Πότε μπορεί μια εταιρία να δώσει πίστωση σε τρίτους για αγορές ιδίων μετοχών

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας αναφερθήκαμε στο ζήτημα της κτήσης ίδιων μετοχών από την ΑΕ. Διαπιστώσαμε, εκεί, την αδυναμία της πρωτότυπης κτήσης και το, υπό προϋποθέσεις, ανεκτό της παράγωγης. Θα μας απασχολήσει εδώ ένα συμπληρωματικό, σημαντικό όμως, ερώτημα: επιτρέπεται η παροχή πιστώσεως σε τρίτους από την ΑΕ για την απόκτηση ίδιων μετοχών;

Έννοια και Πεδίο Εφαρμογής

Η απαγόρευση (γιατί περί αυτής πρόκειται) παροχής πιστώσεων από την ΑΕ για απόκτηση ίδιων μετοχών ρυθμίζεται στο νόμο.

Η συγκεκριμένη απαγόρευση αφορά, ρητά, στην χρηματοδότηση τρίτων από την ΑΕ για αγορά (υφιστάμενων ή νοεκδιδόμενων) μετοχών της μέσω χορήγησης-ενδεικτικά: (α) προκαταβολών, (β) δανείων και (γ) παροχής εγγυήσεων. Στις απαγορευμένες συναλλαγές εντάσσεται, ωστόσο, και κάθε άλλη μορφή πίστωσης. Μεταξύ αυτών λ.χ. η σύναψη συμβάσεων παροχής προσωπικών εγγυήσεων, το άνοιγμα πιστωτικών λογαριασμών.

Στις επίμαχες χρηματοδοτήσεις προς τρίτους απαγορεύεται, αυτονοήτως, να προβαίνει η ΑΕ, οι θυγατρικές της καθώς και ομόρρυθμες ή ετερόρρυθμες εταιρείες, στις οποίες ομόρρυθμο μέλος είναι η εν λόγω ΑΕ.

Στην έννοια των «τρίτων», εμπίπτουν τρίτοι, που επιθυμούν, μέσω της χρηματοδότησής τους, να αποκτήσουν, για πρώτη φορά, τη μετοχική ιδιότητα. Υφιστάμενοι, επίσης, μέτοχοι της ΑΕ που προσβλέπουν στην αύξηση της εταιρικής τους συμμετοχής, μέλη του ΔΣ της ΑΕ, ή της μητρικής της εταιρείας και τα παρένθετα αυτών πρόσωπα. Δεν υπάγεται στην έννοια του τρίτου, το προσωπικό της ΑΕ ή συνδεδεμένης με αυτήν εταιρείας.

Σκοπός

Η ανωτέρω απαγόρευση αποσκοπεί, σαφώς, στην προστασία της αρχής της σταθερότητας του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας˙ αποτρέπει την -με αθέμιτα μέσα- αύξηση της ισχύος των μελών του ΔΣ στην ΑΕ και, κατ’ επέκταση, της πλειοψηφικής τους θέσης στη ΓΣ.

Παρά τους παραπάνω κινδύνους, η παροχή πιστώσεων για απόκτηση ίδιων μετοχών είναι δυνατό να εξυπηρετεί εύλογα εταιρικά συμφέροντα, προσέλκυση, λ.χ. νέων μετόχων-επενδυτών. Δεν είναι, άλλωστε, άγνωστες στον επιχειρησιακό κόσμο οι σχετικές χρηματοδοτούμενες εξαγορές επιχειρήσεων [:«leveraged buy out», (LBO)].

Οι (Απαριθμούμενες) Απαγορευμένες Συναλλαγές

Προκαταβολή: Στις απαγορευμένες, κατ’ αρχήν, χρηματοδοτικές συναλλαγές εμπίπτει η προκαταβολή. Επιτρεπτή, ωστόσο, κρίνεται η απόκτηση μετοχών της εταιρείας ως αποτέλεσμα νόμιμων καταβολών, λ.χ. προκαταβολή μερισμάτων σε δικαιούχο μέτοχο.

Δάνειο: Μη επιτρεπτή επίσης συναλλαγή αποτελεί η χορήγηση δανείου σε τρίτο, από μέρους της ΑΕ, με σκοπό την απόκτηση μετοχών της.

Εγγύηση: Μη επιτρεπτή είναι, τέλος, η παροχή εγγύησης από την ΑΕ (προς, συνήθως, πιστωτικά ιδρύματα) για τη δανειοδότηση τρίτου, με σκοπό ο τελευταίος να αποκτήσει μετοχές της. Στην έννοια αυτής εμπίπτουν και οι περιπτώσεις τριτεγγύησης της ΑΕ, σωρευτικής αναδοχής χρέους ή και εμπράγματων ασφαλειών επί της εταιρικής περιουσίας. Κατά την κρατούσα, νομολογιακά, άποψη και η εγγυοδοσία.

