Κανονισμός Πυροπροστασίας: Γιατί δεν λύνει προβλήματα, το παράδειγμα του Διονύσου

Η Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) για την έκδοση του Κανονισμού Πυροπροστασίας Ακινήτων εντός ή πλησίον δασικών εκτάσεων υπογράφηκε στις 19 Μαΐου 2023 και δημοσιεύθηκε στις 24 Μαΐου 2023. Αν υπάρχει κάποια σημασία, σημειώνεται ότι α) οι βουλευτικές εκλογές έγιναν στις 21 Μαΐου, β) την απόφαση δεν την υπέγραψαν οι Υπουργοί, αλλά οι Υφυπουργοί Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Εσωτερικών και Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και γ) η ΚΥΑ εκδόθηκε ίσως και υπό την πίεση του από 22.2.2023 εγγράφου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που αναφέρεται στο σκεπτικό της απόφασης (με το έγγραφο αυτό κοινοποιούνταν ο Κανονισμός 2023/56/GR).

Η σχετική εγκύκλιος προς τους Δήμους «για την εφαρμογή του κανονισμού πυροπροστασίας ακινήτων εντός και πλησίον δασικών εκτάσεων» φέρει ημερομηνία 15.3.2024 και ορίζει (αρχικά) ότι η Έκθεση Αξιολόγησης Επικινδυνότητας και η Τεχνική Έκθεση τεχνικού επιστήμονα θα έπρεπε να ετοιμαστούν μέχρι τις 31.3.2024 και να υποβληθούν μέχρι τις 30.4.2024. Δηλαδή η εγκύκλιος καθυστέρησε 8 με 9 μήνες, αλλά θα έπρεπε να υλοποιηθεί, από τον πολίτη, σε 15 ημέρες και αφού βέβαια ενημερωθούν οι Δήμοι και εκείνοι ενημερώσουν τους πολίτες.

Καθυστέρηση 9 μηνών

Η πρόχειρη αυτή αντιμετώπιση του θέματος έγινε αντιληπτή από τα μέσα επικοινωνίας και δόθηκαν παρατάσεις, καθώς και εκπτώσεις σε ό,τι αφορά την εφαρμογή του Κανονισμού.

Υπήρξε βέβαια και μια ατυχής δήλωση του αρμόδιου Υπουργού ότι ο «Κανονισμός είναι από πέρυσι τον Μάιο». Και εύλογα διερωτάται κανείς: «Αφού είναι από πέρυσι τον Μάιο, γιατί η εγκύκλιος καθυστέρησε 9 μήνες; Θα καταδικάσουμε τους πολίτες γιατί έχουν άγνοια των νόμων και των υπουργικών αποφάσεων;

Μα αφού οι ίδιες οι Υπηρεσίες των Υπουργείων και οι Δήμοι είχαν άγνοια (γι’ αυτό άλλωστε καθυστέρησε η έκδοση της εγκυκλίου), πώς ζητείται από τον πολίτη να μπαίνει κάθε μέρα στην ιστοσελίδα του Εθνικού Τυπογραφείου για να βλέπει τους νόμους και τις υπουργικές αποφάσεις; Και έχουν όλοι τη δυνατότητα να βρίσκουν τους νόμους και να τους διαβάζουν; Και πόσοι πολίτες στους 100 εκτιμάται ότι μπορούν να κατανοήσουν το περιεχόμενο του Κανονισμού Πυροπροστασίας;

Και στους Δήμους πόσοι κατενόησαν το πρόβλημα και μπορούν και θέλουν να το λύσουν; Πόσοι Δήμοι μέχρι σήμερα ειδοποίησαν τους δημότες τους; Και πόσοι Δήμοι έκαναν αυτά που οι ίδιοι έπρεπε ήδη να έχουν κάνει για την πυροπροστασία;». Στο τελευταίο ερώτημα θα επανέλθω με ειδική αναφορά στον Δήμο Διονύσου.

