Η αναγέννηση του πληθωρισμού και η στρατηγική αναχαίτισης

Από το 1980 και μετά, το ίδιο και αν ξεκινήσουμε από το 1990, ο πληθωρισμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ετήσια βάση υποχώρησε συστηματικά και έφτασε τα όρια του αποπληθωρισμού το 2015. Τα επόμενα χρόνια παρέμεινε λίγο κάτω από το 2% για να υποχωρήσει δραστικά το 2020 με την έξαρση της πανδημίας και τους περιορισμούς μετακινήσεων.

Το 2021, σε αντίθεση με την ομαλή άνοδο των τιμών που παρατηρήθηκε το 2016, οι τιμές σημείωσαν ισχυρή άνοδο που φέρνουν τον ετήσιο πληθωρισμό στο 4,9% τον Νοέμβριο μια τιμή που είχαμε να δούμε από το 2008.

Πώς ξεκίνησε

Ο πληθωρισμός ενισχύεται είτε από την πλευρά της ζήτησης, είτε λόγω περιορισμών στην προσφορά και το τελευταίο δωδεκάμηνο συνέβησαν και τα δύο. Η έξαρση της πανδημίας και τα «lockdown», περιόρισαν δραστικά τη ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες ενώ οδήγησαν πολλές βιομηχανίες να προσαρμόσουν την παραγωγή σε πολύ κατώτερα επίπεδα, από τα οποία δεν επανέρχονται με το «γύρισμα» του κλειδιού.

Ταυτόχρονα η υποστήριξη από τις κυβερνήσεις, που πολύ σωστά παρασχέθηκε, δημιούργησε ένα αποθεματικό στους καταναλωτές που είχαμε να παρατηρήσουμε αρκετά χρόνια. Με την ομαλοποίηση της αγοράς η ζήτηση επέστρεψε και μάλιστα ισχυρότερη, ενώ από την άλλη πλευρά η παραγωγή χρειάζονταν και χρειάζεται χρόνο για να επανέλθει στα επίπεδα του 2019.

Έτσι, οι τιμές της ενέργειας, των μεταχειρισμένων αυτοκινήτων (έχουμε ακόμα δυσκολίες στην παραγωγή νέων που να καλύπτει τη ζήτηση), αλλά και των τροφίμων (με την εστίαση σε λειτουργία) σημείωσαν ισχυρή άνοδο. Καταλαβαίνουμε ότι το κόστος για τα νοικοκυριά αυξάνεται και σταδιακά θα δούμε την πίεση για την αύξηση των μισθών.

Οι προσδοκίες

Ερχόμενοι από μια τριακονταετή πτωτική πορεία του πληθωρισμού και αρκετά χρόνια που ο πληθωρισμός δεν αποτέλεσε καν θέμα, υπάρχουν γενιές που έχουν μικρή ή καθόλου αίσθηση των επιπτώσεων του. Από την άλλη, η τεράστια ρευστότητα που προσφέρθηκε στην αγορά αποτέλεσε ικανό «καύσιμο» για την ανοδική πορεία των αγορών που βρίσκονται σήμερα σε ιστορικά υψηλά.

Αυτά τα επίπεδα δημιουργούν προσδοκίες για τα αποτελέσματα των εταιρειών τα επόμενα χρόνια, που σημαίνει ότι οι περισσότερες εταιρείες θα πρέπει να αιτιολογήσουν τις αποτιμήσεις τους και αν αντιμετωπίζουν αυξημένα κόστη αργά ή γρήγορα θα… αυξήσουν τις τιμές.

Στο σημείο αυτό θα έχει σημασία η αντίδραση της κεντρικής τράπεζας στο νέο περιβάλλον, καθώς μια ισχυρή αύξηση των επιτοκίων θα έχει αρνητική επίδραση και στις δύο πλευρές της εξίσωσης. Από την άλλη, ο ισχυρότερος παράγοντας για την άνοδο του πληθωρισμού είναι οι προσδοκίες για μεγαλύτερο πληθωρισμό στο μέλλον. Αυτό οδηγεί σε οικονομικές συμπεριφορές που διαμορφώνουν συνθήκες για μια αυτοεκπληρούμενη  προφητεία.

Το εισόδημα

Το μεγαλύτερο πρόβλημα δημιουργείται στα χαμηλότερα εισοδήματα που ουσιαστικά εξαντλούνται σε μηνιαία βάση για την κάλυψη των δαπανών διαβίωσης. Εδώ, οι αυξήσεις των τιμών έχουν ουσιαστική επίδραση στην αγοραστική αξία του διαθέσιμου εισοδήματος, που είναι περιορισμένο, και διαμορφώνουν ένα αίσθημα «φτωχοποίησης» ενώ οι ίδιες οι οικογένειες συνεχίζουν να κάνουν το ίδιο που έκαναν μήνες ή χρόνια πριν. Εδώ εντοπίζεται η μεγαλύτερη πρόκληση τόσο για την κεντρική τράπεζα όσο και για τις κυβερνήσεις.

Μια άνοδος των επιτοκίων δε θα περιορίσει τη ζήτηση αυτών των οικογενειών για προϊόντα και υπηρεσίες (με την υπόθεση που αναφέραμε), ενώ μπορεί να αυξήσει περαιτέρω το κόστος ζωής λόγω αύξησης του κόστους εξυπηρέτησης του στεγαστικού και άλλων δανείων.

Από την άλλη γενικευμένες αυξήσεις στις αμοιβές θα ενισχύσουν τις πληθωριστικές πιέσεις που με τη σειρά τους θα δημιουργήσουν ένα φαύλο κύκλο. Στο παρελθόν έχουν δοκιμαστεί μοντέλα που από τη μία περιορίζεται η ζήτηση γενικά και από την άλλη υποστηρίζονται τα χαμηλά εισοδήματα με στοχευμένες πολιτικές.

Υπάρχει λύση;

Κάθε φορά που βρίσκομαι αντιμέτωπος με ένα τόσο πολύπλοκο πρόβλημα έχω την ίδια αίσθηση με τα πρώτα φοιτητικά μου χρόνια. Τότε που δεν πολύ-καταλαβαίναμε τις πραγματικές επιπτώσεις ενός φαινόμενου και μέναμε στις «γρήγορες» λύσεις. Σήμερα, με αρκετές δεκαετίες εμπειρίας, προσπαθώ να το προσεγγίσω μεθοδικά.

Ο πληθωρισμός δημιουργεί προβλήματα βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και, αν δεν το διαχειριστούμε σοβαρά, μακροπρόθεσμα. Βραχυπρόθεσμα η άνοδος των τιμών πιέζει για άμεση κατανάλωση και αγορές διαρκών καταναλωτικών αγαθών που χάνουν την αξία τους με μικρότερη ταχύτητα. Μεσοπρόθεσμα διαμορφώνει ένα διαφορετικό σκηνικό για την οικονομία. Οδηγεί σε μεγαλύτερες επενδύσεις, αυξημένο κόστος δανεισμού, μικρότερες αποτιμήσεις και αρκετές φορές σε αύξηση της απασχόλησης.

Πιστεύω πως μεταξύ λίγων μηνών και δύο ετών, το πρόβλημα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ώστε να μη γίνει μόνιμο. Αυτό απαιτεί το συντονισμό όλων. Πρέπει να καταλάβουμε ότι πληθωρισμός σημαίνει αλλαγή συνθηκών. Άρα θα πρέπει να τον αντιμετωπίσουμε αλλάζοντας λίγο συνήθειες. Όλοι μαζί. Θα πρέπει να υποστηρίξουμε τις σωστές πολιτικές, να μην τις υποδαυλίσουμε.

Κατά τη διάρκεια του lockdown αυξήθηκαν οι αποταμιεύσεις, εδώ και κάποιους μήνες η κατανάλωση. Θα πρέπει να βρούμε μια νέα ισορροπία. Όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

(*) Founder & CEO, Koubaras Ltd (Συμβουλευτική εταιρεία που δίνει έμφαση στις λύσεις και την άμεση εφαρμογή τους στην καθημερινότητα των επιχειρήσεων) Αντιπρόεδρος, AI CATALYST (Όμιλος Τεχνητής Νοημοσύνης)