Κόκκινα δάνεια: Οι κρίσιμες αλλαγές στο πλαίσιο και το «δώρο» στους servicers

Την προηγούμενη βδομάδα ψηφίστηκε ο νόμος 5072/2023 με τον τίτλο: «Δάνεια: Διαφάνεια, ανταγωνισμός, προστασία των ευάλωτων - Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2021/2167, επανεισαγωγή του προγράμματος «ΗΡΑΚΛΗΣ» και άλλες επείγουσες διατάξεις». Καθότι ήδη έχουν αναφερθεί αρκετά στον Τύπο, θα προσπαθήσουμε να εστιάσουμε σε κάποια κρίσιμα σημεία που δεν έχουν τονιστεί ιδιαίτερα: 

1. Η αύξηση των επιτοκίων τον τελευταίο χρόνο έχει φέρει στην επιφάνεια ένα απλό ερώτημα: για ποιο λόγο να επωφελούνται και τα funds από την αύξηση αυτή, ενώ τα ίδια δεν αποτελούν πιστωτικά ιδρύματα που μετακυλίουν το κόστος του χρήματος στους δανειολήπτες; Στην περίπτωση άρα των εταιρειών που αγοράζουν δανειακές απαιτήσεις, δεν υπάρχει κάποιος λόγος σύνδεσης του επιτοκίου με το κόστος της διατραπεζικής αγοράς, καθότι εκείνες δεν δανείζονται στη διατραπεζική αγορά και δεν υποχρεούνται να διατηρούν επαρκή κεφάλαια στο πλαίσιο του δικαίου της τραπεζικής εποπτείας (βλ. εδώ). Το ζήτημα αυτό τέθηκε μέσα στη Βουλή κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου στην οικεία επιτροπή (αλλά και στην ηλεκτρονική διαβούλευση). Προσπάθησε ανεπιτυχώς να το αντιμετωπίσει ο νομοθέτης στο άρθρο 21 παρ. 1 του νέου νόμου, όπου επαναλήφθηκε η ρύθμιση περί απαγόρευσης του Servicer να αυξάνει μονομερώς το περιθώριο επιτοκίου. Το πρόβλημα όμως δεν βρίσκεται στο περιθώριο (margin) αλλά στο επιτόκιο αναφοράς. Επομένως, τα funds, εκτός του ότι αγόρασαν τα κόκκινα δάνεια σε αρκετά χαμηλές τιμές, έλαβαν και ως «δώρο» την -στο μεταξύ- αύξηση των επιτοκίων αναφοράς. 

2. Το αποτέλεσμα που εξάγει η πλατφόρμα του εξωδικαστικού μηχανισμού καθίσταται δεσμευτικό για τους πιστωτές μόνο όταν ο δανειολήπτης έχει λάβει τη βεβαίωση του ευάλωτου οφειλέτη. Δηλαδή όταν λ.χ. σε ένα νοικοκυριό 3 μελών, το οικογενειακό εισόδημα δεν υπερβαίνει τις 14.000 ευρώ. Προφανώς, ο εν λόγω ορισμός του «ευάλωτου οφειλέτη» είναι σχετικά περιορισμένος και θα μπορούσε να επεκταθεί, ιδίως λόγω και της μεταβολής των συνθηκών από την αύξηση του πληθωρισμού κ.ο.κ. Ενίοτε, δε, υφίστανται και σοβαρά θέματα υγείας/αναπηρίας που αυξάνουν κατά πολύ τις δαπάνες του εκάστοτε νοικοκυριού. Το ζήτημα αυτό εξάλλου ήταν και ένα από τα βασικά σημεία μομφής προς την κυβέρνηση, στο πλαίσιο της συζήτησης του νομοσχεδίου στην οικεία επιτροπή της Βουλής. Πρόβλημα, επίσης, δημιουργεί και το εξής: για να καταφανθεί η δεσμευτικότητα της πρότασης του αλγορίθμου θα πρέπει να έχει εκδοθεί ήδη βεβαίωση ευάλωτου οφειλέτη, η οποία, όμως, εκδίδεται α) είτε όταν ο οφειλέτης έχει κηρυχθεί σε κατάσταση πτώχευσης, β) είτε όταν έχει κατασχεθεί η κύρια κατοικία του, γ) είτε όταν έχει καταρτιστεί ήδη η σύμβαση αναδιάρθρωσης. Άρα με βάση την υπάρχουσα διατύπωση του νόμου, δεν θα μπορεί ο ευάλωτος οφειλέτης να προχωρήσει σε αίτηση ένταξης στον εξωδικαστικό μηχανισμό με δεσμευτικό το αποτέλεσμα του αλγορίθμου για τους πιστωτές του, πριν κατασχεθεί η κύρια κατοικία του ή κατατεθεί αίτηση πτώχευσης σε βάρος του. 

