Οι μεγάλες αντιφάσεις της νέας Επικουρικής Ασφάλισης

Σοβαρές συγχύσεις και αντιφάσεις χαρακτηρίζουν αλλά εξίσου και σοβαρά ερωτήματα προκαλούνται από το ελληνικό μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα σταθερότητας που δημοσιεύτηκε (Stability Program Greece 2023 - 2026, 5/2023) αναφορικά με την μακροπρόθεση βιωσιμότητα του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.

Ειδικότερα, όπως αναφέρεται στο συγκεκριμένο Πρόγραμμα Σταθερότητας, το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης (ΣΚΑ) στην Ελλάδα είναι βιώσιμο και οικονομικά σταθερό αφού η συνταξιοδοτική δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ από 15,9% που ήταν το 2021 θα μειωθεί στο 13,8% μέχρι το 2030 και στο 11,6% του ΑΕΠ μέχρι το 2070 (το ανώτερο μνημονιακό όριο είναι 16,2% του ΑΕΠ).

Μέρος αυτής της μείωσης του 0,3% οφείλεται, όπως αναφέρεται στο Πρόγραμμα Σταθερότητας, στο γεγονός ότι αυτή η συνταξιοδοτική δαπάνη αφορά τη κεφαλαιοποιητική επικουρική ασφάλιση η οποία ταξινομείται εκτός Γενικής Κυβέρνησης (σελ. 36 του προγράμματος σταθερότητας).

Αυτό σημαίνει ότι ενώ στην αποτίμηση πριν τον Ν. 4826/2021 και την δημιουργία του Ταμείου Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ) η συνταξιοδοτική δαπάνη το 2070 εκτιμώνταν στο 11,9% του ΑΕΠ, μετά την εισαγωγή του ΤΕΚΑ η συνταξιοδοτική δαπάνη εκτιμάται ότι θα είναι 11,6% του ΑΕΠ.

Κι’ αυτό επειδή η δαπάνη αυτών που θα συνταξιοδοτηθούν από το ΤΕΚΑ ταξινομείται εκτός Γενικής Κυβέρνησης. Επομένως το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί η κύρια ασφάλιση και το προηγούμενο σύστημα επικουρικής ασφάλισης (ΕΤΕΑΕΠ) των σημερινών ασφαλισμένων ταξινομούνται στην Γενική Κυβέρνηση, ενώ το ΤΕΚΑ ταξινομείται εκτός της Γενικής Κυβέρνησης;

Με άλλα λόγια αποτελεί ή δεν αποτελεί κοινωνική ασφάλιση το ΤΕΚΑ; Προφανώς όχι και για αυτό έχει αφαιρεθεί ο όρος «κοινωνική» από το Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης. Όμως, παρά το γεγονός ότι στο άρθρο 4 του Ν. 4826/21, παράγρ. 1 αναφέρεται ότι «ιδρύεται νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ) με την επωνυμία Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ) και για τις διεθνείς σχέσεις «Hellenic Auxiliary Defined Contribution Fund», εντούτοις το ΤΕΚΑ λειτουργεί ως ιδιωτική και όχι ως δημόσια κοινωνική ασφάλιση, όπως λανθασμένα υποστηρίζονταν, δεδομένου ότι ταξινομείται εκτός Γενικής Κυβέρνησης.

Από την άποψη αυτή είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι το ευρωπαϊκό σύστημα εθνικών λογαριασμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Κανονισμός 549/2013, ESA 2010) τα οποία εφαρμόζονται από το 2014, στο κεφάλαιο 20 με τίτλο «Οι λογαριασμοί της Γενικής Κυβέρνησης» στην παράγραφο 39 αναφέρει ότι «ένα κεφαλαιοποιητικό σύστημα καθορισμένων εισφορών, που έχει θεσπισθεί από μονάδα της Γενικής Κυβέρνησης, δεν αντιμετωπίζεται ως σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, εφόσον δεν υπάρχει εγγύηση από τη γενική κυβέρνηση ως προς το επίπεδο των οφειλόμενων συντάξεων και το επίπεδο των συντάξεων είναι αβέβαιο, δεδομένου ότι εξαρτάται από την απόδοση των περιουσιακών στοιχείων. Κατά συνέπεια, η μονάδα που αναγνωρίζεται ως έχουσα τη διαχείριση του συστήματος – καθώς επίσης και το ίδιο το ταμείο, αν πρόκειται για χωριστή θεσμική μονάδα – θεωρείται χρηματοοικονομική εταιρεία και ταξινομείται στον υποτομέα των ασφαλιστικών εταιρειών και των συνταξιοδοτικών ταμείων».

