«Γιατί η Ρωσία αισθάνεται ότι έχασε τον Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο»

Ο Αντρέι Γκράτσεφ, 80 χρονών, ήταν εκπρόσωπος Τύπου του τελευταίου ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ και άσκησε τα καθήκοντά του μέχρι τη διάλυση της ΕΣΣΔ, τον Δεκέμβριο 1991.

Έκτοτε ζει στο Παρίσι και είναι ανταποκριτής αρκετών ρωσικών εφημερίδων, αλλά και συγγραφέας ενός επίκαιρου σήμερα δοκιμίου με τίτλο «Η ημέρα που εξαφανίστηκε η ΕΣΣΔ» (Εκδόσεις de l’ Observatoire).

Στο βιβλίο του αυτό, μεταξύ άλλων, εξηγεί και τις βαθύτερες ρίζες του πολέμου που ο Βλαντίμιρ Πούτιν ξεκίνησε κατά της Ουκρανίας, γεγονός πολύπτυχο και εξαιρετικά επικίνδυνο κατά την εκτίμησή του.

Μιλώντας με τον Γάλλο συνάδελφό του Ζουλιέν Πεϊρού του περιοδικού «Λε Πουάν» αλλά απαντώντας και σε δική μας ερώτηση, ο Αντρέι Γκράτσεφ επισημαίνει:

Πώς κρίνετε την απόφαση του προέδρου Πούτιν να ξεκινήσει ένα νέο πόλεμο στην Ευρώπη μετά από 78 και πλέον χρόνια;

Είναι γνωστό ότι ο Ρώσος πρόεδρος έχει χαρακτηρίσει την κατάρρευση και διάλυση της ΕΣΣΔ ως «τη μεγαλύτερη καταστροφή του 20ού αιώνα». Πολύ φοβάμαι πως σήμερα ο ίδιος είναι που εκθέτει τη χώρα του σε μια νέα γεωπολιτική καταστροφή. Ο πόλεμος της Ουκρανίας οδηγεί τη Ρωσία προς μια διεθνή και επιταχυνόμενη απομόνωση, που τίποτε το θετικό δεν προοιωνίζει. Και αυτή είναι μια κρίσιμη και επικίνδυνη κατάσταση. Σπεύδω να τονίσω όμως, ότι αυτός ο πόλεμος σε καμιά περίπτωση δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως η εκδήλωση ενός παρανοϊκού ακόμη και παράλογου οράματος του Βλαδίμηρου Πούτιν. Αυτή η κρίση δεν είναι ένα χτύπημα τρέλας ενός διαταραγμένου ηγέτη. Οι ρίζες του πολέμου είναι βαθιές και γι’ αυτό χρήζουν μελέτης.

Πρέπει να πάμε πίσω στην ιστορία και να ξαναδούμε τα τριάντα χρόνια που μας χωρίζουν από τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου. Την περίοδο αυτή, η Ρωσία και η Δύση δεν κατάφεραν να δημιουργήσουν μια ποιοτική σχέση, σε αντίθεση με ό,τι επιθυμούσε ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ στην εποχή του. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, έγιναν ανταγωνιστές, στη συνέχεια συνεργάτες και τελικά αντίπαλοι. Η Ρωσία αποκλείστηκε σταδιακά από τη συναυλία των εθνών. Αισθάνεται σαν να έχασε τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό το συναίσθημα τροφοδότησε τη δυσαρέσκεια και το πνεύμα της εκδίκησης του Πούτιν.

Τι ακριβώς προσάπτετε στον δυτικό κόσμο ως παρατηρητής των εξελίξεων μετά το 1991;

Η Δύση ήταν κοντόφθαλμη και έζησε αυτή την περίοδο με μια ψευδαίσθηση. Οι Δυτικοί πίστευαν ότι ο θάνατος της Σοβιετικής Ένωσης σήμαινε το τέλος της ιστορίας, τον θρίαμβο του δυτικού μοντέλου, την ατελείωτη παγκοσμιοποίηση των αγορών. Άφησαν τις Ηνωμένες Πολιτείες να διαχειριστούν τη δυτικοποίηση του υπόλοιπου Πλανήτη και έβαλαν στην άκρη την ευκαιρία που αντιπροσώπευε η περεστρόικα. Η Ρωσία ήθελε να ανοιχτεί στον υπόλοιπο κόσμο. Για τον λόγο αυτό, ήταν απαραίτητο τότε να εξελιχθούν οι διεθνείς οργανισμοί, ιδίως το NATO. Η περεστρόικα ήταν μια μεγάλη μεταρρύθμιση που στον δυτικό κόσμο και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ δεν έγινε αντιληπτή ως τέτοια.

