Οι νέου τύπου κοινωνικές ανισότητες και η διάψευση του Μαρξ

Μέχρι πρόσφατα οι οικονομικές ανισότητες μεταξύ των ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο οφείλονταν σε σημαντικό βαθμό στην διαφορετική θέση που είχαν στην ταξική δομή της χώρας, αν δηλαδή ανήκαν στην τάξη των κεφαλαιούχων η στην τάξη των εργαζομένων. Σήμερα, όμως, όπως υποστηρίζει ο γνωστός οικονομολόγος Branco Milanovic η κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά.

Σήμερα τα εισοδήματα κάποιου δεν εξαρτώνται τόσο από την κοινωνική τάξη στη οποία ανήκει όσο από την χώρα στην οποία γεννήθηκε. Το μέσο εισόδημα ενός Αιθίοπα με δευτεροβάθμια εκπαίδευση αν παραμείνει στην πατρίδα του είναι 2 χιλιάδες δολάρια ετησίως και... 36 χιλιάδες δολάρια αν δουλέψει στην Ολλανδία! Με άλλα λόγια σήμερα οι ανισότητες έχουν περισσότερο τοπολογικά παρά ταξικά χαρακτηριστικά.

Δεν ήταν πάντοτε έτσι τα πράγματα. Τον 19ο αιώνα πού ζούσε ο Μάρξ η φύση των οικονομικών ανισοτήτων μεταξύ των πολιτών ήταν τέτοια πού τουλάχιστον το 50% μπορούσε να θεωρηθεί ότι οφειλόταν στην διαφορά μεταξύ εργαζομένων και ιδιοκτητών του κεφαλαίου.

Το πραγματικό εισόδημα των εργαζομένων σε διάφορες χώρες του κόσμου ήταν περίπου το ίδιο και χαμηλό. Ετσι κατά την διάρκεια της περιόδου 1800-1849 το εισόδημα ενός ανειδίκευτου εργάτη στην Ινδία (την φτωχότερη χώρα του κόσμου) ισοδυναμούσε με το καθόλου ευκαταφρόνητο 30% του εισοδήματος ενός ανειδίκευτου εργάτη στην Αγγλία (της πλουσιότερης τότε χώρας του κόσμου)

Εκατόν πενήντα χρόνια αργότερα, στις αρχές του 21ου αιώνα, η κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά. Σήμερα πάνω από το 80% των παγκοσμίων οικονομικών ανισοτήτων οφείλονται σε εισοδηματικές διαφορές μεταξύ των χωρών και οι αποδοχές των ανειδίκευτων εργαζομένων στις πλούσιες χώρες είναι δεκαπλάσιες από τις αποδοχές ενός αντίστοιχου εργαζόμενου σε φτωχή χώρα. Η έννοια της «παγκόσμιας αλληλεγγύης» μεταξύ των εργαζομένων στην οποία αναφερόταν ο Μαρξ σήμερα έχει ελάχιστο νόημα, δεδομένης της τεράστιας οικονομικής ανισότητας που χωρίζει τους εργαζόμενους σε φτωχές και πλούσιες χώρες.

Κατά τα μέσα του 19ου αιώνα το ήμισυ των ανισοτήτων μεταξύ των ανθρώπων στον κόσμο μπορούσε να αποδοθεί στην άνιση ανάπτυξη των χωρών και το άλλο ήμισυ σε ταξικές διαφορές. Σήμερα το 85% των διαφορών μπορεί να αποδοθεί στην άνιση ανάπτυξη μεταξύ των χωρών και μόλις το 15% σε «ταξικούς» λόγους, δηλαδή διαφορές μεταξύ εργαζομένων και καπιταλιστών.

Η σύνθεση των ανισοτήτων έχει αλλάξει ριζικά σήμερα από αυτήν πού ήταν παλαιότερα. Τότε ήταν μία ανισότητα που εξαρτάτο κατά 50% από την κοινωνική τάξη και 50% από την τοποθεσία. Σήμερα η ανισότητα εξαρτάται κυρίως από την τοποθεσία.

Ετσι οι πλουσιότεροι κάτοικοι του Μαλί είναι φτωχότεροι από τους φτωχότερους Δανούς. Το φτωχότερο 5% των Αμερικανών κερδίζουν 35 φορές περισσότερο από τους φτωχότερους κατοίκους της Ζάμπιας. Μόλις ένα 4% των Ινδών είναι πλουσιότεροι από τους φτωχότερους Αμερικάνους.

Με αυτά τα δεδομένα πολλοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι ο καλύτερος τρόπος μείωσης των παγκοσμίων οικονομικών ανισοτήτων είναι η ελεύθερη μετανάστευση. Φυσικά αυτή η λύση ενέχει με την σειρά της άλλα προβλήματα αλλά για τον εργαζόμενο του «παγκόσμιου Νότου» η μετανάστευση είναι μία ορθολογική επιλογή.

Η αλλαγή του ταχυδρομικού κώδικα είναι πολύ πιο ωφέλιμη για το εργαζόμενο του «παγκόσμιου Νότου» παρά οποιαδήποτε αναπτυξιακή βοήθεια. Η δυνατότητα να μπορεί να μετακινηθεί κανείς από ένα «σημείο Α» πιο φτωχό προς ένα «σημείο Β» πιο πλούσιο συνιστά για εκατομμύρια ανθρώπους τον πιο αποτελεσματικό μηχανισμό να ξεφύγουν από την φτώχεια.

Aυτός είναι ένας σοβαρός λόγος για τον οποίο οι μεταναστευτικές ροές δεν πρόκειται να μειωθούν στο μέλλον.