Τα τρία λάθη που πρέπει να διορθώσει ο ΣΥΡΙΖΑ

2015: Ο ΣΥΡΙΖΑ αναλαμβάνει τα ηνία του κράτους, χωρίς να έχει υπολογίσει επακριβώς τα εμπόδια και τους περιορισμούς που θα αντιμετώπιζε. Από την άλλη, η οικονομία το 2014 εκτροχιάζεται και οι τότε εξελίξεις δεν έχουν την παραμικρή σχέση με τις προβλέψεις του άμεσου παρελθόντος, εκείνες λοιπόν του Απριλίου του 2014!

Ο Γ. Βαρουφάκης μπλοφάρει και προσπαθεί να αντιστρέψει το κλίμα. Διαπιστώνει, όμως, σύντομα ότι οι εκβιασμοί και οι μπλόφες του πέφτουν στο κενό. Αγνοεί, επίσης, τις αντοχές του κρατικού ταμείου -που παραλήφθηκε από τη ΝΔ με 1,6 δισ. ευρώ και με μηνιαίες πληρωμές 5,5 δισ. ευρώ-, παρά την κρούση του κώδωνα του κινδύνου από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους (ΓΛΚ).

Οι θεσμοί δεν βιάζονται, καθώς θεωρούν ότι το κρατικό ταμείο θα στερέψει, οπότε θα έχουν την άνευ όρων παράδοση της χώρας. Αυτό όμως προς έκπληξή τους δεν γίνεται.

Αξιωματούχοι της ΕΕ και η αντιπολίτευση προσπαθούν να προσδιορίσουν το κόστος της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ. Οι συντηρητικότερες απόψεις, βασιζόμενες σε λάθος υπολογισμούς όμως -που τους παρουσιάσαμε και στη Βουλή- το ανεβάζουν στα 33 δισ. ευρώ, ενώ κάποιες άλλες σε υψηλότερα ποσά.

Ο Τόμας Βίζερ του Euroworking group, λόγου χάριν, θεωρεί ότι οι επίμαχες ζημιές ανέρχονται σε 200 δισ. ευρώ. Αυτά ανέφερε στο 3ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών τον Μάρτιο του 2018. Ο επικεφαλής όμως του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (EMS), ο Κλάους Ρέγκλινγκ, πιο συγκρατημένος, τις ανεβάζει σε 100 δισ. ευρώ!

Και οι δυο τους εργάζονταν στην ίδια γειτονιά στις Βρυξέλλες. Με ένα τηλέφωνο θα μπορούσαν κάλλιστα να συνεννοηθούν και να συμφωνήσουν σε ένα και μόνο ποσό, αντί να γελοιοποιούνται δημόσια με εξωπραγματικές εκτιμήσεις.

Από την άλλη, οι συνιστώσες στον ΣΥΡΙΖΑ καλά κρατούν, αλλά είναι συγκρατημένες κατά το 2015-19. Κάποιες φωνές για ανεδαφικές πολιτικές ή για επιστροφή στη δραχμή κινδυνεύουν όμως να καλύψουν τα θετικά στοιχεία της πολιτικής της περιόδου.

Ο Βαρουφάκης, βλέποντας τις σιδηρόφρακτες ορδές των θεσμών και τις αδυναμίες της χώρας, αντί να προτιμήσει μια τακτική οργανωμένης υποχώρησης, που θα έθιγε βέβαια το «εγώ» του, προτιμά μια ηρωική έξοδο που σώζει τον ίδιο αλλά χαντακώνει τη χώρα. Τον Απρίλιο, περίοδο λήξης των διαπραγματεύσεων κατά το χρονοδιάγραμμα που είχε αποφασιστεί, αντί να έχει έτοιμες προτάσεις, ανακαλύπτει σε δυο ταξίδια του στις ΗΠΑ τότε νέες λύσεις, που όφειλε όμως να τις έφερε στη φαρέτρα του στις αρχές του 2015, πριν λοιπόν την έναρξη της διαπραγμάτευσης με τους θεσμούς.

Παρά τις όποιες αντίξοες συνθήκες και τη χλιαρή εσωτερική αντιπολίτευση, ο ΣΥΡΙΖΑ σταθεροποιεί την οικονομία, «κλείνει» τα μνημόνια, μειώνει τη φτώχεια, κερδίζει δύο επενδυτικές βαθμίδες, αφήνοντας κρατικό ταμείο με 30 δισ. ευρώ και με 7 δισ. ευρώ -από τα 2,5 δισ. ευρώ περίπου που παρέλαβε- σε Ταμεία και Οργανισμούς.

