Η διαχρονική πορεία της Ελλάδας προς την οικονομική... μετριότητα

Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-8 ανέδειξε τις χρόνιες διαρθρωτικές αδυναμίες της χώρας μας με αποτέλεσμα να προκληθεί μια μακροχρόνια ύφεση μοναδικής διάρκειας και έντασης. Σαν αποτέλεσμα, όλες οι πρώην χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που βρίσκονται στην ΕΕ μας έχουν ξεπεράσει σε μια σειρά από ποιοτικούς και ποσοτικούς δείκτες.

Τα γνωστά από χρόνια διαρθρωτικά προβλήματα, τα οποία επισημαίνουν και σήμερα οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης, και φυσικά παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ακόμα και σήμερα, είναι τα παρακάτω:

• Υψηλό δημόσιο χρέος: Η Ελλάδα έχει από το υψηλότερο δημόσιο χρέος στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και ένα από τα υψηλότερα στον κόσμο, γεγονός που περιορίζει τις δυνατότητες του κράτους να επενδύσει σε κοινωνικές και αναπτυξιακές πρωτοβουλίες. Το υψηλό χρέος απαιτεί μεγάλες δαπάνες για την εξυπηρέτησή του (τόκοι και αποπληρωμή κεφαλαίου) και αυτό μετά το 2032 θα χειροτερέψει.
• Ανεργία: Παρόλο που τα επίπεδα ανεργίας έχουν μειωθεί από τα πολύ υψηλά επίπεδα της οικονομικής κρίσης, παραμένει ιδιαίτερα υψηλή, ιδίως μεταξύ των νέων και των μακροχρόνια ανέργων. Αυτό επηρεάζει την οικονομική ανάπτυξη και φυσικά τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος.
• Αναποτελεσματικότητα του δημοσίου τομέα: Η γραφειοκρατία, η αδιαφάνεια και η δυσκαμψία του δημοσίου τομέα είναι σοβαρά προβλήματα που εμποδίζουν τις επενδύσεις και την αποτελεσματική λειτουργία της οικονομίας. Σοβαρό και το πρόβλημα της απονομής της δικαιοσύνης, κάτι που επισημαίνουν όλοι οι διεθνείς εκθέσεις και οίκοι αξιολόγησης.
• Φοροδιαφυγή και παραοικονομία: Η φοροδιαφυγή και η ύπαρξη μεγάλης παραοικονομίας αποτελούν χρόνιο πρόβλημα στην Ελλάδα. Αυτό μειώνει τα δημόσια έσοδα και αναγκάζει το κράτος να επιβάλλει υψηλότερους φόρους σε συνεπείς φορολογούμενους.
• Χαμηλή παραγωγικότητα και εξάρτηση από εισαγωγές: Η Ελλάδα έχει σχετικά χαμηλή παραγωγικότητα σε πολλούς τομείς και μεγάλη εξάρτηση από εισαγόμενα προϊόντα, κάτι που επηρεάζει το εμπορικό ισοζύγιο και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.
• Δημογραφικό πρόβλημα: Η γήρανση του πληθυσμού και η μείωση του εργατικού δυναμικού δημιουργούν επιπλέον πιέσεις στο ασφαλιστικό σύστημα και περιορίζουν την αναπτυξιακή δυναμική της χώρας.
• Αναξιοποίητη ιδιωτική περιουσία και επενδύσεις: Παρά την ύπαρξη επενδυτικών ευκαιριών, η Ελλάδα δυσκολεύεται να προσελκύσει ξένες επενδύσεις λόγω γραφειοκρατίας, πολιτικής αβεβαιότητας και δικαστικών καθυστερήσεων.
• Προκλήσεις στο τραπεζικό σύστημα: Αν και το τραπεζικό σύστημα έχει σταθεροποιηθεί μετά την κρίση, εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλα προβλήματα με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (NPLs), τα οποία περιορίζουν τη δυνατότητα των τραπεζών να παρέχουν ρευστότητα στην οικονομία ιδιαίτερα σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Η σύγκριση με την Πορτογαλία

Στον πίνακα 1 παρουσιάζουμε πρωτότυπα αποτελέσματα της διαφοράς του ΑΕΠ της χώρας μας από το ΑΕΠ μιας χώρας παρόμοιων χαρακτηριστικών, όπως είναι η Πορτογαλία. Τα αποτελέσματα έχουν τεράστιο ενδιαφέρον και φαίνεται καθαρά και βήμα προς βήμα η διαχρονική πορεία της χώρας μας προς την οικονομική μετριότητα.

Πιο συγκεκριμένα, η χώρα μας είχε περίπου το ίδιο ΑΕΠ με την Πορτογαλία μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ‘80. Στην συνέχεια και από το 1994 η Ελλάδα φαίνεται να υπερτερεί σε αυτήν την μεταβλητή, αλλά τελικά η χρηματοπιστωτική κρίση μείωσε δραματικά το ΑΕΠ της χώρας μας, με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια η Πορτογαλία και πιο συγκεκριμένα από το 2015 και μετά να έχει μεγαλύτερο ΑΕΠ από την χώρα μας, και το πιο σημαντικό η διαφορά αυτή να διευρύνεται συνεχώς.

Η ουσία είναι ότι το 2008 το ΑΕΠ της χώρας μας ήταν μεγαλύτερο κατά €62,89 δισ. και σήμερα είναι €45,22 δισ. λιγότερο!

Να σημειωθεί ότι και η Πορτογαλία ανήκε στις λεγόμενες προβληματικές χώρες των PIGS (PIIGS) και δέχτηκε και αυτή το ίδιο χρηματοπιστωτικό σοκ του 2007-8 μπαίνοντας και αυτή σε μνημόνιο.

Η καλή πορεία της οικονομίας μας τα τελευταία δύο χρόνια με μαθηματική βεβαιότητα δεν μπορεί να αναστρέψει την αρνητική αυτή τάση της οικονομικής μετριότητας της χώρας μας, αφού τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας όπως το υπερβολικό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος είναι μπροστά μας, το 2032 πολύ κοντά, η ανταγωνιστικότητα χαμηλή, το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών σε δυσθεώρητα επίπεδα και φαίνεται ότι αυτό το παραγωγικό μοντέλο έχει φτάσει στα όρια του.

Πίνακας 1 

* Καθηγητής Χρηματοοικονομικής Πανεπιστημίου του Πειραιά, Πρόεδρος και Ιδρυτής του Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού