Τι πρέπει να αλλάξει στον ελληνικό τραπεζικό τομέα

Η συγκεντρωτική-ολιγοπωλιακή αρχιτεκτονική του εγχώριου τραπεζικού συστήματος που προκλήθηκε πρωτογενώς λόγω του PSI (κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ) σε συνδυασμό με τις ατελείς (δημόσιες και ιδιωτικές) έμμεσες ή άμεσες κεφαλαιακές ενισχύσεις των επόμενων ετών, έχουν δημιουργήσει μια εξαιρετικά δύσκολη συνθήκη για την καθοριστική συνδρομή αυτών των ιδρυμάτων σε ένα συμπεριληπτικό και κοινωνικά ισορροπημένο μοντέλο ανάπτυξης.

Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δεν μπορεί να κλείσει τα μάτια στις αρνητικές επιπτώσεις και στρεβλώσεις που de facto δημιουργεί στην οικονομία (και μάλιστα σε μια κρίσιμη δημοσιονομικά περίοδο) η εσφαλμένη στρατηγική για τμηματική «θεραπεία» του λογιστικού βιβλίου των εγχώριων τραπεζών τόσο ως προς το σκέλος του ενεργητικού όσο και του παθητικού.

Η εξαγωγή του προβλήματος των κόκκινων δανείων στα funds και τους servicers ήταν μεν επιβεβλημένη για την εξυγίανση του ενεργητικού των τραπεζών, αλλά δεν περιλάμβανε καμία πρόνοια (παρά τις δημόσιες εγγυήσεις του ΗΡΑΚΛΗ) για τον μετριασμό του «κοινωνικού ζητήματος» των χιλιάδων δανειοληπτών που κινδυνεύουν να χάσουν τα περιουσιακά τους στοιχεία μετά τη λήξη της περιόδου της Covid-19.

Σε αντίθετη κατεύθυνση, οι διαδικασίες του νέου πτωχευτικού κώδικα αδυνατίζουν την κοινωνική συνοχή, αφού πριμοδοτούν τη «λύση» της ταχείας ρευστοποίησης των περιουσιακών στοιχείων (στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης φενάκης της «δημιουργικής καταστροφής») έναντι αυτής των βιώσιμων αναδιαρθρώσεων. Τέλος, η εγκατάλειψη μιας υπαρκτής και ανθεκτικής περιμέτρου νεοφυών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων από σύνθετα εργαλεία ενίσχυσης της ρευστότητάς τους αποστερεί πολύτιμες δυνάμεις από την παραγωγικότητα και την αναπτυξιακή προοπτική της ελληνικής οικονομίας.

Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, τιμώντας τα €57 δισ. που συνολικά έχουν κινητοποιηθεί για τη δημόσια ενίσχυση/εξυγίανση των τραπεζών από το 2008 και μετά (η μεγαλύτερη κρατική ενίσχυση τραπεζών σε όλη την Ευρώπη, χωρίς να περιληφθούν τα €17 δισ. σε αναβαλλόμενη φορολογική απαίτηση μετά το πέρας των τιτλοποιήσεων κόκκινων δανείων και τα 23 δισ. εγγυήσεων του ΗΡΑΚΛΗ Ι και ΙΙ), είναι έτοιμος με ολοκληρωμένη πρόταση να επαναρυθμίσει τον ευρύτερο χρηματοοικονομικό τομέα στην χώρα μας.

Η ρύθμιση αυτή είναι πλήρως εναρμονισμένη με τα ευρωπαϊκά κανονιστικά/εποπτικά/νομισματικά πλαίσια και διασφαλίζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη σύνδεσή της με το εθνικό αναπτυξιακό σχέδιο και τις δράσεις από τις νέες προγραμματικές περιόδους του ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Η ρύθμιση αυτή θα βάλει τα θεμέλια για ένα νέο, ενάρετο, διαφανή και βαθύ πιστωτικό/χρηματοοικονομικό κύκλο, ενισχύοντας ταυτόχρονα τη σταθερότητα, την ανθεκτικότητα και την αναγκαία ποικιλομορφία του.

Προϋπόθεση ως προς αυτές τις στοχεύσεις είναι η υλοποίηση έξι μεγάλων προοδευτικών μεταρρυθμίσεων/δράσεων με ουδέτερο έως θετικό δημοσιονομικό αντίκτυπο:

1. Η ίδρυση αποτελεσματικής ενιαίας εθνικής εποπτείας, εναρμονισμένης με τα βέλτιστα διεθνή πρότυπα που θα αντιμετωπίσει τον κατακερματισμό, την προβληματική λειτουργικότητα, την αδιαφάνεια και τις αλληλοεπικαλύψεις. Η ΤτΕ, το ΤΧΣ (ως προς το κομμάτι της κεφαλαιακής ενίσχυσης), η Κεφαλαιαγορά, η ΕΓΔΙΧ, ο Συνήγορος του Καταναλωτή, ο Τραπεζικός Μεσολαβητής και άλλες αρχές ή υπηρεσίες που θα ιδρυθούν (π.χ. credit bureau, κέντρο ελέγχου και δεδομένων τιτλοποιήσεων), θα απορροφηθούν ως αυτοτελείς ή συγχωνευόμενοι πυλώνες στην Ενιαία Εποπτεύουσα Αρχή.

