο κανόνας. Όλα αυτά ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ βλέπει με καχυποψία την οντότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως έγκυρο συνομιλητή.

Όταν ανακαλύψει τον ανταγωνισμό του «ευρώ», θα αντιδράσει μάλλον πολύ επιθετικά. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα είκοσι κράτη μέλη της ευρωζώνης πρέπει να λάβουν επειγόντως μέτρα για να περιορίσουν την μεταξύ τους εμφάνιση εντάσεων, που αν και αναπόφευκτες, θα πρέπει να πέσουν σε τόνο.

Σε κακές συνθήκες, τα ελαττώματα ενός ενιαίου νομίσματος χωρίς ένα ενιαίο κράτος βαραίνουν ακόμη περισσότερο. Στη ζώνη του ευρώ, κάθε κράτος δανείζεται με τη δική του υπογραφή, δεν υπάρχει ένα ενιαίο Υπουργείο Οικονομικών. Εξ ου και οι διαφορές στα ποσοστά μεταξύ των χωρών στο κόστος του χρέους.

Δύο προηγούμενες κρίσεις είναι εμβληματικές για τη διαχείριση του παρόντος χρόνου. Πρόκειται για τη γνωστή κρίση του ελληνικού χρέους και την αντίστοιχη των αμερικανικών ενυπόθηκων δανείων, όταν οι ΗΠΑ εξήγαγαν την οικονομική τους κρίση στην Ευρώπη.

Εκείνη την ταραγμένη περίοδο, μετά από μια αύξηση των επιτοκίων, ο Ιταλός Μάριο Ντράγκι έγινε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας το 2011. Λίγο αργότερα είπε: «στο πλαίσιο της εντολής της, η ΕΚΤ θα κάνει ό,τι χρειάζεται για να διατηρήσει το ευρώ».

Συγκεκριμένη μετάφραση: Η Φρανκφούρτη καταπνίγει την κερδοσκοπία αγοράζοντας μαζικά τα κρατικά ομόλογα των κρατών μελών στην αγορά. Χωρίς κανένα όριο αφού η ΕΚΤ μπορεί να εκτυπώσει ευρώ σε απεριόριστες ποσότητες. Η τεχνική, που ονομάζεται «ποσοτική χαλάρωση», συνοδεύεται από διεύρυνση του ισολογισμού της ΕΚΤ. Ισολογισμός που η διοίκηση της τράπεζας επιθυμεί τώρα να μειώσει για να βρει ισορροπία.

Σε αυτές τις δύο περιπτώσεις, η κεντρική τράπεζα λειτούργησε ως ασπίδα έναντι της αταξίας που επικρατούσε. Τι θα συνέβαινε αν σήμερα πυροδοτηθεί μια οικονομική αναταραχή «made in Trump»; Ένας επαγγελματίας ακίνητης περιουσίας, ονειρεύεται μόνο χαμηλά επιτόκια για τις επιχειρήσεις. Σκοπεύει έτσι να θέσει υπό αμφισβήτηση ακόμα και την ανεξαρτησία της Fed για να της μεταφέρει τις επιθυμίες του.

Υπάρχουν, βέβαια, δικλείδες ασφαλείας στις ΗΠΑ. Θα αντέξουν όμως και πόσο χρόνο, έως ότου εκδηλωθεί η οξύτατη κρίση που θα συνεπάγεται ο τραμπικός προστατευτισμός; Η Ευρώπη από την πλευρά της ποιες απαντήσεις έχει σε παρόμοια σενάρια, όταν βλέπουμε ότι η συναίνεση της εποχής Ντράγκι παραπαίει;

Ιδιαίτερα δε σε μια φάση σοβαρής κρίσης χρέους στη Γαλλία και παραγωγικής στασιμότητας με πολιτική αστάθεια στη Γερμανία, ενώ κορυφώνεται ενας ολισθηρός γεωπολιτικός ανταγωνισμός.