Οι δύο πόλοι για αποτελεσματική διακυβέρνηση στο Δημόσιο

Με τη ψήφιση του ν. 4795/2021 «Σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου του Δημόσιου Τομέα, Σύμβουλος Ακεραιότητας στη δημόσια διοίκηση και άλλες διατάξεις για τη δημόσια διοίκηση και την τοπική αυτοδιοίκηση», αποσαφηνίστηκε το πεδίο λειτουργίας του εσωτερικού ελέγχου στον ελληνικό δημόσιο τομέα.

Πλέον οι δημόσιοι φορείς υποχρεούνται να διαχειρίζονται τους κινδύνους που επηρεάζουν την υλοποίηση των στρατηγικών και επιχειρησιακών τους στόχων, καθώς και την αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητά τους.

Mε τις διατάξεις του ν. 5013/2023 «Πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, διαχείριση κινδύνων στον δημόσιο τομέα και άλλες διατάξεις», προστέθηκε στον ν. 4795/2021 το κεφάλαιο «Διαχείριση Κινδύνων», στο οποίο προβλέπεται μεταξύ άλλων η υποχρέωση των δημοσίων φορέων να συγκροτήσουν όργανα διαχείρισης κινδύνων.

Στο πλαίσιο αυτό, η συνεργασία της Μονάδας Εσωτερικού Ελέγχου με τη Μονάδα Διαχείρισης Κινδύνων αναδεικνύεται ως εξαιρετικά κρίσιμος παράγοντας, γεγονός που επιβεβαιώθηκε πλήρως από τα αποτελέσματα έρευνας που πραγματοποιήθηκε για την εκπόνηση διπλωματικής εργασίας του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Εσωτερικός Έλεγχος, Διαχείριση Κινδύνων και Κανονιστική Συμμόρφωση», του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η έρευνά μας, εξέτασε με ποιους τρόπους η συνεργασία της Μονάδας Εσωτερικού Ελέγχου με τη Μονάδα Διαχείρισης Κινδύνων συμβάλει στην αποτελεσματικότερη διακυβέρνηση ενός δημόσιου φορέα και εάν η συνεργασία αυτή είναι εφικτή χωρίς να διακυβεύεται η ανεξαρτησία του εσωτερικού ελέγχου.

Για τη διεξαγωγή της συνελέγησαν πρωτογενή δεδομένα αποκλειστικά από στελέχη Μονάδων Εσωτερικού Ελέγχου και Διαχείρισης Κινδύνων προκειμένου να αξιοποιηθεί η εξειδικευμένη γνώση και εμπειρία τους στο ερευνώμενο αντικείμενο.

Από την περιγραφική στατιστική ανάλυση των απαντήσεων που δόθηκαν στο σχετικό δομημένο ερωτηματολόγιο, επιβεβαιώθηκαν οι ερευνητικές μας υποθέσεις και συγκεκριμένα ότι:

I. Η συνεργασία των Μονάδων Εσωτερικού Ελέγχου και Διαχείρισης Κινδύνων συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη διακυβέρνηση ενός δημόσιου φορέα.

Συγκεκριμένα, η συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντων στην έρευνα αναγνώρισε ότι η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των Μονάδων σχετικά με τους κινδύνους που αντιμετωπίζει ο φορέας διευκολύνει τον εντοπισμό και την αξιολόγησή τους, ενώ θεωρούν ότι η ενημέρωση της Μονάδας Εσωτερικού Ελέγχου από τη Μονάδα Διαχείρισης Κινδύνων, σχετικά με τη διάθεση ανάληψης κινδύνου του φορέα, διευκολύνει τους εσωτερικούς ελεγκτές κατά την εξέταση της επάρκειας των δικλίδων ελέγχου.

Επιπλέον, η συνεργασία των Μονάδων ενισχύει τόσο τη συμμόρφωση του φορέα με τη νομοθεσία, τους κανονισμούς και τις πολιτικές που διέπουν τη λειτουργία του, όσο και την κουλτούρα διαφάνειας, λογοδοσίας και ανοικτής επικοινωνίας στον φορέα. Παράλληλα, ο συντονισμός των Μονάδων βοηθά στο να εστιάζουν τις εργασίες τους στους τομείς με τους σημαντικότερους κινδύνους για τον φορέα, επιτυγχάνοντας έτσι αποδοτικότερη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων τους.

Τέλος, αναδείχθηκε η σημασία του κοινού προσανατολισμού των στόχων των Μονάδων, καθώς συμβάλλει στην επίτευξη των συνολικών στρατηγικών στόχων του φορέα.

II. Η συνεργασία της Μονάδας Εσωτερικού Ελέγχου και της Μονάδας Διαχείρισης Κινδύνων είναι εφικτή, με τρόπο που να διασφαλίζεται η ανεξαρτησία του εσωτερικού ελέγχου.