Προϋποθέσεις Εξαίρεσης

Αναγκαία η (σωρευτική) τήρηση σειράς προϋποθέσεων προκειμένου να γίνει ανεκτή εξαίρεση από τον κανόνα των απαγορευμένων χρηματοδοτήσεων. Συγκεκριμένα:

(α) η διασφάλιση της διενέργειας της χρηματοδότησης με εύλογους όρους αγοράς και προς φερέγγυους τρίτους,

(β) απόφαση της ΓΣ, σχετική έκθεση του ΔΣ (που υποβάλλεται σε δημοσιότητα) αλλά και έτερη έκθεση ορκωτού ελεγκτή-λογιστή (όταν η οικονομική ενίσχυση για την απόκτηση μετοχών της ΑΕ λαμβάνει χώρα προς μέλη του ΔΣ της ΑΕ ή της μητρικής της, προς την ίδια τη μητρική της ή τυχόν παρένθετα αυτών πρόσωπα).

(γ) διατήρηση της καθαρής θέσης της ΑΕ (απαιτείται, δηλαδή, η οικονομική ενίσχυση τρίτου από την ΑΕ να λάβει χώρα από τα κέρδη και ελεύθερα αποθεματικά της).

Τα πιστωτικά ιδρύματα - Το προσωπικό της ΑΕ

Εξαιρείται από την ανωτέρω απαγόρευση η παροχή χρηματοδοτήσεων εκ μέρους πιστωτικών και χρηματοδοτικών ιδρυμάτων. Εξαιρείται, επίσης, από των εν λόγω απαγόρευση συναλλαγή που συντελείται με σκοπό την κτήση μετοχών από ή για το προσωπικό της ΑΕ ή εταιρείας συνδεδεμένης με αυτήν. Στην έννοια του προσωπικού εμπίπτει κάθε πρόσωπο που παρέχει υπηρεσίες στην ΑΕ (ή σε συνδεδεμένη αυτής εταιρεία). Ανεξάρτητα, μάλιστα, από το είδος της μεταξύ τους σύμβασης (λ.χ. εξαρτημένης εργασίας, υπηρεσιών, έργου).

Μη Νόμιμη Χρηματοδότηση: Έννομες Συνέπειες και Ευθύνη Μελών ΔΣ

Η παροχή κάθε, απαγορευμένης κατά τα άνω, οικονομικής ενίσχυσης προς τρίτους, συνεπάγεται απόλυτη ακυρότητα της επίμαχης συναλλαγής. Η ακυρότητα είναι αρχική, οριστική και μη θεραπεύσιμη. Επέρχεται αυτοδικαίως, ανεξάρτητα μάλιστα από υπαιτιότητα και γνώση ή άγνοια της απαγόρευσης από τους συμβαλλομένους. Δυνατότητα ίασης δεν υφίσταται.

Η παροχή είναι άκυρη, ακόμη κι εάν είναι διαφορετικός ο λήπτης της παροχής και εκείνος που τελικά κατέστη μέτοχος της ΑΕ.

Έναντι της εταιρείας, τα μέλη του ΔΣ ευθύνονται για κάθε απαγορευμένη χρηματοδότηση σε τρίτους με σκοπό την αγορά μετοχών της ΑΕ. Ενέχονται δε προσωπικά για κάθε πράξη ή παράλειψη. Η ευθύνη τους είναι, συγκεκριμένα, τόσο ποινική, όσο και αστική-εφόσον προκλήθηκε ζημία στην ΑΕ. 

Η παροχή πιστώσεως σε τρίτους από την ΑΕ για την απόκτηση ίδιων μετοχών είναι, κατά αρχήν (και δικαίως), απαγορευμένη. Καθώς όμως ένα τέτοιο ενδεχόμενο είναι δυνατό, υπό προϋποθέσεις, να έχει ευεργετικές συνέπειες για την ίδια την ΑΕ προβλέπεται (και ευλόγως) η πλήρωση σειρά σχετικών προϋποθέσεων για την αποδοχή της εγκυρότητάς τους.

Τι συμβαίνει όμως στις περιπτώσεις που επιχειρείται η μέσω τρίτων παράκαμψη των σχετικών απαγορευτικών διατάξεων; Περί αυτού επόμενη αρθρογραφία μας.

*Ο κ. Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner στην Koumentakis and Associates Law Firm