100 περιοχές σαν το Μάτι

Ο Κανονισμός Πυροπροστασίας που εγκρίθηκε με την Κοινή Υπουργική Απόφαση είναι πολύ απαιτητικός και καθώς βάζει πολύ ψηλά τον πήχη, ενδεχομένως να αποδειχθεί, σε μεγάλο βαθμό, ανέφικτος. Για τους πολίτες δεν είναι κατανοητός, αλλά και για τους «ειδικούς» δυσνόητος σε πολλά σημεία.

Η πρόθεση όμως των τριών υπουργείων, για όσους γνωρίζουν ανάγνωση, είναι σαφέστατη και περιλαμβάνεται στο σκεπτικό της Απόφασης. Η ΚΥΑ εκδόθηκε έχοντας υπόψη: «Το γεγονός ότι υφίσταται ανάγκη βελτίωσης της πυροπροστασίας των ακινήτων που βρίσκονται εντός και πλησίον δασικών περιοχών, για την αποτροπή του κινδύνου πρόκλησης πυρκαγιάς ή ταχείας εξάπλωσής της και την ενίσχυση της τρωτότητας στη φωτιά των κατασκευών». Με την ΚΥΑ πληροφορηθήκαμε ότι τα δάση κινδυνεύουν από... τα σπίτια και όχι το αντίθετο που γνωρίζαμε μέχρι τώρα.

Υπενθυμίζεται ότι αμέσως μετά την καταστροφή στο Μάτι δημοσιεύθηκαν τα 15 Συμπεράσματα του ΕΚΠΑ (καθηγητή. Ευθ. Λέκκας), από τα οποία ξεχώριζε το εξής: «Το φαινόμενο είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση πυρκαγιάς σε ζώνη μίξης δασών - οικισμών, η οποία έδρασε ως ενεργή πυρκαγιά κόμης. Οι ζώνες αυτές είναι από τις περιοχές με την υψηλότερη πιθανότητα ανθρώπινων απωλειών παγκοσμίως, καθώς και στον ελληνικό χώρο. Υπάρχουν δε πολυάριθμες περιπτώσεις τέτοιων ζωνών στην Ελλάδα. Σαν το Μάτι υπάρχουν 100 τουλάχιστον περιοχές».

Το ερώτημα που τίθεται συνεπώς είναι: «Τα αρμόδια Υπουργεία προσδιόρισαν ποιες είναι αυτές οι 100 περιοχές, έγινε λεπτομερής ανάλυση και χαρτογράφηση του κινδύνου πυρκαγιάς και προληπτικές ενέργειες στη δασική έκταση;». Φοβάμαι ότι δεν έχουν γίνει όλα όσα πρέπει να γίνουν ή καλύτερα έγιναν ελάχιστα.

Ο Δήμος Διονύσου

Ο Δήμος Διονύσου είναι ίσως ο μεγαλύτερος, σε επιφάνεια, δήμος της χώρας μικτής δασικής και οικιστικής κάλυψης, έστω κι αν ο συγκεκριμένος Κανονισμός έχει σε ελάχιστες περιπτώσεις εφαρμογή.

Στη Δροσιά του Δήμου Διονύσου υπάρχει μια γειτονιά της οποίας οι κάτοικοι διαπίστωσαν τους κινδύνους αυτής της συνύπαρξης οικιών και εύφλεκτων πεύκων και απευθύνθηκαν αρμοδίως, αλλά όλοι οι αρμόδιοι αδιαφορούν, τους αγνοούν, αρνούνται ακόμη και να τους δουν.

Στη μια πλευρά της οδού Αργυροκάστρου υπάρχει ένα άλσος πευκόφυτο το οποίο καταλήγει και εφάπτεται σε σπίτια. Το άλσος βρίσκεται μέσα σε εγκεκριμένο σχέδιο πόλης, οπότε δεν υπάγεται στις διατάξεις του Νόμου 998/1979, ούτε εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του Κανονισμού Πυροπροστασίας. (Ο Κανονισμός ισχύει μόνο εάν το ακίνητο βρίσκεται μέσα στο άλσος). Άλλωστε και στον Δασικό Χάρτη το τμήμα αυτό είναι «εκτός ανάρτησης».

