Αγορές ιδίων μετοχών: Οι προϋποθέσεις και τα οφέλη

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας αναφερθήκαμε στην απαγόρευση της πρωτότυπης κτήσης ίδιων μετοχών από την ΑΕ. Θα μας απασχολήσει στο παρόν το, υπό προϋποθέσεις, επιτρεπτό της παράγωγης κτήσης ίδιων μετοχών από την ΑΕ. Επίσης, το νομικό καθεστώς των μετοχών που, εν τέλει, αποκτώνται από την ΑΕ.

Έννοια και Περιεχόμενο

Η υπό εξέταση περίπτωση είναι ευρεία. Καταλαμβάνει, κατ’ αρχήν, κάθε κτήση, κατά παράγωγο τρόπο, μετοχών-έστω και υπό αίρεση ή προθεσμία: με οριστική σύμβαση ή προσύμφωνο, κατά πλήρες ή περιορισμένο δικαίωμα κυριότητας αλλά και κατ’ επικαρπία. Καταλαμβάνει την εκποιητική αλλά και την υποσχετική δικαιοπραξία.  Καταλαμβάνει, τέλος, τις περιπτώσεις κτήσης, με παράγωγο τρόπο, ίδιων μετοχών μέσω της ίδιας της ΑΕ δια των αρμοδίων οργάνων της και μέσω τρίτου προσώπου, που λειτουργεί στο όνομά του και για λογαριασμό της ΑΕ (:έμμεσος αντιπρόσωπος). 

Σκοπός, Κίνδυνοι και Προστασία

Η απόκτηση, κατά παράγωγο τρόπο, ίδιων μετοχών από την ΑΕ ελλοχεύει, αυτονοήτως, κινδύνους (απαγορευμένη, λ.χ., επιστροφή εισφορών, διαταραχή μετοχικών ισορροπιών, πράξη χειραγώγησης για τις μετοχές εισηγμένων ΑΕ, κ.ο.κ.).

Η προβλεπόμενη, από το νόμο, παράγωγη απόκτηση ίδιων μετοχών εξυπηρετεί, ωστόσο, θεμιτά επιχειρηματικά και οικονομικά συμφέροντα της ΑΕ. Αναγκαία, όμως, η θέσπιση αυστηρών προϋποθέσεων και διαδικασιών, από το νόμο, για την ελαχιστοποίηση των συναφών κινδύνων.

Προϋποθέσεις Απόκτησης Ίδιων Μετοχών

Προϋπόθεση για το επιτρεπτό της παράγωγης κτήσης ίδιων μετοχών από την ΑΕ είναι η, κατ’ αρχήν, τήρηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης των μετόχων ίδιας κατηγορίας καθώς και η τήρηση των διατάξεων για την κατάχρηση της αγοράς που αφορά τις εισηγμένες ΑΕ. Απαιτείται η εκ των προτέρων, με απλή απαρτία και πλειοψηφία, έγκριση της ΓΣ-με συγκεκριμένο περιεχόμενον, που υποβάλλεται σε δημοσιότητα.

Η αρμοδιότητα του ΔΣ

Η παράγωγη απόκτηση ίδιων μετοχών, ως πράξη διαχείρισης και εκπροσώπησης της εταιρείας, εντάσσεται στην αρμοδιότητα του ΔΣ˙ λαμβάνει χώρα με ευθύνη του -μέσα στο πλαίσιο της  εξουσιοδότησης που του έχει παρασχεθεί.

Η απόκτηση των εν λόγω μετοχών από τους υφιστάμενους μετόχους, ως αποτέλεσμα ατομικής ή δημόσιας πρόσκλησης (ή μέσω της χρηματιστηριακής αγοράς για τις εισηγμένες ΑΕ), προϋποθέτει:

(α) Η ονομαστική αξία του συνόλου των μετοχών που (άμεσα και έμμεσα) κατέχει η ΑΕ, να μην υπερβαίνει το 1/10 του καταβεβλημένου, κατά την ημερομηνία λήψης της απόφασης της ΓΣ,  μετοχικού κεφαλαίου.

(β) Η απόκτηση ίδιων μετοχών από την ΑΕ δεν επιτρέπεται να έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των ιδίων κεφαλαίων σε ποσό κατώτερο από εκείνο που ο νόμος ορίζει.

(γ) Η συναλλαγή μπορεί να αφορά μόνο πλήρως εξοφλημένες μετοχές.