Συγκεκριμένα, ευρέως αποδεκτή θεωρείται η αξιοποίηση από τη Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης κινδύνων που διενεργεί η Μονάδα Διαχείρισης Κινδύνων, ως βάση για τον καθορισμό εσωτερικών ελέγχων που θα περιληφθούν στο Ετήσιο Πρόγραμμα Εργασιών.

Άλλες καλές πρακτικές συνεργασίας, με τις οποίες δεν διακυβεύεται η ανεξαρτησία του εσωτερικού ελέγχου, αποτελούν η επικοινωνία και η βάσει κανόνων ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των Μονάδων, καθώς και η αμοιβαία κοινοποίηση των αναφορών και των εκθέσεων που συντάσσουν.

Περαιτέρω, η συμμετοχή των στελεχών των Μονάδων σε κοινά προγράμματα εκπαίδευσης ενισχύει τη διαμόρφωση κοινής αντίληψης για τους ρόλους τους, τις μεθόδους που εφαρμόζουν και την ορολογία που χρησιμοποιούν, ενώ η ανεξαρτησία του εσωτερικού ελέγχου δεν διακυβεύεται από την παροχή υποστήριξης συμβουλευτικού χαρακτήρα από τη Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου προς τη Μονάδα Διαχείρισης Κινδύνων σχετικά με θέματα αποτελεσματικής εφαρμογής του πλαισίου διαχείρισης κινδύνων του φορέα.

Τέλος, ως εξαιρετικά σημαντική για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας θεωρήθηκε η αποτύπωση στον Κανονισμό Λειτουργίας της Μονάδας Εσωτερικού Ελέγχου του πλαισίου συνεργασίας, ανταλλαγής πληροφοριών και παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών προς τη Μονάδα Διαχείρισης Κινδύνων.

Μέσω του Μοντέλου Παλινδρόμησης Ταξινομητικής Πιθανότητας «Ordered Probit Model», αξιολογήθηκε η σημαντικότητα κάθε ανεξάρτητης μεταβλητής ως προς την εξαρτημένη μεταβλητή της. Από τη στατιστική αυτή ανάλυση προέκυψαν ενδιαφέροντα συμπεράσματα:

α) Η αποτελεσματική διακυβέρνηση του φορέα σχετίζεται θετικά σε πολύ υψηλό στατιστικά σημαντικό βαθμό με την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των Μονάδων καθώς και με τη συνεργασία αυτών, η οποία συμβάλλει στην αποδοτικότερη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων.

β) Η ανεξαρτησία του εσωτερικού ελέγχου σχετίζεται θετικά σε πολύ υψηλό στατιστικά σημαντικό βαθμό με την αποτύπωση στον Κανονισμό Λειτουργίας της Μονάδας Εσωτερικού Ελέγχου του πλαισίου συνεργασίας, ανταλλαγής πληροφοριών και παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών προς τη Μονάδα Διαχείρισης Κινδύνων.

Η ύπαρξη ενός σαφώς οριοθετημένου πλαισίου συνεργασίας, θωρακίζει την ανεξαρτησία του εσωτερικού ελέγχου, καθιστώντας σαφείς τις αρμοδιότητες, τις ευθύνες και τους ρόλους κάθε Μονάδας. Επιπλέον, παρέχει διαφάνεια και καθοδήγηση, διασφαλίζοντας ότι οι Μονάδες μπορούν να συνεργαστούν αποτελεσματικά, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη στο σύστημα εσωτερικού ελέγχου του φορέα.

Συνολικά, η έρευνα εξέτασε ένα πλαίσιο συνεργασίας που εφαρμόσθηκε για πρώτη φορά στους φορείς του δημοσίου τομέα, ενώ τα ευρήματά της υποστηρίζουν την υπάρχουσα διεθνή βιβλιογραφία, συνεισφέροντας περαιτέρω σε αυτή μια σχετική μελέτη για τα ελληνικά δεδομένα.

* Η Ευσταθία Σεγγούνη είναι απόφοιτος του ΠΜΣ «Εσωτερικός Έλεγχος, Διαχείριση Κινδύνων και Κανονιστική Συμμόρφωση» του ΕΚΠΑ, Οικονομική Επιθεωρήτρια και πιστοποιημένη Εσωτερική Ελέγκτρια στην Α.Α.Δ.Ε.

** Ο Δημήτρης Καινούργιος (φωτ. κέντρο) είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικής, Μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης του ΕΚΠΑ, Διευθυντής του ΠΜΣ «Εσωτερικός Έλεγχος, Διαχείριση Κινδύνων και Κανονιστική Συμμόρφωση».

*** Ο Μιχάλης Πετροδασκαλάκης είναι Διδάσκων και μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του ΠΜΣ «Εσωτερικός Έλεγχος, Διαχείριση Κινδύνων και Κανονιστική Συμμόρφωση» & EY Partner, Consulting Services