Η πανδημία και η εκδίκηση του ανειδίκευτου εργάτη

Οι μακροχρόνιες προβλέψεις έχουν πολλά μειονεκτήματα, ακόμα και αν αποδειχθούν σωστές. Ισως το πιο σοβαρό πρόβλημα είναι ότι πολλές φορές οι μακροχρόνιες προβλέψεις μας κάνουν να μην μπορούμε να δούμε τι πρόκειται να συμβεί στο άμεσο μέλλον. Βλέποντας τα πράγματα μέσα από τα γυαλιά των μακροχρόνιων προβλέψεων μπορεί να μας δώσει μια εντελώς λανθασμένη εικόνα του τι συμβαίνει γύρω μας.

Ετσι τα τελευταία χρόνια η δημόσια συζήτηση κυριαρχείται από δυσοίωνες προβλέψεις για τις επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης στην αγορά εργασίας -με την τεχνητή νοημοσύνη να οδηγεί εκατομμύρια εργαζομένους στην ανεργία. Σύμφωνα με τις προβλέψεις στο μέλλον θα επιβιώσουν μόνο οι υψηλής ειδίκευσης εργαζόμενοι, ενώ αντίθετα για τους εργαζόμενους χαμηλής ειδίκευσης το εργασιακό μέλλον προβλέπεται ιδιαίτερα αβέβαιο.

Καθώς, όμως, η ανθρωπότητα -ιδιαίτερα οι οικονομικά ανεπτυγμένες οικονομίες- βγαίνει από την κρίση της πανδημίας το πρόβλημα που αντιμετωπίζει είναι ακριβώς το αντίθετο. Δεν υπάρχει έλλειψη Phd ή γενικώς κατόχων πανεπιστημιακών τίτλων. Ελλειψη παντού υπάρχει σε οδηγούς φορτηγών, πωλητές στα καταστήματα, ανθρώπους που στρώνουν τα κρεββάτια στα ξενοδοχεία, receptionist, λαντζέρηδες, μάγειρες, συλλέκτες αγροτικής παραγωγής, μεταφορείς αχθοφόρους κ.λπ. Με άλλα λόγια η έλλειψη αφορά το προσωπικό χαμηλής ειδίκευσης. Αυτή η έλλειψη οδηγεί σε κλείσιμο επιχειρήσεων, σε άδεια ράφια, σε σαπισμένη αγροτική παραγωγη.

Στην Αγγλία πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι υπάρχει έλλειψη 1 εκατομμυρίου εργαζομένων στους τομείς που ανέφερα προηγουμένως. Στη Γερμανια ο αριθμός είναι μισό εκατομμύριο. Ανάλογα είναι τα μαντάτα και από τις άλλες βοριοευρωπαικές χώρες.

Η πανδημία έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτές τις εξελίξεις. Τα περιοριστικά μέτρα που υιοθέτησαν διάφορες κυβερνήσεις περιόρισαν την κινητικότητα των εργαζομένων που είναι τόσο απαραίτητη για να δουλέψει η οικονομία. Τα μέτρα σήμαιναν λιγότερους κεντροευρωπαίους εργαζόμενους στη Γερμανία, λιγότερους εργαζόμενους από τις Βαλτικές χώρες στην Σκανδιναβία και (πιθανώς) λιγότερους Αλβανούς εργαζόμενους στην Ελλάδα.

Ομως για τον οικονομολόγο Mathew Lynn το πιο επιζήμιο μέτρο για την οικονομία ήταν οι πολιτικές της «αναστολής εργασίας» με την παροχή επιδομάτων στους εργαζομένους για να μην κάνουν τίποτα. Καθε οικονομία στην εποχή μας βρίσκεται σε κατάσταση συνεχούς αλλαγής. Αλλοι κλάδοι συρρικνώνονται και άλλοι επεκτείνονται. Πληρώνοντας τους εργαζομένους για να κάθονται στο σπίτι στην ουσία τους «πάγωνε» στο χρόνο, καταδικάζοντας τους να παραμένουν σε κλάδους που πιθανώς μαράζωναν και τους εμποδίζοντας τη μετακίνηση σε αναπτυσσόμενους τομείς της οικονομίας που δεν έβρισκαν εργαζόμενους.

Φυσικά δεν υπάρχει λόγος να ανησυχούμε. Η αγορά αν αφεθεί να λειτουργήσει -και δεν πνιγεί από τους φόρους και τις ευρωρυθμίσεις- θα διορθώσει το πρόβλημα. Απλά θα αυξηθούν οι αποδοχές των εργαζομένων χαμηλής ειδίκευσης, ενώ αντιθέτως θα μειωθούν οι μισθοί των μέχρι σήμερα καλά αμειβόμενων στελεχών. Αυτό ήδη έχει αρχίσει να συμβαίνει σε διεθνές επίπεδο. Στην Αγγλία τα καφέ Costa αύξησαν τους μισθούς των εργαζομένων κατά 5%.

Η Wincanton που είναι μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες μεταφορών στον κόσμο ανακοίνωσε ότι αυξάνει τους μισθούς των οδηγών των φορτηγών κατά 30%. Η Amazon προσφέρει 1.000 λίρες σαν μπόνους σε όποιον προσφερθεί να εργασθεί στις αποθήκες της. Στη Florida τα MacDonalds προσφέρουν 50 δολάρια σε όποιον δεχθεί να παραστεί σε μια συνέντευξη για να προσληφθεί στην επιχείρηση.

Ετσι η αναδιανομή του εισοδήματος δεν απαιτεί την κρατική παρέμβαση, ούτε τον σοσιαλιστικό σχεδιασμό. Η ίδια η αγορά την εφαρμόζει καθώς θα αυξάνονται οι αμοιβές των «μη προνομιούχων» εργαζομένων και θα μειώνονται οι αμοιβές των «προνομιούχων». Είναι χαρακτηριστικό ότι το περασμένο έτος οι μέσες αποδοχές των 100 καλύτερα αμοιβομένων CEO μειώθηκαν κατά 17%.

Υπάρχει ένα ερώτημα σε όλα αυτά: Πώς εν μέσω τέτοιας μαζικής παρουσίας μεταναστών στην Ευρώπη υπάρχει έλλειψη εργαζομένων χαμηλής ειδίκευσης. Αυτό είναι τεράστιο ερώτημα, όμως, σίγουρα καταδεικνύει την αδυναμία του ευρωπαϊκού κράτους κοινωνικών παροχών να ενσωματώσει στην αγορά εργασίας το δυναμικό που αντιπροσωπεύουν οι μετανάστες.