Ποιες πληγές πρέπει να κλείσει η αύξηση του κατώτατου μισθού

Στα επίπεδα του 2021, πριν από τις δύο διαδοχικές αυξήσεις που σωρευτικά έφτασαν το 2022 στο 9,5%, έχει οδηγήσει σε πραγματικές τιμές τον κατώτατο μισθό ο πληθωρισμός. Το ράλι των τιμών, που -κυρίως στα τρόφιμα- δεν έχει τέλος, έχει «ροκανίσει» πλήρως τις αυξήσεις που δόθηκαν πέρυσι, ενώ μέσα στο 2022 οδήγησε επί της ουσίας και σε μείωση την πραγματική αξία του κατώτατου μισθού.

Σύμφωνα με το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), αν και σε ονομαστικούς όρους οι αυξήσεις του 2022 ήταν αρκετά υψηλές, σε πραγματικούς όρους ο κατώτατος μισθός μειώθηκε το 2022, εξαιτίας του ράλι στον πληθωρισμό.

«Η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού που καταγράφηκε τους τελευταίους μήνες του 2022 οδηγεί τον κατώτατο μισθό -σε πραγματικές τιμές- στο επίπεδο που βρισκόταν πριν από τις αυξήσεις του 2022», αναφέρει η έκθεση του ΚΕΠΕ, η οποία συντάχθηκε για την επικείμενη αύξηση του κατώτατου μισθού.

Συνεπώς το… κοντέρ του κατώτατου μισθού έχει τουλάχιστον μηδενίσει, αν δεν βρίσκεται να τρέχει ασθμαίνοντας πίσω από τον πληθωρισμό. Χαρακτηριστικό είναι ένα άλλο στοιχείο της ίδιας έκθεσης, που αναλύει την αύξηση του κατώτατου μισθού σε Ισοδύναμα Αγοραστικής Δύναμης.

Την περίοδο 2019-2022 (συνυπολογίζοντας την αύξηση 10,9% του 2019 και τις δύο αυξήσεις του 2022), ο κατώτατος μισθός στην Ελλάδα αυξήθηκε σε ισοδύναμα αγοραστικής δύναμης κατά 8,8%, αριθμός που αντιστοιχεί στην πέμπτη μικρότερη αύξηση μεταξύ των 21 κρατών που μελετώνται, ενώ υπολείπεται και του μέσου όρου των κρατών της ΕΕ21 σχεδόν κατά 6 εκατοστιαίες μονάδες (13,8%).

Συνεπώς, το ύψος του κατώτατου μισθού σε απόλυτους αριθμούς κατατάσσει την Ελλάδα στην 9η θέση μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ21 και ακόμη πιο χαμηλά (στην 11η θέση), αν ληφθεί υπόψη η αγοραστική δύναμη του κατώτατου μισθού. Οι αυξήσεις δε των τελευταίων ετών είναι σημαντικά χαμηλότερες του μέσου όρου των αυξήσεων στην ΕΕ21, ακόμη και χωρών με υψηλότερο κατώτατο μισθό σε Ισοδύναμα Αγοραστικής Δύναμης, όπως είναι η Γαλλία, η Ισπανία, η Σλοβενία και η Πολωνία.

Δηλαδή, χώρες με κατώτατο μισθό υψηλό σε ονομαστικούς όρους και ισχυρότερο σε αγοραστική δύναμη σε σύγκριση με την Ελλάδα προχώρησαν σε αυξήσεις ικανές να ενδυναμώσουν ακόμη περισσότερο την αγοραστική δύναμη των χαμηλόμισθων πολιτών τους, ενώ η Ελλάδα, στην οποία η αγοραστική δύναμη ήταν ήδη χαμηλά, δεν κατάφερε να ενισχύσει την αγοραστική δύναμη των χαμηλόμισθων με γενναίες αυξήσεις. Ενδεικτικό είναι πως στην Πολωνία η αγοραστική δύναμη των χαμηλόμισθων αυξήθηκε κατά 26,8% την περίοδο 2019-2022, στη Λιθουανία 25%, στη Ρουμανία 18,5%, στο Βέλγιο 17%, στην Πορτογαλία 15,5%, στη Γερμανία (όπου ο κατώτατος είναι στα 1.744 ευρώ) 10,8% και στην Ισπανία 10%.

Είναι εμφανές πως οι αυξήσεις του 2022 αφενός έχουν πλήρως εξαφανιστεί από το ράλι του πληθωρισμού, αφετέρου, ήταν πολύ μικρότερες από τις αυξήσεις που εφαρμόστηκαν σε άλλες χώρες της Ε.Ε. σε επίπεδο αγοραστικής δύναμης.

