Πόσο απέχουμε από το νέο αναπτυξιακό πρότυπο

Εκατοντάδες άρθρα έχουν γραφεί και γράφονται για την ανάγκη η χώρα μας να αποκτήσει ένα νέο πρότυπο οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας που θα στηρίζεται σε μια στέρεη παραγωγική βάση στη βιομηχανία και τη γεωργία και όχι μόνο στις  υπηρεσίες, όπου οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών θα υπερκαλύπτουν τις εισαγωγές, ώστε η χώρα να μη χρειάζεται να δανείζεται για να ικανοποιήσει τις καταναλωτικές και επενδυτικές της ανάγκες. Επίσης, με τον δραστικό περιορισμό της φοροδιαφυγής τα κρατικά έσοδα θα επαρκούν για τις κρατικές δαπάνες, ώστε να μην χρειάζονται περικοπές στην υγεία, την παιδεία και τις δημόσιες επενδύσεις.

Ταυτόχρονα, το νέο αναπτυξιακό πρότυπο θα περιόριζε δραστικά τις περιφερειακές και ενδοπεριφερειακές ανισότητες και ταυτόχρονα θα εξασφάλιζε μια ικανοποιητική αγοραστική δύναμη για όλους τους πολίτες, ενώ θα μειωνόταν η ανεργία και η φτώχεια στο ελάχιστο δυνατόν.

Αυτό το αναπτυξιακό πρότυπο θα έπρεπε βέβαια να στηρίζεται σε συσσώρευση κεφαλαίου από το παρελθόν, που θα ανανεωνόταν συστηματικά και σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα ανταποκρινόταν στις ανάγκες της οικονομίας με δημιουργικό ανταγωνισμό δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Στο πεδίο της κοινωνίας, αυτό το επιθυμητό πρότυπο θα εξασφάλιζε ένα σύστημα υγείας που θα ανταποκρινόταν στις ανάγκες του πληθυσμού για όλες τις εισοδηματικές ομάδες, ενώ το ασφαλιστικό σύστημα θα ήταν εύρωστο χωρίς εκπτώσεις στην περίθαλψη και τις συντάξεις.

Παράλληλα, η δημογραφική ανανέωση θα εξασφαλιζόταν με μια γενναία κρατική και ιδιωτική υποστήριξη της μητρότητας και διευκόλυνση της στέγασης των νέων ζευγαριών από τον ιδιωτικό ή/και δημόσιο τομέα, ενώ θα μηδενιζόταν η διαρροή των εκπαιδευμένων νέων στο εξωτερικό, αφού στην χώρα θα υπήρχαν επαρκείς καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας και υποστηριζόμενες από τις τράπεζες νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες.

Για να πλησιάσει η χώρα μας σ’ αυτό το ιδεατό αναπτυξιακό πρότυπο μέσα σε συνθήκες δημοκρατίας και ελευθερίας με εξασφαλισμένο κράτος δικαίου και «συμπεριληπτικούς» θεσμούς αναγκαίους για να είναι βιώσιμη αναπτυξιακή διαδικασία, θα χρειαζόταν προφανώς ριζική αλλαγή στο ιστορικά διαμορφωμένο πολιτισμικό της πρότυπο. Οι πολίτες θα έπρεπε να είχαν ενστερνιστεί την τήρηση των κανόνων κοινωνικής συμβίωσης, τη μετριοπάθεια, τη συναίνεση, την τήρηση της ιεραρχίας, τη δημοκρατία στην πράξη, την εργασιακή και επιχειρηματική ηθική και βέβαια στοιχειώδη ατομικό και συλλογικό ορθολογισμό στη συμπεριφορά τους.

Αν υποτεθεί ότι η εξέλιξη των ευρωπαϊκών κοινωνιών είναι γραμμική προς ένα πιο αποδοτικό αναπτυξιακό πρότυπο (π.χ σκανδιναβικού τύπου), θα χρειαζόταν πολλά χρόνια για να πλησιάσει η χώρα μας. Ωστόσο, ο δρόμος που διανύθηκε προς μια θετική κατεύθυνση είναι σημαντικός τις τελευταίες δεκαετίες.

