Οι... αραχνιασμένοι νόμοι και η περίπτωση του πόθεν έσχες

H ελληνική Πολιτεία με στόχο να ενισχύσει τη διαφάνεια και να περιορίσει τη διαφθορά-παραβατικότητα έχει προχωρήσει κατά τις τελευταίες δεκαετίες στην ψήφιση σειράς νόμων, ορισμένοι εκ των οποίων θεωρώ πως είναι αναποτελεσματικοί, γραφειοκρατικοί και συχνά άδικοι.

Γενικότερα, πιστεύω ότι ένα από τα λάθη της Πολιτείας μας είναι να ψηφίζει νόμους και στη συνέχεια να μην αξιολογεί το αποτέλεσμά τους. Ψηφίζουμε δηλαδή ένα νόμο και τον αφήνουμε να… πιάσει αράχνες!

Ας πάρουμε για παράδειγμα τις γνωστές δηλώσεις «πόθεν έσχες» τις οποίες υποχρεώνονται να υποβάλλουν εδώ και δεκαετίες εκατοντάδες χιλιάδες συμπολίτες μας (πολιτικοί, λοιποί αιρετοί, αστυνομικοί, δημόσιοι υπάλληλοι, δημοσιογράφοι, κ.α.).

Πόσοι πιστεύουν ότι οι δηλώσεις αυτές έχουν καταφέρει να περιορίσουν δραστικά μέχρι σήμερα την όποια διαφθορά στον καθημερινό μας βίο; Προσωπικά αμφιβάλλω… Αντίθετα, έχουν οδηγήσει σε απίθανη ταλαιπωρία τους πολίτες, σε σπατάλη ωρών εργασίας και σε χρηματικές επιβαρύνσεις των πολιτών που σπεύδουν στους λογιστές τους για βοήθεια, προκειμένου να μαζέψουν χαρτιά, να κάνουν πράξεις και να υποβάλλουν τις πολυσύνθετες αυτές δηλώσεις.

Προσωπική μου εκτίμηση είναι πως αν για τους δικούς της (και ενδεχομένως σωστούς) λόγους η Πολιτεία επιμένει να συνεχίσει τη διαδικασία των δηλώσεων «πόθεν έσχες» ας το κάνει με αυτοματοποιημένες διαδικασίες (με μια εξουσιοδότηση του υπόχρεου από τους εμπλεκόμενους, καθώς τα στοιχεία για καταθέσεις, μετοχές, ομόλογα, σπίτια, αυτοκίνητα, κ.λπ. υπάρχουν στις τράπεζες, στις χρηματιστηριακές εταιρείες, στο Υπουργείο Οικονομικών) χωρίς να εμπλέκει τους πολίτες της σε γραφειοκρατίες και έξοδα.

Ένα άλλο παράδειγμα άστοχου νόμου είναι αυτός που απαγορεύει στους Έλληνες πολιτικούς και στα μέλη των οικογενειών τους να κατέχουν μετοχές εταιρειών στο εξωτερικό (ακόμη και εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης), όπως και εισηγμένων στο Χρηματιστήριο της Αθήνας! Πέρα του ζητήματος της συνταγματικότητας που έχουν θέσει έγκριτοι νομικοί (πχ ο έγκριτος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου κ. Νίκος Αλιβιζάτος) η περίπτωση θυμίζει όχι το «πονάει κεφάλι, κόψει κεφάλι», αλλά το «κόψει κεφάλι, μήπως και αυτό πονέσει κάποια στιγμή στο μέλλον»!

Επειδή δηλαδή ενδέχεται κάποιος πολιτικός να έχει μεγάλη μετοχική θέση σε μια εταιρεία και επειδή ενδεχομένως να νομοθετήσει (ή να επηρεάσει τη νομοθέτηση) προκειμένου να στηρίξει τη συγκεκριμένη εταιρεία (πιθανότητα ασήμαντη) προβαίνουμε σε μια νομοθετική απαγόρευση εκ των προτέρων, η οποία αφορά όλους τους πολιτικούς και τις μετοχές!

Από την πλευρά μου, για να «τρολάρω» (όπως λένε οι νέοι μας) τη συγκεκριμένη διάταξη θα έλεγα ότι μακάρι να υπήρχε ένας νόμος που θα υποχρέωνε όλους τους πολιτικούς μας να είχαν επενδύσει το σύνολο των περιουσιακών τους στοιχείων στο Χρηματιστήριο της Αθήνας. Αν συνέβαινε αυτό, ποιος θα έκλεινε τις τράπεζες το 2015, ή ποιος θα υπερθεμάτιζε για κρατικές σπατάλες, για αχρείαστες προσλήψεις και για κατασπατάληση πόρων; Ποιος θα στήριξε τα «δάση του Ελληνικού»;

Μια άλλη διάταξη απαγορεύει στους πολιτικούς να έχουν εταιρείες offshore, εξαιρώντας από τον πολιτικό στίβο τους εφοπλιστές και άλλες κατηγορίες πολιτών που με την εμπειρία και τις ικανότητές του θα μπορούσαν ενδεχομένως να προσφέρουν.

Γενικότερα θα έλεγα, ζούμε δυστυχώς σε μια εποχή όπου εδώ και δεκαετίες χαρακτηρίζεται ως «η εποχή του πελατειακού κράτους» και οι κυβερνήσεις προκειμένου –έχοντας ενοχικά σύνδρομα- να αμβλύνουν τη δυσφορία των πολιτών, νομοθετούν με… τη λογική του παραλόγου.

Φοβάμαι πως πολλές φορές σ’ αυτές τις περιπτώσεις κοιτάζουμε τον τύπο (ή καλύτερα το μικροπολιτικό αποτέλεσμα ενός νόμου) και όχι την ουσία.

Πρώτον, γιατί οι πολίτες πιστεύουν πως πάντα θα υπάρχει κάποιος τρόπος για ορισμένους επιτήδειους πολιτικούς να παρακάμψουν στην ουσία τους όποιους νομοθετικούς περιορισμούς.

Και δεύτερον, γιατί οι αγκυλώσεις των νόμων που ψηφίζονται έρχονται να ταλαιπωρήσουν στη συνέχεια το κοινωνικό σύνολο.

• Ο κ. Αλέξανδρος Μωραϊτάκης είναι οικονομολόγος