Αν δεχθούμε το σκεπτικό σας, πιστεύετε ότι η ρωσική ανταπόκριση στον σημερινό μεταβαλλόμενο κόσμο είναι ο σωστός δρόμος; Ο τρόπος που επέλεξε ο Ρώσος πρόεδρος τι θα του αποφέρει τελικά; 

Εδώ είναι που ο Βλαντίμιρ Πούτιν κάνει λάθος. Πιστεύει ότι η ρωσική κοινωνία είναι έτοιμη να αποδεχθεί τον «πουτινικό» τρόπο λειτουργίας της, ενώ είναι ανοιχτή στον κόσμο και στην Ευρώπη. Νομίζω ότι θα βρίσκεται όλο και περισσότερο σε αντίθεση με τον πληθυσμό του. Η νέα νομενκλατούρα στην εξουσία στη Μόσχα προσπαθεί να παρουσιάσει τη δική της επιβίωση ως ένα από τα ζωτικά συμφέροντα του ρωσικού έθνους. Τέλος, οχυρώνεται και κάνει τη Ρωσία πολιορκημένο φρούριο, επειδή πίσω από ένα σιδηρούν παραπέτασμα είμαστε καλύτερα προστατευμένοι και νομίζουμε ότι μπορούμε να σταματήσουμε τα ρολόγια και τον πολιτικό χρόνο.

Μήπως ο Ρώσος πρόεδρος, ο οποίος είχε και πρακτική εμπειρία, παγιδεύτηκε από θεωρήσεις και εκτιμήσεις μακράν της πραγματικότητας; Μήπως κάνει πόλεμο για να προστατεύσει την εξουσία του;

Εν μέρει αυτό συμβαίνει αλλά με τα αντίθετα αποτελέσματα. Ο πόλεμος ξαναφέρνει τους Αμερικανούς στην Ευρώπη, ενώνει περισσότερο την Ε.Ε. και βοηθά την ολοκλήρωσή της, θα ενισχύσει την ενεργειακή απεξάρτηση της Γερμανίας και τελικά θα επαναθεωρηθούν οι αρχές της ευρωπαϊκής άμυνας. Όσο για τη ρωσική οικονομία, θα υποστεί μεγάλο σοκ.

Κατά την γνώμη σας, σε ποιο βαθμό ο Βλαδίμηρος Πούτιν μπορεί να επηρεαστεί από τις θεωρίες περί παρακμής της Δύσης και διάφορες θεωρήσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που μόνο γέλιο προκαλούν στον ίδιο;

Κατά τη γνώμη μου, το Κρεμλίνο, πριν απ’ όλα, εκτίμησε ότι στην Ουκρανία προωθείται ένα περισσότερο αντιρωσικό κλίμα παρά ένα αντίστοιχο φιλοευρωπαϊκό. Κάποιοι δε τόνιζαν ότι η Ε.Ε. ήταν έρμαιο σε αμερικανικές και νατοϊκές επιρροές. Συνεπώς, μέσα σε αυτό το τοπίο, η Ουκρανία θα ήταν καρφί στο κεφάλι της Ρωσίας.

Υπό αυτές τις συνθήκες, ο Πούτιν ξεκίνησε μια πολιτική επιχείρηση πιστεύοντας ότι είναι η κατάλληλη στιγμή για δυναμική δράση. Θέλει, κατά την εκτίμησή μου, να εκμεταλλευθεί την θρυλούμενη παρακμή της Δύσης και στοιχηματίζει στο γεγονός ότι υπάρχει ένας κόσμος που δεν θέλει τους Δυτικούς δασκάλους. Με τις ενέργειές του, ο Πούτιν στην ουσία θέλει η Δύση, η Κίνα και η Ρωσία να δημιουργήσουν μια νέα παγκόσμια τάξη, όπου οι κανόνες δεν θα υπαγορεύονται μόνον από τη δυτική λογική και φιλοσοφία.

Το διακύβευμα όπως καταλαβαίνετε είναι εξόχως σοβαρό...

Μπορούμε να πούμε ότι ο Ρώσος πρόεδρος τζογάρει;

Αυτό εσείς το είπατε. Σίγουρα όμως, η τέχνη των διαπραγματεύσεων είναι ένα παιχνίδι...

Με αυτά τα λόγια έκλεισε η συζήτηση με τον Ρώσο συγγραφέα, γενική προτροπή του οποίου είναι ότι στις σημερινές συνθήκες, «πρέπει να αποτραπεί μια νέα ρωσική καταστροφή... γεγονός εξόχως επικίνδυνο....».

Το ερώτημά μας όμως είναι, με ποιο κόστος;