Ο αμφιλεγόμενος όρος του Tenderpreneurship και γιατί ανθεί στην Αφρική

Ομολογώ ότι παρά την πολυετή θητεία μου στο οικονομικό και επιχειρηματικό ρεπορτάζ, ο όρος tenterpreneurship δεν μου ήταν γνωστός. Γι’ αυτό και έδειξα μεγάλη απορία όταν πρόσφατα τον άκουσα από στέλεχος μεγάλης πολυεθνικής εταιρείας, που δραστηριοποιείται, μεταξύ άλλων, και στην Αφρική.

Το στέλεχος αυτό μού εξήγησε ότι οι Tenderpreneurs είναι άτομα που έχουν κινηθεί με επιτυχία στη διαδικασία υποβολής προσφορών για να κερδίσουν κρατικές συμβάσεις για τις επιχειρήσεις τους. Έχουν αποδείξει την ικανότητά τους να παρέχουν αγαθά ή υπηρεσίες σε ανταγωνιστική τιμή, ενώ πληρούν τις προδιαγραφές και τα πρότυπα ποιότητας που ορίζει η κυβέρνηση. Αυτή η διαδικασία μπορεί να είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστική, αλλά όσοι πετυχαίνουν να κερδίσουν διαγωνισμούς συχνά γίνονται επιτυχημένοι επιχειρηματίες.

Αυτή την ερμηνεία την άκουσα με μεγάλη προσοχή, αλλά και με προβληματισμό. Ψάχνοντας, λοιπόν, στο διαδίκτυο, έπεσα σε ένα άρθρο του Bob Marjawar, ανώτατου στελέχους της εταιρείας DHL στην Μποτσουάνα της Αφρικής.

Κατά την άποψή του «υπάρχει ένας νέος όρος στην Αφρική που ονομάζεται tenderpreneurship και μια νέα φυλή επιχειρηματιών που αποκαλούνται tenderpreneurs. Πρόκειται για άτομα που είναι ικανά να υποβάλλουν προσφορές σε κρατικούς διαγωνισμούς και συναφείς προμήθειες. Το ταλέντο παρόμοιου επιχειρηματία δεν αναφέρεται στην ικανότητα του να ανταποκριθεί στις επίπονες και λεπτομερείς απαιτήσεις ενός κυβερνητικού αιτήματος στους διαγωνισμούς, αλλά μάλλον στις διασυνδέσεις που έχει με τα καρτέλ και συντεχνίες στον κόσμο των κρατικών προμηθειών. Για να μπορέσει να ανταλλάξει έτσι μερικές από τις προσοδοφόρες προσφορές, και να μοιράσει τον συνήθως υπερτιμημένο λογαριασμό με τους εταίρους της προσφοράς στους κυβερνητικούς κύκλους. Είτε στη Νότια Αφρική, στην Κένυα, στο Νότιο Σουδάν, στη Νιγηρία και αλλού, αυτοί οι νέου τύπου «επιχειρηματίες» είναι περιζήτητοι και σήμερα υπολογίζεται ότι διαχειρίζονται μόνο στην Αφρική, πάνω από 20 δισ. δολάρια!»

Όπως αναφέρει στο Business Daily ο Κενυάτης οικονομολόγος Tony Watima, η εξάπλωση του tenderpeneurship όχι μόνο προκαλεί κακοδιαχείριση και κατασπατάληση του δημόσιου χρήματος, αλλά δημιουργεί σημαντικές στρεβλώσεις στην αγορά, καθώς οι επιχειρηματίες που θα μπορούσαν -δυνητικά- να δημιουργήσουν προστιθέμενη αξία για το ΑΕΠ, με την ανάπτυξη και διάθεση προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής ποιότητας, προτιμούν να αφιερώνουν τους πόρους και την ενέργειά τους στην εξασφάλιση κρατικών εργολαβιών.

Η Επιτροπή Δεοντολογίας και Καταπολέμησης Διαφθοράς της Κένυας επαληθεύει ότι, πλέον, οι πιο ελκυστικές... «επιχειρηματικές» ευκαιρίες στη χώρα αφορούν είτε σε διάθεση προϊόντων και υπηρεσιών στον δημόσιο τομέα σε διογκωμένες τιμές, είτε σε δημιουργία εικονικών πωλήσεων. Ένα ακόμα εντυπωσιακό στοιχείο είναι η συνύπαρξη ασφυκτικά στενού γραφειοκρατικού πλαισίου, το οποίο δυσχεραίνει τη δραστηριοποίηση διεθνών επιχειρήσεων και αποτρέπει τις ξένες επενδύσεις στην Κένυα.

Επιπλέον, πολυεθνικές εταιρείες όπως η Samsung και η Unilever αναφέρουν αθέμιτες πρακτικές όπως αιτήματα για δωροδοκία, προκειμένου να δημιουργήσουν εγκαταστάσεις στη χώρα ή αδικαιολόγητες ανακλήσεις των αδειών λειτουργίας τους στην Κένυα. Αθέμιτες πρακτικές που πλέον θεωρούνται συνηθισμένες στην Αφρική και αλλοιώνουν παντελώς την έννοια των εθνικών πόρων και το πώς αυτοί πρέπει να αξιοποιούνται για την οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική ευημερία.

Για να αντιμετωπίσει την κατάσταση αυτή, ο πρώην Κενυάτης πρόεδρος την περίοδο 2013-2022 Ουχούρου Κενυάτα, που πέρα από πολιτικός ήταν και επιχειρηματίας, είχε υιοθετήσει και εφαρμόσει μια δέσμη αυστηρών μέτρων για τις κρατικές προμήθειες, που ίσως να του κόστισαν και την επανεκλογή του στο ύπατο αξίωμα της χώρας του.

Σε κάθε περίπτωση όμως, το tenderpreneurship δεν αφορά μόνο την οικονομία της Κένυας. Ο συγκεκριμένος όρος θα πρέπει να θυμίζει σε όλους όσους καθορίζουν το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων, ότι το πρόβλημα με τη διαφθορά δεν εξαντλείται στα χαμένα χρήματα, αλλά θέτει σε κίνδυνο τη δυναμική ολόκληρων κρατών για δημιουργία και ανάπτυξη.

«Με ευρύτερους όρους, γράφει ο Bob Marfawar, το tenderpreneurship εγκλωβίζει περαιτέρω τους ανθρώπους στη σκλαβιά της φτώχειας. Όταν οι προσφορές υπερτιμώνται, οι κρατικοί προϋπολογισμοί επιβαρύνονται και η στήριξη προς τους φτωχούς χάνεται. Η φτώχεια σε προσωπικό και εθνικό επίπεδο στερεί την αξιοπρέπειά τους».

Και ίσως αυτό σε χώρες με αυταρχικά καθεστώτα να είναι μέγα πολιτικό ζητούμενο. Ο εθισμός στη φτώχεια και τη διαφθορά ενισχύει ταυτόχρονα, θα προσθέταμε εμείς, και τους διάφορους ανά την υφήλιο δικτάτορες και τις παρέες τους.

Διότι παραμένοντας μονίμως στην εξουσία λυμαίνονται ότι μπορούν για όσο χρόνο θέλουν.