Μεταξύ του άλσους και των σπιτιών προβλέπεται δρόμος, η οδός Κερασούντος, που περιλαμβάνεται στο εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο του Δήμου και του ΥΠΕΚΑ. Ζήτησαν επανειλημμένως να διανοιχθεί αυτός ο δρόμος, μήκους 80 μέτρων και να ενωθεί με την οδό Ανθέων που τέμνονται σε ορθή γωνία, ώστε να είναι εφικτή η πρόσβαση σε πυροσβεστικά οχήματα. Η διάνοιξη του δρόμου είναι αποκλειστικά θέμα απόφασης του δημάρχου. Αυτό το άνοιγμα που είναι ορατό, σε μορφή δρόμου, δεν καθαρίζεται καν από τα ξερόχορτα. Τι πρέπει λοιπόν να κάνει ο πολίτης που στον τοίχο του ακουμπάνε ξερόχορτα και πεύκα; Ποια έκθεση να κάνει και ποια μέτρα να λάβει;

(Δείτε τις σχετικές φωτογραφίες πάνω και κάτω)

Απευθύνθηκαν 34 άτομα με έγγραφό τους στην Περιφέρεια Αττικής με κοινοποίηση στον Δήμο Διονύσου (αρ.πρωτ. Περιφέρειας 413472/5.4.2023) και επισήμαναν το πρόβλημα του υψηλότατου κινδύνου και ζήτησαν διάνοιξη της οδού Κερασούντος και τη σύνδεσή της με την οδό Ανθέων, ώστε να είναι εφικτή και η απομάκρυνση των κατοίκων και η πρόσβαση των πυροσβεστικών.

Και τι έκανε η Περιφέρεια; Διαβίβασε το έγγραφό τους στον Δήμο Διονύσου, στο Δασαρχείο, στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση κ.λπ. Και η Διεύθυνση Συντονισμού & Επιθεώρησης Δασών διαβίβασε το έγγραφό μας στο Δασαρχείο και το κοινοποίησε σε 7 συναρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, μεταξύ των οποίων και ο Δήμος Διονύσου.

Αυτή είναι η πρακτική της διάχυσης των ευθυνών και η διαμόρφωση του άλλοθι του καθενός. Αποτέλεσμα; Ουδέν. Οι κάτοικοι εντόπισαν το πρόβλημα πριν να εγκριθεί ο Κανονισμός Πυροπροστασίας, αλλά δεν τους έδωσαν και δεν τους δίνουν σημασία. Ποιος θα έχει την ευθύνη σε μια «ο μη γένοιτο» δυσάρεστη εξέλιξη;

Έγιναν δημοτικές εκλογές, βγήκε νέα Δημοτική Αρχή και πίστεψαν ότι κάτι μπορεί να αλλάξει. Στις 28.2.2024 ζήτησαν εγγράφως συνάντηση, εξιστορώντας όλα τα προηγούμενα. Απάντηση δεν έλαβαν. Στις 4.4.2024 ξανάστειλαν το ίδιο έγγραφο και ζήτησαν συνάντηση. Τους αγνόησαν.

Στις 20.5.2024, ξαναζήτησαν συνάντηση με τη δήμαρχο και κοινοποίησαν το έγγραφό τους σε όλους τους Δημοτικούς Συμβούλους. Τόνισαν τους μεγάλους κινδύνους λόγω ανυπαρξίας δρόμου προσέγγισης οχημάτων πυρόσβεσης. Ούτε φωνή ούτε ακρόαση. Το αναπάντεχο τώρα είναι να ζητηθεί από τον Δήμο να του υποβληθούν τα προβλεπόμενα από τον Κανονισμό Πυροπροστασίας εκθέσεις και μελέτες.