Κατηγορείται για τη φορομπηχτική του πολιτική, η οποία εκφράστηκε με 5,5 δισ. ευρώ πρόσθετους φόρους σε πέντε χρόνια. Ποιο είναι το ύψος των πρόσθετων φόρων λόγω επιβολής του αμείωτου ΦΠΑ στις αυξημένες τιμές προϊόντων εξαιτίας του πληθωρισμού για το 2022; 4,5 δισ. ευρώ σε μια χρονιά!

Λάθη

Λάθη καλύπτουν τα πολλά θετικά σημεία της πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ και τον οδηγούν σε δύο εκλογικές ήττες:

• Πρώτο λάθος: Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μερίμνησε για μια επιστημονική πολιτική επικοινωνίας, που θα πρόβαλε τις θέσεις του. Την ευθύνη της επικοινωνιακής πολιτικής αναλαμβάνουν πολιτικά στελέχη με κενό όμως γνώσεων. Αυτά αδυνατούν τόσο στις εκλογές του 2019 όσο και του 2023 να προτάξουν τα θετικά στοιχεία της πολιτικής 2015-19, αποφεύγοντας τις επικοινωνιακές παγίδες της ΝΔ, καθώς αγνοούν τα κατάλληλα εργαλεία προβολής της.

• Δεύτερο λάθος: Ο ΣΥΡΙΖΑ έδειξε ότι καταγράφει πλην του σοβαρού κενού επικοινωνίας ένα οργανωτικό κενό, το οποίο ενισχυόταν από τις υποβόσκουσες αντιπαραθέσεις θέσεων, ιδεολογικού ή μη χαρακτήρα, των συνιστωσών του. Η πολυμορφία των απόψεων είναι ο πλούτος των κομμάτων και της δημοκρατίας. Όταν όμως διαμορφώνεται μια πλειοψηφούσα απόφαση, αυτή με τη σειρά της εισάγει δεσμεύσεις για όλους, διαφωνούντες και μη, μέσω της κομματικής πειθαρχίας.

Όποιος δεν σέβεται τις αποφάσεις της πλειοψηφίας και λειτουργεί αυτόβουλα, τότε είτε αποχωρεί είτε απομακρύνεται. Αποφασίσθηκε, παραδείγματος χάρη, στο τελευταίο Συνέδριο, η διεύρυνση του ΣΥΡΙΖΑ. Κάποιοι όχι απλώς δεν σεβάστηκαν την απόφαση αυτή, άλλα λειτούργησαν ανασταλτικά, κάτι εμφανές ιδίως στις εκλογές του 2023.

Η μη αποδοχή αποφάσεων πλειοψηφίας από τις όποιες ομάδες-συνιστώσες, η προσπάθεια επιβολής προσωπικών επιλογών, άστοχες ή αψυχολόγητες δηλώσεις και η αδυναμία της ηγεσίας να λειτουργήσει καταλυτικά αποτελούν ίσως το κύριο στοιχείο ερμηνείας της ήττας.

• Τρίτο λάθος: Το πρόγραμμά του δεν προκάλεσε είτε την περιέργεια είτε το ενδιαφέρον, πολύ περισσότερο δεν έπεισε. Οι στρατηγικές του επιλογές δεν έδωσαν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Κάποιοι, πλην του προέδρου, φέρουν ευθύνη για ό,τι έγινε. Για την ήττα του 2019 όπως φυσικά και του 2023 κάποιοι, λοιπόν, που εξουσιοδοτήθηκαν να φέρουν εις πέρας τη διαμόρφωση και προώθηση πολιτικών του προγράμματος απέτυχαν.

Αυτοί δεν μπορεί να είναι στο απυρόβλητο και στην πρώτη γραμμή. Μια αυστηρή κριτική αποδίδει πάντοτε ευθύνες και επιβάλλει συχνά δυσάρεστες αποφάσεις, βάζοντας πράγματα και πρόσωπα στη θέση τους έγκαιρα. Διαφορετικά, η σιωπή οδηγεί σε μοιραίες εξελίξεις.

Ο ΣΥΡΙΖΑ χρειάζεται έναν πρόεδρο όχι διαχειριστή τάσεων και συνιστωσών, έρμαιο ή προϊόν αυτών, αλλά έναν ηγέτη που γνωρίζει τις αρχές και την τέχνη της διοίκησης, ξέροντας λοιπόν να κυβερνά. Θα εξουσιοδοτηθεί από τους ψηφοφόρους να διοικήσει, να διορθώσει λάθη και όχι να διαχειριστεί ένα συρφετό απόψεων ή προσωπικών επιλογών και βλέψεων ντυμένων συχνά με κάποιο ιδεολογικό επίχρισμα.

* Ο Δημήτρης Μάρδας είναι Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ, π. Αν. Υπουργός Οικονομικών (2015) και Υφ. Εξωτερικών (2016).