Οι άγνωστες πτυχές του «κομμουνιστικού καπιταλισμού» της Κίνας

Η παγκόσμια οικονομική αλληλεξάρτηση είναι μια πραγματικότητα που κάθε άλλο παρά σε υποχώρηση βρίσκεται. Ως φαινόμενο δε, θα επηρεάζει κάθε εθνική οικονομία όλο και πιο πολύ.

Υπό αυτήν την έννοια, οι διάφοροι αναλυτές, καλά θα έκαναν να παρατηρούν με μεγαλύτερη προσοχή τα τεκταινόμενα σε μια παγκόσμια οικονομία, η οποία σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, μετά την πανδημία, θα είναι κατά 65% σχεδόν κρατικά ελεγχόμενη. Θα βρίσκεται δηλαδή λίγα ποσοστά πριν την πλήρη υπαγωγή της στον απόλυτο κρατισμό.

Στο πλαίσιο λοιπόν αυτών των τάσεων, οι εξελίξεις και οι τάσεις που παρατηρούνται στην κινέζικη οικονομία κανέναν δεν θα πρέπει να αφήνουν αδιάφορο.

Τον τελευταίο καιρό, όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στην Evergrande, τη δεύτερη μεγαλύτερη εταιρεία ανάπτυξης ακινήτων στην Κίνα, η οποία προφανώς δεν μπορεί να αποπληρώσει περίπου 300 δισεκατομμύρια δολάρια που οφείλει σήμερα σε τράπεζες, κατόχους ομολόγων, υπαλλήλους και προμηθευτές. Με τον γίγαντα των ακινήτων να βρίσκεται στα πρόθυρα της χρεωκοπίας, ο κόσμος αναγκάζεται να σκεφτεί ένα σενάριο που δεν είχε σκεφτεί ποτέ σοβαρά: μια κατασκευασμένη στην Κίνα χρηματοπιστωτική κρίση, παρά τις διευκολύνσεις που παρέχονται στον κινεζικό γίγαντα, για ευνοήτους λόγους.

Οι παρατηρητές δεν παύουν να κάνουν παραλληλισμούς μεταξύ της Evergrande και των προηγούμενων κρίσεων. Κάποιοι έτσι τη συγκρίνουν με τη συντριβή της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας Lehman Brothers το 2008, η οποία προκάλεσε μια τεράστια τραπεζική και χρηματοπιστωτική κρίση. Άλλοι πάλι επικαλούνται την κατάρρευση της φούσκας ακινήτων της Ιαπωνίας τη δεκαετία του 1990.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, ο συνδυασμός υπερβολικής μόχλευσης και υπερτιμημένων περιουσιακών στοιχείων προκάλεσε αστάθεια. Αλλά καμία περίπτωση δεν προσφέρει πραγματικά καλή εικόνα για την κατάσταση στην Evergrande, λόγω των ιδιαιτεροτήτων του τραπεζικού και χρηματοπιστωτικού συστήματος της Κίνας, το οποίο καθοδηγείται από την πολιτική και όχι από τις αγορές. Με άλλα λόγια, η κρίση της Evergrande κάνει υποχρεωτική την σε βάθος ανάλυση του κινεζικού κομμουνιστικού καπιταλισμού, ο οποίος δεν είναι τόσο απλός όσο σε πρώτη ανάγνωση φαίνεται.

Αφού από το 1980 έως το 2010 η Κίνα πραγματοποίησε μια αγροτική, μια τεχνολογική και μια καταναλωτική επανάσταση, σήμερα θέλει να ενσωματωθεί στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα αλλά με τους δικούς της όρους. Προφανώς δε αυτό είναι το πρόβλημά της, τόσο σε οικονομικό, όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Η Κίνα και το καθεστώς της θέλουν να επωφεληθούν της παγκόσμιας αγοράς με τους δικούς τους όρους, γεγονός δύσκολο, αν λάβουμε υπόψη μας ότι ο βιομηχανικός καπιταλισμός έχει πάνω από 250 χρόνια παράδοση πίσω του.

Υπό αυτή την έννοια,το κινεζικό καθεστώς θα πρέπει να μελετήσει πιο σοβαρά τους λόγους των καπιταλιστικών κρίσεων, που απέχουν αισθητά από διάφορες θεωρητικές ερμηνείες μαρξιστικής εμπνεύσεως. Στις ανοικτές λίγο πολύ αγορές, η πραγματικότητα έχει την κακή συνήθεια να διαψεύδει τις φαντασιώσεις.

Η κινεζική οικονομία, μετά από έναν πολυετή και απόλυτα δικαιολογημένο καλπασμό, αν αναλογιστούμε πια ήταν η κατάστασή της στο τέλος της δεκαετίας του 1970, σήμερα αντιμετωπίζει ένα τριπλό σοκ που οφείλονται στην προβληματική ηλεκτροδότηση της χώρας, στην πανδημία και στην κρίση των ακινήτων.

Πιο αναλυτικά, τα επίσημα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στις ι8 Οκτωβρίου έδειξαν ότι ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας επιβραδύνθηκε στο 4,9% το τρίτο τρίμηνο, σε σύγκριση με ένα χρόνο νωρίτερα. Η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε μόλις 3,1% από έτος σε έτος το Σεπτέμβριο, βραδύτερη από οποιονδήποτε μήνα κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Περισσότερο από ενάμιση χρόνο μετά το πρώτο χτύπημα της Covid-19, η Κίνα αναφέρει ρυθμούς ανάπτυξης που ήταν ανήκουστοι πριν από την πανδημία.
Ενδέχεται δε οι ρυθμοί αυτοί να πάνε ακόμα πιο κάτω, αν ληφθούν υπόψη τα ενεργειακά προβλήματα της χώρας και η ασθενούσα πλέον αγορά ακινήτων της.

Όλα αυτά τα σοκ δημιουργούν εύλογους προβληματισμούς και δεν είναι λίγοι οι παρατηρητές που αναρωτιούνται αν η κινεζική κυβέρνηση έχει ακόμα επαρκή εφόδια στη διάθεσή της για να αποσοβήσει μια οξύτατη χρηματοπιστωτική αστάθεια.

Οι ίδιοι παρατηρητές εξάλλου, τονίζουν στη σημερινή συγκυρία, ενώ το κινέζικο χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι πλέον συστημικά σημαντικό, δεν είναι σαφές αν το διεθνές δίχτυ χρηματοπιστωτικής ασφάλειας - που παρέχεται από διεθνή ιδρύματα, ιδίως το Δ.Ν.Τ. - έχει διευρυνθεί επαρκώς για να το αντιμετωπίσει. Θα ήταν αρκετά αυτά για να αποτρέψουν την καταστροφή σε περίπτωση συστημικής κρίσης στην Κίνα; 

«....Τουλάχιστον, η κρίση της Evergrande θα πρέπει να μας κάνει να πάψουμε να εφησυχάζουμε όσον αφορά τους παγκόσμιους χρηματοοικονομικούς κινδύνους. Πρέπει να οικοδομήσουμε ανθεκτικότητα, όχι να πολιτικοποιήσουμε την πολυμερή οικονομική αρχιτεκτονική. Και αν μια συστημική οικονομική κρίση πλήξει την Κίνα, πρέπει να γνωρίζουμε ποιος θα παρέμβει για να σώσει τον υπόλοιπο κόσμο - και πώς....», τονίζει η καθηγήτρια Πάολα Σουμπάτσι, που διδάσκει στο Queen Mary και η διαπίστωσή της χρήζει προσοχής.