Όμως, ο Κανονισμός Πυροπροστασίας προβλέπει στο άρθρο 4 «Μέτρα Πυροπροστασίας για οικισμούς». Ειδικότερα η Δημοτική Αρχή πρέπει να κατασκευάζει δρόμους για την κίνηση πυροσβεστικών οχημάτων καθώς και ασφαλές δίκτυο διαφυγής πεζών και οχημάτων. Τι θα κάνει ο δήμος; Και ποιο υπουργείο θα εποπτεύει και θα βάλει τους δήμους στη θέση τους, ώστε να κάνουν αυτά που προβλέπει ο Κανονισμός;

Στη συγκεκριμένη περίπτωση της Δροσιάς ζητείται να διανοιχθεί δρόμος στο εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο και σε μια περιοχή η οποία το 2021, κηρύχθηκε από την Πολιτική Προστασία σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Τούτο σημαίνει ότι οι κάτοικοι ορθώς θεωρούν την περιοχή επικίνδυνη, ανεξάρτητα του ότι για τα σπίτια τους δεν έχει εφαρμογή ο Κανονισμός Πυροπροστασίας.

Πάντως η διαπίστωση του Συνηγόρου του Πολίτη ότι ο Κανονισμός Πυροπροστασίας και η εγκύκλιος που ακολούθησε συνιστούν «μετακύλιση της ευθύνης στους πολίτες» είναι πέρα για πέρα σωστή και επισημαίνει τον πυρήνα του προβλήματος, αν και είναι ήπια έως ευγενική. Είναι χαρακτηριστική η παρακάτω απαίτηση του Κανονισμού. Ενώ δίπλα στα σπίτια υπάρχουν εύφλεκτα δένδρα και χόρτα, που ο Δήμος δεν φρόντισε να καθαρίσει, ο Κανονισμός Πυροπροστασίας δίνει οδηγίες στους πολίτες όπως «το γρασίδι (γκαζόν) να είναι κοντοκουρεμένο και ποτισμένο»!

Η κοπή των δέντρων ή αλαλούμ...

Και δύο λόγια για την κοπή των δένδρων που βρίσκονται κοντά στα σπίτια. Η Πολιτική Προστασία (Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας) στην ιστοσελίδα της αναφέρει ότι «για ακόμη μεγαλύτερη προστασία απομακρύνουμε τη δενδρώδη και θαμνώδη βλάστηση γύρω από το κτίσμα σε απόσταση τουλάχιστον 10 μέτρων, εφόσον οι εργασίες καθαρισμού της φυσικής βλάστησης που επιβάλλονται για την προστασία των κτιρίων δεν προσκρούουν σε καμία περίπτωση στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας».

Το ίδιο το Υπουργείο φαίνεται να αγνοεί ότι εποπτεύει και την εφαρμογή της δασικής νομοθεσίας. Όπως επίσης αγνοεί ότι το θέμα αυτό (δηλαδή της κοπής δένδρου) περιήλθε στη Διεύθυνση Πολεοδομίας των Δήμων. Εν προκειμένω εκδίδεται οικοδομική άδεια μικρής κλίμακας.

Στον Κανονισμό Πυροπροστασίας, που συνυπογράφει το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, και συγκεκριμένα στο ΙΙ Κεφάλαιο Δεύτερο: Μέτρα Πυροπροστασίας, άρθρο 2, παρ. 2.1.2 (Δημιουργία ζώνης προστασίας) αναφέρεται ότι «Τα δέντρα κλαδεύονται από το έδαφος μέχρι το ύψος των τριών (3,00) μέτρων, ανάλογα με την ηλικία και την κατάστασή τους, αφήνοντας απόσταση τουλάχιστον πέντε (5,00) μέτρων από το κτίριο».

Συνεπώς, σύμφωνα με τον Κανονισμό Πυροπροστασίας, όταν ένα δέντρο απέχει από το σπίτι λιγότερο από 5,00 μέτρα μπορεί να κοπεί χωρίς την έκδοση της σχετικής άδειας. Οι δύο διατάξεις τους ίδιου Υπουργείου βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση και προφανώς προκαλούν σύγχυση στους πολίτες.

