Η «στρατιωτικοποίηση» του διεθνούς εμπορίου από τις ΗΠΑ

Για πολλά χρόνια οι ΗΠΑ υπήρξαν η κατ εξοχή δύναμη που προωθούσε το διεθνές ελεύθερο εμπόριο και πρωτοστατούσε στις προσπάθειες για την κατάργηση των φραγμών (δασμών κ.λπ.) που εμπόδιζαν την ολοκλήρωση του.

Όμως τα τελευταία χρόνια βλέπουμε να συντελείται μια σημαντική στροφή στην πολιτική των ΗΠΑ. Το διεθνές εμπόριο δεν θεωρείται μόνο ένα οικονομικό, αλλά πάνω απ όλα ένα στρατηγικό εργαλείο, μέρος του πολεμικού οπλοστασίου της χώρας. Έτσι το εμπόριο -ιδιαίτερα στον τομέα της τεχνολογίας- δεν αντιμετωπίζεται πια ως ένα παίγνιο όπου αμφότεροι οι συναλλασσόμενοι κερδίζουν, αλλά ένα παίγνιο «μηδενικής βάσης» όπου «ο θάνατος σου είναι η ζωή μου».

Ελεγχος στην εξαγωγή τεχνολογίας

Όλα αυτά τα εξέθεσε με εξαιρετική σαφήνεια τον περασμένο Σεπτέμβριο σε «κλειστή» ομιλία του ο (νεοσυντηριτικός) σύμβουλος εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν. «Οι έλεγχοι στις εξαγωγές τεχνολογίας... μπορούν να αποτελέσουν ένα νέο στρατηγικό στοιχείο στην εργαλειοθήκη των ΗΠΑ και των συμμάχων τους που… με την πάροδο του χρόνου μπορεί να υπονομεύσει τις στρατιωτικές δυνατότητες των εχθρών μας στο πεδίο των μαχών».

Αλλά δεν είναι μόνο η απαγόρευση των εξαγωγών πού μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως στρατιωτικό όπλο. Σύμφωνα με τον Σάλιβαν ένα άλλο όπλο είναι ο έλεγχος των επενδύσεων που κάνουν αμερικανικές/δυτικές επιχειρήσεις στις χώρες των «εχθρών».Οι αμερικανικές επενδύσεις είπε «δεν πρέπει να ισχυροποιήσουν τις τεχνολογικές δυνατότητες των ανταγωνιστών μας».

Mία ανάλυση του εύρους αυτών των ελέγχων έδειξε ότι θα μπορούσαν να καλύπτουν το 43% των αμερικανικών επενδύσεων στην Κίνα -με άλλα λόγια σύμφωνα με το νέο δόγμα περίπου οι μισές αμερικανικές επενδύσεις στην Κίνα θα μπορούσαν να θεωρηθούν «ύποπτες».

Ολοκληρωτικός εμπορικός πόλεμος

Οι απόψεις του συμβούλου εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ περιγράφουν ένα ολοκληρωτικό εμπορικό πόλεμο όπου οι ανταλλαγές αγαθών και επενδύσεων κρίνεται από μία στρατιωτική σκοπιά και όπου τα εργαλεία και η τακτική του εμπορικού πολέμου συμπληρώνουν το πολεμικό οπλοστάσιο των ΗΠΑ.

Πρόκειται για μια νέα προσέγγιση. Τα περασμένα 5 χρόνια στον εμπορικό τους πόλεμο με την Κίνα οι ΗΠΑ είχαν στοχοποιήσει τις κινεζικές εισαγωγές προκειμένου να ενισχύσουν τους ντόπιους παραγωγούς. Η νέα προσέγγιση αντιθέτως βάζεις στον στόχο της τις αμερικανικές εξαγωγές και τις αμερικανικές επενδύσεις στο εξωτερικό.

Φυσικά αυτή η «στρατιωτικοποίηση» της εμπορικής πολιτικής χαρακτηρίζει και τα διάφορα οικονομικά «εμπάργκο» που επιβάλλει η Ουάσιγκτον σε καθεστώτα που δεν είναι της αρεσκείας της (π.χ. Κούβα, Βενεζουέλα, Νικαράγουα, Β.Κορέα, Iραν,Ρωσία κλπ) αλλά αυτά αποτελούσαν περιφερειακά φαινόμενα που δεν επηρέαζαν το κεντρικό δόγμα του ελευθέρου εμπορίου. Σήμερα όμως η «στρατιωτικοποίηση» του διεθνούς εμπορίου τουλάχιστον στον χώρο της τεχνολογίας φαίνεται να συνιστά το νέο δόγμα των ΗΠΑ. Η παγκόσμια οικονομία πλέον αντιμετωπίζεται ως τμήμα ενός τεράστιου πολεμικού πεδίου μαχών.

Μια στρατιωτικοποίηση του διεθνούς εμπορίου αναμφίβολα αποτελεί ένα καίριο πλήγμα σε ότι έχει απομείνει από το ελεύθερο εμπόριο αναγκάζοντας πολλές χώρες να υψώσουν νέους φραγμούς. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί στην μείωση των διεθνών εμπορικών συναλλαγών δηλαδή την εξασθένηση του κυριότερου παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης και σε αύξηση της παγκόσμιας φτώχειας και ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Οι επιπτώσεις

Αλλά αυτό το νέο δόγμα δεν θα έχει επιπτώσεις μόνο στο διεθνές εμπόριο αλλά στην ίδια την φύση του κράτους στις ΗΠΑ: «Προκειμένου να πετύχουν αυτοί οι έλεγχοι, οι ΗΠΑ θα πρέπει να γίνουν ένα εμπορικό αστυνομικό κράτος τεράστιας κλίμακας», έγραψε ο Αδαμ Πόσεν, πρόεδρος του Peterson Institute for International Economics, σε άρθρο του στο Foreign Policy. Κατά πόσο, φυσικά, στην πράξη θα μπορέσουν να αποκτήσουν τον ολοκληρωτικό έλεγχο που επιθυμούν, αυτό είναι άλλη ιστορία.

Ολες αυτές οι αλλαγές σχετίζονται φυσικά με την άνοδο της Κίνας που δεν συνοδευόταν πάντοτε από διαφανείς πρακτικές. «Αρχίζοντας από το 2015 οι διαμορφωτές της πολιτικής των ΗΠΑ άρχισαν να βλέπουν την Κίνα ως απειλή μάλλον παρά ως εμπορικό εταίρο. Η αλλαγή αυτή οφείλεται στην οικονομική επιτυχία της Κίνας» συνοψίζει ο γνωστός οικονομολόγος του Harvard Τζέφρι Σακς. «Οι πολιτικοί στην Ουάσιγκτον άρχισαν να χρησιμοποιούν μία στρατιωτική ρητορική αποκαλώντας την Κίνα εχθρό που πρέπει να αναχαιτισθεί ή ηττηθεί».