EastMed: Η γεωστρατηγική αξία και οι τρεις μεγάλες προκλήσεις

Η απρόθυμη συναίνεση του πρώην Προέδρου των ΗΠΑ για να εγκρίνει την χρηματοδότηση του EastMed Act τον Δεκέμβριο του 2019, σημαίνει και νομικά ότι οι ΗΠΑ δεν αναγνωρίζουν το παράνομο Τουρκολυβικό μνημόνιο. Διότι όταν κάποιος σχεδιάζει να κατασκευάσει έναν υποθαλάσσιο αγωγό που περνάει από την ΑΟΖ κάποιου κράτους, είναι απαραίτητο να λάβει άδεια από το συγκεκριμένο κράτος.

Το γεγονός ότι τα κράτη που υποστηρίζουν επίσημα την κατασκευή του αγωγού EastMed (δηλαδή το Ισραήλ, η Κύπρος και η Ελλάδα) έχουν κοινά θαλάσσια σύνορα, σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να λάβουν άδεια από κανένα άλλο κράτος για την κατασκευή του εν λόγω αγωγού. Αυτό ακριβώς είναι που αναγνωρίζουν επίσημα οι ΗΠΑ. Δηλαδή, ότι δεν χρειάζεται να ερωτηθεί η Τουρκία για την κατασκευή του αγωγού. Αυτό αυτομάτως σημαίνει ότι η παράνομη ΑΟΖ που έχει συμφωνήσει η Τουρκία με την Λιβύη, δεν αναγνωρίζεται από τις ΗΠΑ, καθότι ο αγωγός EastMed διασχίζει κάθετα αυτή την ΑΟΖ.

Στα πολύ σημαντικά οφέλη που πρέπει να εστιάσουμε, είναι ότι πρόκειται για ένα σχέδιο που στηρίζεται από όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις και ότι πολλά κράτη που έχουν προβλήματα με την Τουρκία συνεργάζονται με στόχο την υλοποίηση αυτού του έργου.

Εκτός λοιπόν από τα πολύ σημαντικά πολιτικά μηνύματα που στέλνει προς πάσα κατεύθυνση η προοπτική κατασκευής του EastMed, ας δούμε και τα δεδομένα που αφορούν αυτόν καθαυτό τον αγωγό. Ο αγωγός EastMed θα έχει μήκος +/- 1.900 χλμ και το υποθαλάσσιο τμήμα θα είναι +/- 1.300 χλμ. Λόγω δε της ιδιομορφίας του βυθού της Μεσογείου θα κατέρχεται σε βάθος έως 3.000 μέτρα (αυτό τεχνικά μπορεί να υλοποιηθεί).

Η πρώτη πρόκληση για την κατασκευή του αγωγού είναι το κόστος. Ας συγκρίνουμε τον EastMed με ένα γειτονικό παρόμοιο έργο που είναι ο υποθαλάσσιος αγωγός Greenstream που ενώνει την Σικελία με την Λιβύη και έχει μήκος 520 χιλιόμετρα, χωρητικότητα 8 bcm (με προοπτική να γίνουν 11 bcm) και κόστισε περίπου 6,6 δισ. δολάρια. Με ποια μεθοδολογία λοιπόν κάποιοι αναλυτές έχουν υπολογίσει ότι το κόστος του EastMed θα ανέρχεται περίπου στο ίδιο κόστος με τον Greenstream, ενώ μόνο το υποθαλάσσιο τμήμα του θα είναι περίπου τρείς φορές μεγαλύτερο;

Η δεύτερη πρόκληση είναι οι μεταφερόμενες ποσότητες φυσικού αερίου. Τον Δεκέμβριο του 2019 ο Υπουργός ενέργειας του Ισραήλ κ. Γιουβάλ Στάινιτς ανακοίνωσε ότι τον μήνα που διανύουμε (12ος 2019) θα ξεκινήσουν οι εξαγωγές φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα Ταμάρ και Λεβιάθαν του Ισραήλ προς την Αίγυπτο και ότι αυτή είναι η πιο σημαντική οικονομική συνεργασία του Ισραήλ και της Αιγύπτου μετά την ειρηνευτική συμφωνία του 1979. Ανακοινώθηκε δε ότι οι συμφωνίες αφορούν περίπου 60 δισ. κ.μ. αερίου από το Λεβιάθαν και 25 δισ. κ.μ. από το Ταμάρ. Ποιες λοιπόν θα είναι οι ποσότητες που θα γεμίσουν τον EastMed;

Η τρίτη πρόκληση αφορά την εξαιρετικά σημαντική απόφαση που έλαβε η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), να σταματήσει την χρηματοδότηση όλων των έργων στο πεδίο των ορυκτών καυσίμων συμπεριλαμβανομένου και του φυσικού αερίου, από το 2021. Αυτή η απόφαση της ΕΤΕπ φαίνεται ότι βγάζει από το σχέδιο EastMed την πιο σημαντική πηγή χρηματοδότησης.

Παρ’ όλα αυτά, αυτό που πρέπει να διαφυλάξει η Ελλάδα είναι η ακλόνητη προσήλωση στο έργο EastMed, η στήριξη του από όλες τις πολιτικές δυνάμεις της χώρας και η διεύρυνση των συμμετεχόντων κρατών. Η μελλοντική ανακάλυψη επιπλέον κοιτασμάτων θα δείξει εάν και πότε θα μπορούσε να υλοποιηθεί και ο αγωγός.

* Ο Σάββας Πούλος είναι Σύμβουλος Ενεργειακής Διπλωματίας & Ανάπτυξης Αγοράς Φυσικού Αερίου.