Πώς θα κλείσουμε τα συνταξιοδοτικά «Κ.Ε.Ν.Α.»

Είχα τη χαρά να συμμετέχω στις εργασίες του 1ου Διεθνούς συνεδρίου της Ένωσης Ελλήνων Επενδυτών, όπου συζητήθηκαν πολλά και ενδιαφέροντα θέματα, όπως η ανάδειξη των επενδυτικών ευκαιριών και προκλήσεων, της βιώσιμης χρηματοδότησης των επενδύσεων και της προστασίας των επενδυτών στην Ελλάδα, καθώς και της αξιοποίησης των ευκαιριών και των προκλήσεων που παρουσιάζονται από τη συνεχιζόμενη ελληνική συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση.

Συμμετείχα στην τελευταία συζήτηση που εξετάστηκε η ανάπτυξη του θεσμού της Επαγγελματικής Ασφάλισης για την ενίσχυση της βιωσιμότητας του κοινωνικού-ασφαλιστικού συστήματος και της ανάπτυξης της οικονομίας. Οι συμμετέχοντες ανέδειξαν τον κρίσιμο οικονομικό και κοινωνικό ρόλο της Επαγγελματικής Ασφάλισης για την αύξηση των ποσοστών αναπλήρωσης του εισοδήματος και την αύξηση των αποταμιεύσεων για τη χρηματοδότηση επενδύσεων.

Τα θεμελιώδη

Τα βασικά προβλήματα του συνταξιοδοτικού συστήματος στη χώρα έχουν συζητηθεί εκτενώς και λίγα θα μπορούσαν να προστεθούν. Ωστόσο, η αποταμιευτική συμπεριφορά των Ελλήνων (κράτους και πολιτών), το μέγεθος των αποθεματικών των συνταξιοδοτικών ταμείων ως ποσοστό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος και η παγιωμένη άποψη ότι το μέλλον είναι εξασφαλισμένο με κάποιο μαγικό τρόπο, δεν βοηθούν στη διαμόρφωση κατάλληλων συνηθειών.

Τα ασφαλιστικά - συνταξιοδοτικά προγράμματα διαμορφώνονται πάνω σε τέσσερις πυλώνες.

1. Τον διαδικαστικό, που αφορά στον μηχανισμό του και προφανώς τις νομοθετικές ρυθμίσεις και κανόνες και που αποτελεί το περίγραμμα του προγράμματος - συστήματος.
2. Τον πυλώνα των συμβατικών δράσεων, που αφορά στην εγγραφή, τις καταθέσεις, τον μηχανισμό παροχής συντάξεων και άλλων προνομίων και διαρκεί για όλη τη διάρκεια του εργασιακού βίου του ασφαλισμένου.
3. Τις επενδύσεις, καθώς εδώ βρίσκεται η ισχύς του συστήματος για να εξασφαλιστεί η μεγαλύτερη δυνατή ευημερία του συστήματος στο μέλλον, προσφέροντας ταυτόχρονα ισχυρή υποστήριξη στην ανάπτυξη, εγχώρια και διεθνή.
4. Τέλος, τον πυλώνα της παρακολούθησης, της διαφάνειας από την πρώτη ως την τελευταία ημέρα σχετικά με τα σχηματισμένα αποθεματικά κεφάλαια, είτε είναι κεφαλαιοποιητικά είτε διανεμητικά.

Ενημέρωση

Αν και είναι λογικό ο εργαζόμενος να βλέπει μόνο τα χρήματα που λαμβάνει, αξίζει να σημειώσουμε ότι για κάθε 1.000 ευρώ ονομαστικού μισθού, ο εργοδότης καταβάλλει άλλα 225 ευρώ τον μήνα για την κύρια και επικουρική σύνταξη του εργαζόμενου, την υγειονομική περίθαλψη και την επιμόρφωσή του. Με απλά λόγια, ένα σημαντικό ποσοστό του μισθού μας στοχεύει να εξασφαλίσει το μέλλον.

Το σύστημα που λειτουργεί στη χώρα μας είναι το αναδιανεμητικό, δηλαδή οι γενιές που εργάζονται υποστηρίζουν, με τις ασφαλιστικές τους εισφορές, αυτές που είναι σε σύνταξη.

Η κυβέρνηση νομοθέτησε και ένα κεφαλαιοποιητικό σύστημα (ΤΕΚΑ) για τις νεότερες γενιές. Αν υποθέσουμε ότι για 35 χρόνια εργασιακού βίου εισφέρονται 225 ευρώ τον μήνα και οι διαχειριστές των κεφαλαίων επιτυγχάνουν μια απόδοση της τάξης του 5%, θα συγκεντρωθεί ένα ποσό περίπου 280 χιλιάδων ευρώ, που είναι ένα κεφάλαιο που μπορεί να εξασφαλίσει μια σύνταξη περίπου 1.000 ευρώ τον μήνα για το υπόλοιπο της ζωής. Αυτή όμως είναι μια απλούστευση.

