Τι διδάσκει το «σουηδικό μοντέλο» ενάντια στην πανδημία

«Lockdown, κλείσιμο συνόρων, τίποτα από αυτά δεν έχει ιστορική επιστημονική βάση. Εξετάσαμε αρκετές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να δούμε αν είχαν δημοσιεύσει μελέτες για τις επιπτώσεις αυτών των μέτρων προτού τα λάβουν και δεν βρήκαμε τίποτα».

Άνερς Τέγκνελ, επικεφαλής επιδημιολόγος της Σουηδίας

To κυρίαρχο στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ αφήγημα για την Σουηδία κατά την περίοδο της πανδημίας ήταν ότι η φιλελεύθερη πολιτική της -με το κράτος να παρεμβαίνει λιγότερο από ό,τι σε άλλες χώρες- οδήγησε σε περισσότερους θανάτους που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί.

Κατά την διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού του 2020 η Σουηδία διαφοροποιήθηκε από την κυρίαρχη παγκόσμια τάση αποφεύγοντας να εκδώσει προστάγματα παραμονής στο σπίτι των πολιτών, υποχρεωτικής χρήσης μάσκας ή κλεισίματος σχολείων (δημοτικών). Αυτό οδήγησε όπως αναμενόταν σε αύξηση του αριθμού των νεκρών γεγονός που ήταν αρκετό για να κάνει τις άλλες χώρες να απορρίψουν το «σουηδικό μοντέλο».

Όμως, αυτή η ερμηνεία της αποτελεσματικότητας της σουηδικής πολιτικής είναι λανθασμένη υποστηρίζει ο αναλυτής Γιόχαν Νόρμπεργκ σε πρόσφατη μελέτη του που εκδόθηκε από το αμερικανικό ινστιτούτο Cato. Τα στοιχεία των τελευταίων τριών ετών γράφει ο Νόρμπεργκ «δείχνουν ότι η λεσέ-φερ πολιτική της Σουηδίας έφερε αποτελέσματα».

«Φαίνεται πιθανό ότι η Σουηδία τα πήγε πολύ καλύτερα από ό,τι άλλες χώρες όσον αφορά την οικονομία, την παιδεία, την ψυχική υγεία και τις ενδοοικογενειακές διενέξεις. Επιπλέον είχε λιγότερους πλεονάζοντες θανάτους από οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και λιγότερους από τους μισούς σε σχέση με τις ΗΠΑ».

Ο Νόρμπεργκ επικεντρώνεται στους πλεονάζοντες θανάτους- την διαφορά μεταξύ των θανάτων σε μία χώρα και των προσδοκώμενων θανάτων βασισμένων σε δείκτες θνησιμότητας των περασμένων ετών. Με βάση αυτό το κριτήριο η Σουηδία είχε τoν μικρότερο αριθμό πλεοναζόντων θανάτων -δηλ. θανάτων από Covid- από οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα: 4,4% ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ήταν 11%. H Eλλάδα είχε 12,2%.

Είναι αλήθεια ότι η Σουηδία επλήγη σκληρά στις αρχές της πανδημίας, όμως είναι λάθος να εξάγει κανείς συμπεράσματα βασιζόμενος μόνο σε αυτό το στοιχείο.

«Η συγκριτικά άσχημη απόδοση της Σουηδίας στις αρχές της πανδημίας» γράφει ο Νόρμπεργκ «οφείλεται κυρίως στο ότι οι άλλες χώρες κατάφεραν να καθυστερήσουν τους θανάτους, όχι να τους αποφύγουν. Η Σουηδία υπέφερε τους περισσότερους θανάτους το 2020, ενώ οι γείτονες της και πολλές άλλες χώρες το 2022»

Όμως σε τελική ανάλυση η επιτυχία της Σουηδίας δεν ήταν τόσο ότι είχε μικρότερο αριθμό πλεοναζόντων θανάτων από πολλές άλλες χώρες, αλλά ότι παράλληλα είχε πολύ καλύτερα οικονομικά και κοινωνικά αποτελέσματα.

Έτσι, για παράδειγμα, οι μαθητές της χώρας δεν υπέστησαν απώλεια μάθησης όπως συνέβη π.χ. στην Ελλάδα. Επίπλέον σε αντίθεση με άλλες χώρες δεν παρουσίασε αυξημένο αριθμό αυτοκτονιών ούτε ψυχοπαθολογικών περιπτώσεων. Ακόμα οι ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης της χώρας ήταν καλύτεροι σε σχέση με την ευρωζώνη και τις ΗΠΑ.

Μετά το 2021 η παγκόσμια οικονομία ήταν 2,9% μικρότερη από ό,τι θα ήταν αν δεν εμφανιζόταν η πανδημία σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ.Η ευρωζώνη 2,1% μικρότερη και οι ΗΠΑ 1,2% μικρότερη. Όμως η σουηδική οικονομία ήταν 0,87% μεγαλύτερη. Αυτό είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό αν ληφθεί επίσης υπόψη ότι η κυβέρνηση της χώρας χρησιμοποίησε πολύ λιγότερα δημοσιονομικά κίνητρα ανάπτυξης σε σχέση με άλλες χώρες.

«Οι άνθρωποι», καταλήγει ο Νόρμπεργκ, «δεν πάσχουν μόνο από ιούς, πάσχουν επίσης από μοναξιά, ψυχικά προβλήματα, ενδοοικογενειακή κακομεταχείριση, ανεργία και ανάλογες επιπτώσεις των lockdown. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να ζήσουν για πάντα σε καταστάσεις lockdown και σε κάποια φάση θα παραβιάσουν τους νόμους και ο ιός θα εξαπλωθεί. Οι χώρες που κατεβάζουν τα ρολά δεν θα αποφύγουν τους θανάτους απλά θα τους καθυστερήσουν με υψηλό οικονομικό και κοινωνικό κόστος».