Η κρίση Δύσης-Ρωσίας ήταν «ατύχημα» που θα συνέβαινε

Ενα από τα πλέον επικίνδυνα λάθη που κάνουν πολλοί αναλυτές είναι να αποδίδουν τον πόλεμο σε ψυχολογικά αίτια που έχουν σχέση με την προσωπικότητα του Ρώσου ηγέτη (μεγαλομανής,ναρκισιστής κ.λπ).

Το λάθος αυτό είναι επικίνδυνο διότι αποθαρρύνει την προσπάθεια διπλωματικής επίλυσης της κρίσης. Αν ισχύει ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι αποτέλεσμα της έλλειψης ορθολογισμού του Βλάντιμιρ Πούτιν και αν αυτό το στοιχείο είναι μέρος της προσωπικότητας του τότε θα πρέπει να το θεωρούμε σαν δεδομένο ότι η περαιτέρω κλιμάκωση της σύγκρουσης, με ότι αυτό συνεπάγεται, βρίσκεται προ των πυλών.

Ομως πόσο ισχύει αυτό; Kατά την γνώμη μου μόνο εν μέρει. Ετσι, ενώ είναι γεγονός ότι η εξαπόλυση ενός πολέμου στην γειτονική Ουκρανία, με το τεράστιο κόστος σε ανθρώπινες ζωές και υποδομές που αυτός συνεπάγεται ενέχει στοιχεία ανορθολογισμού, εν τούτοις η κύρια αιτία την οποία επικαλείται ο Ρώσος ηγέτης, δηλαδή η αντίθεση στην διεύρυνση του ΝΑΤΟ, αποτελούσε πάντοτε βασικό στοιχείο τόσο της δικής του πολιτικής όσο και των προκατόχων του. Με άλλα λόγια η σημερινή κρίση ήταν προβλεπόμενη.

Οσον αφορά τον ίδιο, τον Μάρτιο 2007 ο Vladimir Putin πήρε τον λόγο στην Διάσκεψη του Μονάχου και είπε: ”To NATO έχει τοποθετήσει τα στρατεύματα κρούσης του στα σύνορα μας. Η επέκταση του ΝΑΤΟ αντιπροσωπεύει μια σοβαρή πρόκληση που μειώνει το επίπεδο της αμοιβαίας εμπιστοσύνης.. Και έχουμε το δικαίωμα να ρωτήσουμε: Eναντίον ποιου στοχεύει η επέκταση; Kαι τι συνέβη με τις διαβεβαιώσεις που μας έδωσαν οι δυτικοί μας εταίροι μετά την διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας;»

Θα πρέπει επίσης εδώ να τονισθεί ότι η αντίθεση της Μόσχας στην επέκταση του ΝΑΤΟ δεν ήταν ιδιοτροπία του Πούτιν, αλλά βασικό αίτημα και του προκατόχου του Μπόρις Γιέλτσιν και εν γένει του ρωσικού λαού Ακόμα και το λεγόμενο «πρώτο κύμα» διεύρυνσης του ΝΑΤΟ (Πολωνία, Τσεχία και Ουγγαρία) το 1998 προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις της Μόσχας.

Οπως γράφει στα memoir της η υπουργός εξωτερικών Madeleine Albright “O Ρώσος πρόεδρος Γιέλτσιν και οι συμπατριώτες του ήσαν κάθετα εναντίον στην διεύρυνση του ΝΑΤΟ που την έβλεπαν ως μια στρατηγική εκμετάλλευσης της αδυναμίας τους και μετακίνησης της διαχωριστικής γραμμής της Ευρώπης προς τα ανατολικά, αφήνοντας τους έτσι απομονωμένους».

Στο ίδιο πνεύμα ο υφυπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ Strobe Talbot περιγράφει ως εξής τις ρωσικές αντιδράσεις στην διεύρυνση του ΝΑΤΟ: «Πολλοί Ρώσοι βλέπουν το ΝΑΤΟ ως κατάλοιπο του Ψυχρού Πολέμου που από την φύση του στρέφεται εναντίον της πατρίδας τους. Λένε ότι στο βαθμό που οι ίδιοι διέλυσαν το Σύμφωνο Βαρσοβίας που ήταν η δική τους στρατιωτική συμμαχία, γιατί δεν μπορούν να κάνουν το ίδιο οι Δυτικοί;»

Ομως πλέον διεισδυτικός όλων ήταν ο διπλωμάτης George Kennan, ο πνευματικός πατέρας της πολιτικής της «συγκράτησης» που χαρακτήρισε την πολιτική της Δύσης έναντι της ΕΣΣΔ καθόλη την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Σε άρθρο του στους ΝΥΤ τον Μάιο του 1998 χαρακτήρισε την διεύρυνση του ΝΑΤΟ «τραγικό λάθος χωρίς κανένα λόγο» που «θα οδηγήσει σε νέο Ψυχρό Πόλεμο».Kαι συνέχισε: «Πιστεύω ότι οι Ρώσοι θα αντιδράσουν αρνητικά και αυτό θα επηρεάσει την πολιτική τους».

Οπως ακριβώς και έγινε. Τώρα το γιατί η ρήξη προκλήθηκε τώρα και όχι μερικά χρόνια νωρίτερα η αργότερα είναι κάτι που ακόμα δεν γνωρίζουμε. Πάντως το γεγονός είναι ότι η κρίση σε μεγάλο βαθμό οφείλεται σε πάγια -σωστα ή λανθασμένα- ιστορικά αιτήματα της ΕΣΣΔ παλαιότερα και Ρωσίας σήμερα τα οποία η Δύση επέλεξε να αγνοήσει.

Η προσωπική ψυχοσύνθεση του Πούτιν παίζει κάποιον ρόλο στην εξήγηση των γεγονότων αλλά τα κύρια αίτια της κρίσης οφείλονται σε διαχρονικές φοβίες -δικαιολογημένες ή όχι- της Ρωσίας.