3. Προβλέφθηκε η δυνατότητα του αλγορίθμου να περιλαμβάνει στο πλάνο ρύθμισης και μια προκαταβολή 10% επί του κεφαλαίου της οφειλής, εφόσον είναι ήδη προγραμματισμένος ο πλειστηριασμός. Μέχρι σήμερα, εφόσον υπήρχε προγραμματισμένος πλειστηριασμός και άρα αναμονή για σύντομη ρευστοποίηση προσημειωμένου ακινήτου, οι Servicers για την αναστολή του ζητούσαν συνήθως 10-15% επί της τιμής πρώτης προσφοράς του ακινήτου. Και πάλι όμως, είναι στη διακριτική ευχέρεια του Servicer αν θα δεχτεί ή όχι την πρόταση του αλγορίθμου με την προκαταβολή του 10%. 

4. Βάσει του άρθρου 64, την αίτηση μπορεί να υποβάλλει και το αλληλεγγύως ευθυνόμενο πρόσωπο (νόμιμος εκπρόσωπος κ.ο.κ.), όταν το νομικό πρόσωπο έχει λυθεί ή έχει παύσει να υφίσταται. Σε σχέση με ό,τι ίσχυε ήδη, οι αλλαγές είναι δύο: αφενός, πλέον εντάσσονται στη συγκεκριμένη ρύθμιση και οι οφειλές προς Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ κ.λπ.), αφετέρου, την αίτηση μπορεί να υποβάλει το φυσικό πρόσωπο και στην περίπτωση που το νομικό πρόσωπο όχι μόνο έχει λυθεί αλλά έχει περατωθεί και η εκκαθάρισή του και έχει παύσει να υφίσταται (έχει διαγραφεί δηλ. από ΓΕΜΗ). Από το ποιο πρόσωπο (εκ των τυχόν περισσότερων νόμιμων εκπροσώπων) θα υποβάλει την αίτηση, εξάλλου, εξαρτάται και το αποτέλεσμα του αλγορίθμου.

5. Έχει ανακοινωθεί από την κυβέρνηση ότι θα μεταβληθεί ο μαθηματικός τύπος του αλγορίθμου ώστε να προκύπτει μεγαλύτερη διαγραφή ως προς τον προσημειούχο δανειστή. Ως προς αυτό, ήδη τον Δεκέμβριο του 2021 είχε τροποποιηθεί ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας και είχε οριστεί ότι ο προσημειούχος δανειστής συμμετέχει μόνο στο 65% του πλειστηριάσματος και όχι και στο 10% αυτού που προορίζεται για τους λοιπούς μη προνομιούχος και μη προσημειούχους δανειστές. Αυτή λοιπόν η αλλαγή θα περάσει πλέον και στον αλγόριθμο του εξωδικαστικού. Λογικό και αναμενόμενο. 

6. Με μια τροπολογία της τελευταίας στιγμής, κατόπιν πρότασης της Ένωσης Εταιρειών Διαχείρισης Απαιτήσεων από Δάνεια και Πιστώσεις (όπως προέκυψε από την εισήγηση του Προέδρου της στην οικεία Επιτροπή της Βουλής), έλαβαν χώρα δύο βασικές προσθήκες στο νέο νόμο: α) διευκρινίστηκε και νομοθετικά αυτό που είχε αποτυπωθεί στην υπ' αριθμ. 1/2023 απόφαση της Ολομέλειας του Άρειου Πάγου, ότι δηλ. μπορούν να διενεργούν πράξεις αναγκαστικής εκτέλεσης και οι Servicers δανείων που μεταβιβάστηκαν με το νόμο του 2003 (βλ. εδώ) και β) ορίστηκε ότι για την απόδειξη της διαχείρισης εκ μέρους των Servicers δεν απαιτείται η προσκομιδή ολόκληρων των συμβάσεων πώλησης και ανάθεσης διαχείρισης, αλλά αρκεί μια περίληψη αυτών (δες για τον προβληματισμό εδώ). Η προσθήκη αυτή έρχεται να «κλείσει» και μια τελευταία δικονομική διέξοδο των οφειλετών, στο πλαίσιο των αμυντικών τους ενεργειών. 

* Ο Γιώργος Ψαράκης, ΜΔΕ, LL.M., PgCert, είναι Δικηγόρος Αθηνών, εταίρος στη Δικηγορική Εταιρεία «Ψαράκης|Κεφαλάς» (www.psarakislegal.com)