Η Απόκτηση Προς Όφελος Των Εργαζομένων

Ειδική ρύθμιση διέπει την περίπτωση προκαθορισμένου, στην απόφαση της ΓΣ, σκοπού απόκτησης ιδίων μετοχών προκειμένου να διανεμηθούν (δωρεάν ή έναντι ανταλλάγματος): (α) στο προσωπικό (ανεξάρτητα από το είδος της σύμβασής τους) και τα μέλη του ΔΣ της ή/και (β) στους εργαζομένους συνδεδεμένης, με αυτή, εταιρείας. Δεν ισχύει, εδώ, ο ποσοτικός περιορισμός του 10%.

Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να τηρείται η αρχή της ίσης μεταχείρισης. Η διανομή πρέπει να πραγματοποιηθεί εντός δώδεκα μηνών από την ημερομηνία κτήσης των μετοχών από την ΑΕ.

Αποκλίσεις στις Προϋποθέσεις

Προβλέπονται, από το νόμο, σειρά αποκλίσεων όσον αφορά τις (αυστηρές) προϋποθέσεις για την απόκτηση ιδίων μετοχών. Ενδεικτικά, όταν λαμβάνουν χώρα με σκοπό την υλοποίηση απόφασης (πραγματικής) μείωσης του κεφαλαίου ή λόγω εξαγοράς, λόγω καθολικής μεταβίβασης περιουσίας, από χαριστική αιτία, λόγω υποχρέωσης που προκύπτει από το νόμο ή δικαστική απόφαση, δια πλειστηριασμού με πλειοδότρια την ΑΕ και, συνεπώς, κατάσχεση δικών της μετοχών.  

Μη Νόμιμη Απόκτηση, Ευθύνη Μελών ΔΣ

Η απόκτηση ιδίων μετοχών, κατ’ απόκλιση των διατάξεων του νόμου, συνεπάγεται την υποχρέωση μεταβίβασής τους από την ΑΕ. Η μεταβίβαση, ειδικότερα, πρέπει να λάβει χώρα εντός προθεσμίας ενός έτους από την ημερομηνία απόκτησής τους. Ειδάλλως, επέρχεται ακύρωσή τους με αντίστοιχη μείωση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ.

Έναντι της εταιρείας, τα μέλη του ΔΣ ευθύνονται αστικά και ποινικά για κάθε, κατ’ απόκλιση του νόμου, πράξη ή παράλειψη κατά την απόκτηση ιδίων μετοχών. Περαιτέρω ευθύνες δεν αποκλείονται.

Νομικό Καθεστώς Ιδίων Μετοχών

Η καθ’ οιονδήποτε τρόπο, άμεση ή έμμεση, απόκτηση ιδίων μετοχών δεν παρέχει στην ΑΕ τα δικαιώματα της μετοχικής ιδιότητας, τα οποία αναστέλλονται κατά το χρόνο της διατήρησης της από μέρους της κυριότητάς τους. Δεν δικαιούται, επομένως, η εταιρεία δικαιώματος παράστασης και ψήφου στη ΓΣ. Για λόγους διαφύλαξης των μετοχικών ισορροπιών, οι μετοχές της ΑΕ δεν συνυπολογίζονται (και) στον σχηματισμό απαρτίας.

Περαιτέρω, επέρχεται προσαύξηση των μερισμάτων των λοιπών μετόχων από τα αντίστοιχα των ιδίων μετοχών. Παράλληλα, σε περίπτωση (όχι ονομαστικής) αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου με νέες εισφορές, το αντίστοιχο δικαίωμα προτίμησης προσαυξάνει, κατ’ αρχήν, το δικαίωμα των λοιπών μετόχων. 

Η παράγωγη κτήση ιδίων μετοχών παρέχει σειρά σημαντικών πλεονεκτημάτων για την ΑΕ-ελλοχεύει όμως και όχι αμελητέους κινδύνους. Διέπεται, κατά τούτο (και ορθά) από σειρά αυστηρών κανόνων και περιορισμών, προκειμένου να μην καταστρατηγούνται προστατευτικές ρυθμίσεις υπέρ των μετόχων, της ΑΕ και των δανειστών της. Ερευνητέα, στο ίδιο πλαίσιο, η ύπαρξη δυνατότητας (ή μη) παροχής πίστωσης από μέρους της ΑΕ για την αγορά ιδίων μετοχών της. Περί αυτής, όμως, επόμενη αρθρογραφία μας.

* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner στην Koumentakis and Associates Law Firm