Είναι γεγονός ότι η Ελλάδα γιορτάζει 50 χρόνια αδιατάρακτης δημοκρατικής πορείας έστω με θεσμικά ελλείμματα. Έχει αφήσει πίσω της την περίοδο της κρίσης, και βρίσκεται σε μια σταθερή αναπτυξιακή τροχιά με μεγάλη μείωση της ανεργίας, με ισορροπημένο κρατικό προϋπολογισμό χωρίς δημοσιονομικά ελλείμματα και με συνεχή προσπάθεια μείωσης της φοροδιαφυγής.

Σημειώνεται σταδιακή αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, με ανοδική πορεία των εισοδημάτων (μικρή αύξηση των μισθών και μεγαλύτερη των κερδών), μετά από την σωρευτική κατάρρευσή τους κατά 30% (με επιπλέον 20% απώλεια της δυνητικής αύξησής τους) στη δεκαετή περίοδο της κρίσης.

Υπάρχει παράλληλα τα τελευταία χρόνια αύξηση των επενδύσεων με τη συνδρομή της Ε.Ε (ΕΣΠΑ και Ταμείο Ανάκαμψης), παρά την ανεπάρκειά τους μπροστά στο μεγάλο επενδυτικό κενό και παρά την προτίμηση προς τις κατασκευές και τα ακίνητα, αντί προς τις παραγωγικές επενδύσεις.

Προφανώς, η πρόσφατη πρωτοβουλία της κυβέρνησης για γενναία ενίσχυση των επενδύσεων στη βιομηχανία με έμφαση στην περιφέρεια αναμένεται να συμπληρώσει την επενδυτική προσπάθεια.

Ταυτόχρονα έχουν εξαγγελθεί προγράμματα στέγασης των νέων μπροστά στην αύξηση των τιμών των κατοικιών και των ενοικίων και έχει αρχίσει να εφαρμόζεται μια δημογραφική πολιτική, έστω χωρίς άμεσα αποτελέσματα.

Παρατηρείται αύξηση του τουριστικού ρεύματος, έστω χωρίς γεωγραφική και χρονική διασπορά των τουριστών. Τέλος, γίνεται μεγάλη προσπάθεια αντιμετώπισης του χρέους που συσσωρεύτηκε από το παρελθόν, ενώ ταυτόχρονα ελαχιστοποιείται ο νέος δανεισμός, λόγω της εισροής μη δανειακών κεφαλαίων, έστω των περισσότερων για αγορά ακινήτων, με αποτέλεσμα το έλλειμμα στις εξωτερικές πληρωμές να συγκρατείται σε διαχειρίσιμα επίπεδα και να ανακτάται σταδιακά η απωλεσθείσα πιστοληπτική ικανότητα της χώρας μας στην περίοδο της κρίσης.

Από την άλλη πλευρά, παρατηρούνται πολλά αρνητικά χαρακτηριστικά μιας οικονομίας και κοινωνίας σε μετάβαση όπως: γενικευμένη παράβαση των κανόνων, (ακόμη και στην οδική συμπεριφορά), που δημιουργεί αίσθηση αναρχίας και ανομίας . Ταυτόχρονα, επικρατεί ανασφάλεια μπροστά στην πιθανή αρρώστια, λόγω της χρόνιας ανεπάρκειας του συστήματος υγείας και κυρίως έντονη δυσφορία μεγάλων κοινωνικών στρωμάτων μπροστά στο δυσανάλογο με τα χαμηλά εισοδήματα κόστος διαβίωσης.

Παράλληλα, συνεχίζεται, ευτυχώς μειούμενη, η απογοήτευση των νέων για εύρεση ικανοποιητικά αμειβόμενης εργασίας, λόγω του στρεβλού εκπαιδευτικού συστήματος.(περισσότερη θεωρητική και λιγότερη τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση).

Είναι γεγονός ότι η χώρα μας έχει ξεφύγει από την υπανάπτυξη χωρίς να μπορεί να θεωρηθεί σύγχρονη χώρα, καθώς σημαντικά κοινωνικά στρώματα δεν έχουν κατανοήσει ότι μέσα σε μια περισσότερο ευνομούμενη πολιτεία και σε μια πιο αποδοτική οικονομία όλοι οι πολίτες θα έχουν όφελος. Οι πολιτικές, επιχειρηματικές και πνευματικές δυνάμεις της χώρας θα πρέπει να πείσουν με το παράδειγμά τους, ώστε να μειωθεί η απόσταση που χωρίζει την ελληνική κοινωνία και οικονομία από ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο.

*  Ο Ναπολέων Μαραβέγιας είναι καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην υπουργός.