Ενδεικτικό είναι πως ο μέσος μεικτός μισθός αυξήθηκε κατά μόλις 6,65% το 2022 έναντι του 2021, καθώς έφτασε πέρσι στα 1.062,34 ευρώ από 996,12 ευρώ πρόπερσι. Αύξηση μισθών 6,65%, πληθωρισμός 9,6%...

Η αύξηση, μάλιστα, αυτή δεν είναι ίδια για όλους, αλλά φαίνεται μεταξύ άλλων να είναι συνάρτηση του μεγέθους της επιχείρησης. Στις επιχειρήσεις με προσωπικό έως 10 άτομα, οι μέσοι μισθοί από 663 ευρώ το 2021 αυξήθηκαν σε 731 ευρώ το 2022, ενώ σε επιχειρήσεις με προσωπικό άνω των 10 ατόμων, ο μέσος μηνιαίος μισθός το 2022 διαμορφώνεται σε 1.201 ευρώ έναντι 1.142 ευρώ το 2021. «Προκύπτει λοιπόν ότι οι μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες διαχρονικά κατά μέσο όρο δίνουν χαμηλότερους μισθούς, αύξησαν περισσότερο τις αμοιβές τους, ως αποτέλεσμα της αύξησης του κατώτατου μισθού. Οι πιο μεγάλες επιχειρήσεις, οι οποίες ανέκαθεν έδιναν μέσες αμοιβές υψηλότερες από τον κατώτατο μισθό, περιορίστηκαν σε μια μέση αύξηση αισθητά χαμηλότερη από την αντίστοιχη του κατώτατου μισθού», παρατηρεί το ΚΕΠΕ.

Σύμφωνα με τη ΓΣΕΒΕΕ, ο μέσος μηνιαίος μισθός των εργαζομένων που αμείβονταν με βάση τον κατώτατο μισθό το 2022 ήταν 583,3 ευρώ, συμπεριλαμβανομένων τόσο των πλήρως απασχολουμένων όσο και των μερικώς ή εκ περιτροπής απασχολουμένων. Μάλιστα, σε σχέση με το 2021 παρουσιάζει αύξηση 17,3%, η οποία όμως οφείλεται όχι τόσο τις ονομαστικές αυξήσεις των μισθών όσο στην αύξηση των εργαζομένων πλήρους απασχόλησης.

Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως με τον κατώτατο μισθό αμείβεται το 55,9% επί του συνόλου των εργαζομένων της ηλικιακής ομάδας 15 έως 24 ετών, δηλαδή το μεγαλύτερο μέρος των νεοεισερχόμενων στην αγορά εργασίας.

Μάλιστα, ενώ το 2009 το ποσοστό των μισθωτών με μισθό χαμηλότερο από τον κατώτατο (μερική ή εκ περιτροπής απασχόληση) ήταν 19,3%, το 2018 εκτοξεύτηκε σε 34,2%, τα επόμενα τρία έτη παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητο κοντά στο 30%, ενώ το 2022 κατέγραψε μια πτώση σε 28,7%.

Συμπερασματικά:

• Οι αυξήσεις του 2022 είναι σαν να μην έγιναν ποτέ, λόγω του πληθωρισμού.
• Ο μισθός σε πραγματικές τιμές υπέστη μείωση το 2022 και πλέον είναι -στο ευμενέστερο σενάριο- στο επίπεδο του 2021, αν όχι χαμηλότερα.
• Ο κατώτατος μισθός αφορά κατά μείζονα λόγο τη νέα γενιά, δηλαδή το 55,9% των νέων 15-24 ετών, που αγωνίζονται να σταθούν στα δικά τους πόδια και άρα χρειάζονται ένα κίνητρο ισχυρό να μείνουν στην Ελλάδα και να εισέλθουν στην αγορά εργασίας.
• Σχεδόν ένας στους τρεις μισθωτούς (28,7%) αμείβεται με μισθούς μικρότερους από τον κατώτατο, επειδή εργάζεται με μερική ή εκ περιτροπής απασχόληση.

Για όλους αυτούς τους λόγους είναι εμφανές πως η νέα αύξηση του κατώτατου μισθού πρέπει να είναι σημαντική, ώστε να καλύψει τις πληγές που αφήνει το ράλι του πληθωρισμού στους χαμηλόμισθους και στα ευάλωτα νοικοκυριά.

* Ο Γιάννης Καρούζος είναι δικηγόρος-εργατολόγος.