Άρα, το ΤΕΚΑ που λειτουργεί με το κεφαλαιοποιητικό σύστημα καθορισμένων εισφορών και δημιουργήθηκε από τη γενική κυβέρνηση και διαχειρίζεται από αυτή, δεν αποτελεί κοινωνική ασφάλιση αλλά είναι ιδιωτική ασφάλιση, ανεξάρτητα από τους ισχυρισμούς που διατυπώθηκαν και διατυπώνονται στην χώρα μας, και για αυτό τον λόγο ταξινομείται εκτός της Γενικής Κυβέρνησης.

Βέβαια, η πραγματικότητα αυτή βρίσκεται σε συγκεχυμένη αντίφαση με τον Ν. 4826/2021 (ΤΕΚΑ) ο οποίος αναφέρει ρητά, μεταξύ άλλων, ότι ο κρατικός προϋπολογισμός εγγυάται τουλάχιστον το ύψος των καταβαλλόμενων εισφορών των ασφαλισμένων αναπροσαρμοζόμενες με τον πληθωρισμό (άρθρο 59 του Ν. 4826/2021).

Επίσης, εγγυάται μια κατώτερη σύνταξη σε περίπτωση αναπηρίας (παρ. 3 άρθρο 54) και θανάτου (παρ. 3 άρθρο 55) ενός ασφαλισμένου προκειμένου να μην λαμβάνει σε μια τέτοια περίπτωση πολύ χαμηλή σύνταξη αφού με τους ατομικούς λογαριασμούς οι κίνδυνοι αυτοί αντιμετωπίζονται ατομικά χωρίς αλληλεγγύη σε αντίθεση με το αναδιανεμητικό σύστημα στο οποίο οι κίνδυνοι του θανάτου και της αναπηρίας αντιμετωπίζονται με βάση την αλληλεγγύη και την συλλογική αντιμετώπισή τους.

Με άλλα λόγια: α) αφού στον Ν. 4826/2021, αναφέρονται ξεκάθαρα τρεις εγγυήσεις και στα άρθρα 1 και 4 αναφέρεται η ίδρυση και η διαχείριση από το δημόσιο, β) αφού η διοίκηση και η διαχείριση θα εγκρίνονται με νομοθετικές αποφάσεις του υπουργού εργασίας, όπως αναφέρεται στα άρθρα 11 και 12 του Ν. 4826/2021, γ) αφού το ΤΕΚΑ παρέχει εγγυήσεις κατά παρέκκλιση της παραγράφου 20.39 του ευρωπαϊκού συστήματος εθνικών λογαριασμών (ESA 2010) και η διαχείριση και διοίκηση προκύπτει με νομοθετήματα του υπουργείου εργασίας, διερωτάται κανείς πως ταξινομείται το ΤΕΚΑ θεσμικά, λειτουργικά, οικονομικά, κ.λπ. εκτός της Γενικής Κυβέρνησης;

H απάντηση που στοιχειοθετείται αντικειμενικά στα ερωτήματα αυτά είναι ότι οι αναφερόμενες εγγυήσεις αποτελούν αίολες προσδοκίες και όχι συνταξιοδοτικές βεβαιότητες προς την νέα γενιά αφού το ΤΕΚΑ ταξινομείται εκτός της Γενικής Κυβέρνησης. Παράλληλα, σύμφωνα με την παράγραφο 20.39 του ESA 2010, η Επικουρική Κεφαλαιοποιητική Ασφάλιση δεν είναι κοινωνική ασφάλιση.

Αντίθετα αποτελεί μία χρηματοοικονομική εταιρεία η οποία, όπως αναφέρεται στο ευρωπαϊκό σύστημα των εθνικών λογαριασμών, ταξινομείται όπως οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες και τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία (ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης).

* Άρθρο των Σάββα Γ. Ρομπόλη (φωτ,), Ομ. Καθηγητή Παντείου Πανεπιστημίου και Βασίλειου Γ. Μπέτση, Δρ. Παντείου Πανεπιστημίου