Μια λύση στο πρόβλημα θα μπορούσε να είναι η εξής: Ο πολίτης να υποβάλλει αίτημα στην Πολεοδομία για κοπή δέντρου που απέχει λιγότερο από 5 μέτρα από το σπίτι, μια τριμελής Επιτροπή του Δήμου να επιβεβαιώνει, εντός 30 ημερών, την απόσταση και να εγκρίνει την κοπή. Εάν η Επιτροπή δεν εξετάσει το αίτημα εντός 30 ημερών, ο πολίτης νομιμοποιείται να κόψει το δέντρο. Με τη διαδικασία αυτή ο πολίτης δεν επιβαρύνεται με τα έξοδα έκδοσης της σχετικής άδειας, τα οποία δεν είναι αμελητέα.

Μετά την παράθεση όλων των παραπάνω στοιχείων αλλά και μετά τις συνεχόμενες εκπτώσεις στην εφαρμογή του κανονισμού που δόθηκαν από τον αρμόδιο υπουργό, εύλογα προκύπτει το ερώτημα: «Και τώρα τι κάνουμε; Το να καθαρίσεις το σπίτι σου από εύφλεκτα υλικά, ακόμη και το γειτονικό οικόπεδο είναι υποχρέωσή σου, σώζεις την περιουσία σου. Τι νόημα έχουν οι τεχνικές εκθέσεις και τελικά τι θα περιλαμβάνουν;».

Προτείνεται:

1. Οι Δήμοι σε συνεννόηση με το οικείο Δασαρχείο να καθορίσουν ποιες περιοχές είναι δασικές, ποιες είναι άλση, ποιες βρίσκονται μέσα στα σχέδια πόλης και οι αποφάσεις να γίνουν με κάθε τρόπο γνωστές στους πολίτες για να γνωρίζουν εάν υποχρεούνται στην εφαρμογή του κανονισμού ή όχι.
2. Να διανοιχθούν όλοι οι δρόμοι οι οποίοι βρίσκονται μέσα στο εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο στις «επικίνδυνες» περιοχές, έστω κι αν δεν έχει εφαρμογή ο Κανονισμός. Να κάνουμε μια δυσάρεστη αναφορά: Στο Μάτι υπήρχαν δρόμοι, έστω και στενοί. Δεν υπήρχε το 112, αλλά ούτε οι αρχές ειδοποίησαν έγκαιρα τους κατοίκους να απομακρυνθούν. Τι να κάνεις το 112, όταν δεν υπάρχει δρόμος διαφυγής; Γι’ αυτό τονίζεται η ανάγκη της διάνοιξης των δρόμων στα εγκεκριμένα σχέδια πόλεων.
3. Να τοποθετηθούν πυροσβεστικοί κρουνοί που να λειτουργούν. Σήμερα οι περισσότεροι κρουνοί δεν λειτουργούν. Η τοποθέτηση και η συντήρηση των πυροσβεστικών κρουνών γίνεται από τις ΔΕΥΑ (Δημοτική Υπηρεσία Ύδρευσης και Αποχέτευσης) σε συνεννόηση και συνεργασία με την τοπική Πυροσβεστική Υπηρεσία.
4. Να επανεξεταστεί ο Κανονισμός Πυροπροστασίας και να επαναδιατυπωθεί σε μικρότερη έκταση, με τα απαραίτητα μέτρα και τις υποχρεώσεις των πολιτών. Οι αναφορές σε φυτολογικά και κλιματικά στοιχεία δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη συμβολή στην αντιμετώπιση του κινδύνου της πυρκαγιάς.
5. Ο κάθε Δήμος να συγκροτήσει Υπεύθυνη Υπηρεσία που θα παρακολουθεί την εφαρμογή των μέτρων του νέου Κανονισμού.
6. Για την κοπή των υψηλών δένδρων σε μικρή απόσταση (κάτω από 5 ή 10 μέτρα) από τα σπίτια, η σχετική διαδικασία να απλοποιηθεί, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω.

Και ένα ερώτημα: Ο Κανονισμός Πυροπροστασίας θα είχε εφαρμογή στο Μάτι; Ήταν δασική έκταση; Και τελικά η καταστροφή στο Μάτι προήλθε από τα ακίνητα, επειδή ενδεχομένως κάποιος δεν πότισε το γρασίδι στον κήπο του;

* Δασολόγος, κάτοικος Δήμου Διονύσου