Τα κεφάλαια δεν επιτυγχάνουν τις ίδιες αποδόσεις κάθε χρόνο και το κυριότερο, το κύριο ασφαλιστικό ταμείο μας έχει έλλειμμα που καλύπτει ο κρατικός προϋπολογισμός. Όμως ο υπολογισμός είναι σωστός. Αν κάποιος αποταμιεύει τα 225 ευρώ τον μήνα και επιτυγχάνει μια μακροπρόθεσμη απόδοση της τάξης του 5% το έτος, εξασφαλίζει την ευημερία του. Αναγνωρίζω βέβαια ότι εδώ αρχίζει η συζήτηση γύρω από την αδυναμία επένδυσης αυτού του ποσού, το ότι πληρώνουμε μαζί με τον εργοδότη μας 37% επί του ονομαστικού μισθού για τη σύνταξη κ.λπ. Να κάνω δύο επισημάνσεις σε αυτό το σημείο.

1. Περίπου το ένα τρίτο των κρατήσεων για κοινωνικές ασφαλίσεις αφορά σε καλύψεις υγειονομικής περίθαλψης και επιμόρφωσης. Δεν αποταμιεύονται για τη σύνταξη. Λειτουργούν όπως όλες οι ασφάλειες. Αποτελούν συμμετοχή στο σύστημα για να έχουμε δικαίωμα σε δωρεάν περίθαλψη και επιμόρφωση.
2. Η συμμετοχή του εργαζόμενου έναντι της σύνταξής του, για κάθε 1.000 ονομαστικού μισθού είναι περίπου 100 ευρώ, δηλαδή αυτό είναι το ποσό που μεταφέρουμε από το παρόν στο μέλλον. Για να μετατραπεί αυτό το ποσό σε 1.000 ευρώ σύνταξης, απαιτείται η συνδρομή του εργοδότη και μια απόδοση 5% τον χρόνο για 35 χρόνια.

Το πρόβλημα

Βεβαίως και όλοι γνωρίζουμε ότι το συνταξιοδοτικό πρόβλημα της χώρας έχει προκύψει ως συνέπεια του δημογραφικού προβλήματος. Δηλαδή γεννάμε λιγότερα παιδιά και έτσι έχουμε περισσότερους συνταξιούχους ανά εργαζόμενο σε σχέση με το παρελθόν. Ο περίφημος χρυσός αριθμός της σχέσης μεταξύ εργαζομένων και συνταξιούχων. Σωστά; Λάθος! Ναι, το δημογραφικό είναι ένα σοβαρό θέμα, όπως όμως δείξαμε παραπάνω, το θέμα είναι πρωτίστως της έλλειψης αποταμιευτικής κουλτούρας και στη συνέχεια αποτελεσματικών επενδύσεων.

Στην Ελλάδα μάθαμε τις επενδύσεις με σλόγκαν του τύπου «κανείς δεν έχασε αγοράζοντας γη» και «ομόλογα ΕΤΒΑ, αυγατίζουν τα λεφτά». Καιρός να αλλάξουμε. Στις μέρες μας, η διαφορά των εργαζομένων δεν βρίσκεται στην ηλικία που γράφει η ταυτότητά τους αλλά στα χρόνια που βλέπει ο καθένας να έχει μπροστά του επαγγελματικά.

Η γενιά μας έχει καθήκον να υποστηρίξει το ομαλό πέρασμα από το παλαιό στο καινούριο, να διαμορφώσει μια κουλτούρα αποταμίευσης και να πιστέψει σε ένα ισχυρότερο μέλλον που θα συνδιαμορφώσουμε. Έχουμε δουλειά γιατί το 2032, που ο κρατικός προϋπολογισμός θα πρέπει να αντιμετωπίσει επιβαρυμένες πληρωμές για τόκους και χρέος, τα περιθώρια για την υποστήριξη του συνταξιοδοτικού συστήματος θα είναι μικρά.

Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να κλείσουμε τα Κ.Ε.Ν.Α. Να διαμορφώσουμε κατάλληλη Κουλτούρα, να Ενημερώσουμε με τον καλύτερο τρόπο όλους τους ενδιαφερόμενους, να περιορίσουμε την πίστη ότι τα ξέρουμε όλα και έχουμε δίκιο για όλα (Ναρκισσισμός) και τέλος, να κάμψουμε την Αντίσταση στην αλλαγή.

(*) Founder & CEO, Koubaras Ltd (Συμβουλευτική εταιρεία που δίνει έμφαση στις λύσεις και την άμεση εφαρμογή τους στην καθημερινότητα των επιχειρήσεων) Αντιπρόεδρος, AI CATALYST (Όμιλος Τεχνητής Νοημοσύνης)