2. Η διατήρηση ισχυρής δημόσιας συμμετοχής στο μετοχολόγιο αλλά και στη διοίκηση στη μία εκ των τεσσάρων σημαντικών τραπεζών, ώστε να ασκηθεί ενεργητική πολιτική και προληπτική επίβλεψη σε στρεβλώσεις και κινδύνους νόθευσης του ανταγωνισμού μέσω εναρμονισμένων τιμολογιακών και πιστοδοτικών πρακτικών. Η de facto δεσπόζουσα ολιγοπωλιακή θέση των τεσσάρων μεγάλων τραπεζών σε συνδυασμό με την εξωχώρια πολυμετοχικότητα και το νέο ευρωπαϊκό εποπτικό πλαίσιο που ωθεί σε κεφαλαιακά «φθηνές» διασυνοριακές ευρωπαϊκές εξαγορές καθιστά αναγκαία αυτή τη στρατηγική επιλογή με όρους διασφάλισης του υγιούς ανταγωνισμού και του εθνικού-δημόσιου συμφέροντος.

3. Η παροχή πολλαπλών φορολογικών κινήτρων για την ενίσχυση του κεφαλαιακού αποθέματος και τη βελτίωση της εταιρικής διακυβέρνησης και των λειτουργικών δομών στο λεγόμενο «παράλληλο» τραπεζικό σύστημα (ΕΑΤ, Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, Τράπεζα Αττικής, Συνεταιριστικές, μικρές Ιδιωτικές), με ιδιαίτερη μέριμνα στη λειτουργική ολοκλήρωση και κεφαλαιακή ενίσχυση της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας.

4. Η σύσταση ειδικού ταμείου εγγύησης αναδιαρθρώσεων κόκκινων στεγαστικών δανείων, υπό την ομπρέλα της ΕΑΤ, με διευρυμένα εισοδηματικά κριτήρια υπαγωγής και στοχευμένη-κλιμακωτή επιχορήγηση της εξυπηρετούμενης δόσης ή του κεφαλαίου, ώστε να επιτευχθεί η κοινωνική συνοχή, η στεγαστική πολιτική και η σταθεροποίηση των τιμών των ακινήτων. Η πολιτική αυτού του ταμείου διασφαλίζει τη μη κατάπτωση μέρους των εγγυήσεων του ΗΡΑΚΛΗ (βλ. έκθεση ελεγκτικού συνεδρίου σελ. 103-105), κινητροδοτεί υγιώς τα νοικοκυριά, προσδίδει υπεραξία στα κόκκινα χαρτοφυλάκια των funds/τραπεζών και απεγκλωβίζει το πολιτικό σύστημα από την ιδιότυπη υπερδεκαετή «ομηρία» του από το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

5. Η σύσταση ειδικού ταμείου αναχρηματοδότησης, αναδιάρθρωσης μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων, υπό την ομπρέλα της ΕΑΤ, με έξυπνο επιμερισμό του πιστωτικού κινδύνου και των ωφελημάτων μεταξύ δημοσίου και τραπεζών/servicers στο πλαίσιο μιας σύνθετης και αντίστροφης χρηματοοικονομικής μηχανικής σε στοχευμένα χαρτοφυλάκια. Η πολιτική αυτού του Ταμείου καλύπτει αποτελεσματικά το επισημασμένο κενό παροχής ρευστότητας και βιώσιμων αναδιαρθρώσεων, ενισχύει κλαδικές πολιτικές υψηλής προστιθέμενης αξίας και εξωστρέφειας, αποτρέπει την κατάπτωση των εγγυήσεων του ΗΡΑΚΛΗ, αυξάνει σημαντικά την περίμετρο των βιώσιμων και ανθεκτικών επιχειρηματικών οντοτήτων, ενισχύει την οργανική κερδοφορία των τραπεζών/funds.

6. Η σύσταση κοινού ταμείου ασφαλιστικών/αντασφαλιστικών εταιρειών και κράτους για την προαιρετική ασφαλιστική κάλυψη καταστροφικών κινδύνων από φυσικά και καιρικά φαινόμενα υπό την ΕΑΤ. Η πολιτική αυτού του ταμείου εξασφαλίζει επιμερισμό ασφαλιστικών κινδύνων μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, με προφανή αμφίπλευρα οφέλη.

Οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις και τα καινοτόμα «παράλληλα» εργαλεία σταθεροποίησης θα αντιμετωπίσουν τις δευτερογενείς ανισορροπίες της μακροχρόνιας τραπεζικής εξυγίανσης και θα προσδώσουν βάθος στην κεφαλαιαγορά, θα δρομολογήσουν την επαναφορά της ελληνικής οικονομίας σε τροχιά ευημερίας και ανάπτυξης, κατακτώντας την πολυπόθητη επενδυτική βαθμίδα αφού θα περιορίσουν τους χρηματοοικονομικούς κινδύνους και την πιθανή παρεπόμενη δημοσιονομική εκτροπή.

Επίσης θα αναβαθμίσουν περαιτέρω την αξιοπιστία της χώρας στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, θα προσδώσουν δημοσιονομική ορατότητα στις αγορές, θα προσελκύσουν μακροπρόθεσμους επενδυτές στις τράπεζες και στην κεφαλαιαγορά, θα καθιερώσουν όρους διαφάνειας, ομοιομορφίας και ασφάλειας στις σχετικές συναλλαγές, θα συμβάλουν στην ταχύτερη επίλυση χρόνιων παθογενειών της δημόσιας διοίκησης στο ζήτημα της απορρόφησης και της βέλτιστης κατανομής των πόρων.

* Ο κ. Βαγγέλης Πιλάλης είναι Επικεφαλής Χρηματοπιστωτικού Τομέα ΣΥΡΙΖΑ/ Τραπεζικό Στέλεχος/ Πρώην Μέλος Δ.Σ. Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας