Ο Ερντογάν και οι ενεργειακές συγκρούσεις στην Ανατολική Μεσόγειο

Η ενεργειακή πίτα της Νοτιοανατολικής Μεσογείου συνιστά τον βασικό μοχλό της Τουρκίας του Ερντογάν να αναδειχθεί σε περιφερειακή δύναμη της περιοχής, να αναπτύξει τις νεο-οθωμανικές φιλοδοξίες του και να διεκδικήσει μερίδιο σε ενεργειακές συνέργειες.

Δεν είναι τυχαίο ότι η έκδοση της Navtex για σεισμολογικές έρευνες Νοτιοανατολικά του Καστελλόριζου, εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, με παράλληλη προκλητική επίδειξη υπερπτήσεων πάνω από ελληνικά νησιά, ήρθε αμέσως μετά την επικύρωση από την Κύπρο και το Ισραήλ της διακρατικής συμφωνίας για τον αγωγό EastMed, καθώς και τις (πρόωρες) ελληνικές ανακοινώσεις ότι επίκειται η οριοθέτηση ΑΟΖ Ελλάδας-Αιγύπτου.

Ο EastMed, αγωγός που υποστηρίζεται σθεναρά από τις ΗΠΑ, λειτουργεί ως ανταγωνιστικό project στον NordStream 2, τον αγωγό που επιθυμούν διακαώς Μόσχα και Βερολίνο και απεχθάνεται ο Τραμπ, ενώ μια οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας-Αιγύπτου θα “χαλούσε τη σούπα” του Τουρκο-Λιβικού Μνημονίου.

Ας προσπαθήσουμε να συνθέσουμε το παζλ.

1. Στις 17 Ιουλίου η Κυπριακή Βουλή επικυρώνει τη διακρατική Συμφωνία για τον EastMed. Δύο ημέρες μετά ακολουθεί και το Ισραήλ. Η Ελληνική Βουλή είχε προηγηθεί, στις 14 Μαίου.

2. Στις 17 Ιουλίου δημοσιεύονται δηλώσεις στο Al-Ahram Weekly του Έλληνα Πρέσβη στο Κάϊρο Νικόλαου Γαριλίδη ότι οι δύο χώρες είναι πολύ κοντά σε συμφωνία για την οριοθέτηση ΑΟΖ.

3. Στο σκηνικό να προστεθεί το “πάγωμα” της κατασκευής του NordSteram2, εξαιτίας των αντιδράσεων των ΗΠΑ και προσωπικά του Τραμπ, που απειλεί με κυρώσεις όποια εταιρία εμπλακεί άμεσα ή έμμεσα στο έργο.

Ο αγωγός, που σχεδιάσθηκε για να μεταφέρει ρώσικο αέριο στη Γερμανία, επί της ουσίας εξυπηρετεί τη μεγαλύτερη ενεργειακή εξάρτηση της Ε.Ε. από τη Ρωσία. Διευκολύνει, ωστόσο, τη Γερμανία, που θα μοιράζει περισσότερο Ρώσικο φυσικό αέριο στις χώρες της Ευρώπης. Ο NordSteram2, σύμφωνα με τους αρχικούς σχεδιασμούς, ήταν να λειτουργήσει από τα τέλη του προηγούμενου έτους, αλλά αυτή τη στιγμή παραμένει ημιτελής, ενώ στις 20 Ιουλίου η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ πέρασε νέα τροπολογία για ενίσχυση των αμερικανικών κυρώσεων κατά εταιριών που θα βοηθήσουν τη Ρωσία στην ολοκλήρωση του αγωγού.

Με αυτά τα δεδομένα, στις 21 Ιουλίου ανακοινώνεται η Τουρκική Navtex, με ισχύ ως τις 2 Αυγούστου.

Ξαναγυρνάμε στον αγωγό EastMed για να δούμε τι σημαίνει για την Ελλάδα, τις εμπλεκόμενες χώρες και την Ε.Ε. Δεν αμφισβητεί, κανείς, καταρχήν, ότι είναι ένα δύσκολο, τεχνικά έργο, το οποίο, ωστόσο, εξασφάλισε την υποστήριξη της Ε.Ε. Αναβαθμίζει, σαφώς, τη γεωπολιτική σημασία της Ελλάδας και της Κύπρου, δίνει πόντους στο Ισραήλ, ως προμηθευτή φυσικού αερίου της Ευρώπης και “σπάζει” το μονοπώλιο της Ρωσικής ενεργειακής κυριαρχίας στην Ε.Ε.

Ένθερμος υποστηρικτής του έργου είναι η Γαλλία, εκτός από τις ΗΠΑ, με εταιρίες των δύο χωρών να συμμετέχουν σε έρευνες για υδρογονάνθρακες τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Κύπρο. Να επισημανθεί ότι η Γαλλία είναι από τις χώρες που αντιτίθενται στην ενεργειακή εξάρτηση της Ε.Ε. από τη Ρωσία, όπως, άλλωστε και οι ΗΠΑ, άρα, είναι σαφές ότι δεν καλοβλέπει τον Nordstream2.

Καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι την Πέμπτη ο Μακρόν ανάρτησε στην επίσημη σελίδα του στο facebook δήλωση σε άπταιστα ελληνικά, όπου τονίζει ότι “Στη Μεσόγειο, τα ενεργειακά θέματα και τα ζητήματα ασφάλειας είναι θεμελιώδους σημασίας. Μετατρέπονται σε αντικείμενο διαμάχης από δυνάμεις που αναδεικνύονται ολοένα και περισσότερο και απέναντι στις οποίες η Ευρωπαϊκή Ένωση ασκεί ακόμη ελάχιστη επιρροή. Η Ευρώπη οφείλει να προασπίσει την κυριαρχία της”. Εκφράζει “την πλήρη αλληλεγγύη της Γαλλίας προς την Κύπρο και την Ελλάδα απέναντι στις τουρκικές παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων τους”. Δεν πρέπει, λέει, να δεχτούμε να απειλείται ο θαλάσσιος χώρος ενός κράτους μέλους της Ε.Ε. και προαναγγέλλει, με πρωτοβουλία του, διάσκεψη των χωρών του Νότου.

Η Γερμανία, από την άλλη πλευρά, είχε διαρρήξει τα ιμάτια της για την “επέμβαση” του Τραμπ στο εσωτερικό της Ε.Ε. με όχημα τον NordStream2. Εκτός από τις καλές σχέσεις της με τη Ρωσία, ελέω Γκέρχαρντ Σρέντερ, έχει παραδοσιακά πολύ καλές σχέσεις και με την Τουρκία. Από το επιχειρηματικό και το εμπορικό πεδίο, ως και το εμπόριο όπλων. Είχε, μάλιστα, στο εγγύς παρελθόν, προσφερθεί να συνδράμει την Τουρκία σε έρευνες υδρογονανθράκων στην ευρύτερη περιοχή, καθώς και στην κατασκευή, στο έδαφος της, αγωγών μεταφοράς του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου.

Προφανώς, τα σχέδια αυτά χαλάνε με την προώθηση του EastMed, με την Τουρκία να κινδυνεύει να γίνει παρίας στην ενεργειακή σκακιέρα της περιοχής, καθώς οι σχεδιασμοί της, με το Τουρκο-Λιβυκό μνημόνιο, για να μπει σφήνα στην ελληνική ΑΟΖ και να τορπιλίσει την κατασκευή του αγωγού, φαίνεται να τινάζονται στον αέρα.

Η Γερμανία αυτή τη στιγμή διαθέτει το πλεονέκτημα της Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε. και ως εκ τούτου νομιμοποιείται, θα έλεγε κανείς, να αναλάβει διαμεσολαβητικό ρόλο για την αποκλιμάκωση της έντασης μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας. Και ήδη το πράττει. Το θέλει, όμως, πραγματικά;

Ρητορικό το ερώτημα, με παρατηρητές, ωστόσο, να εκφράζουν την ανησυχία τους για τους πραγματικούς λόγους της συγκυρίας των Τουρκικών προκλήσεων. Μήπως, λένε, ένα θερμό επεισόδιο μεταξύ των δύο χωρών θα ήταν το καλύτερο άλλοθι για να συρθούν και οι δύο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με κερασάκι στην τούρτα τη συνεκμετάλλευση κοιτασμάτων, σε μια περίοδο, μάλιστα, που οι ΗΠΑ έχουν εσωτερικούς πονοκεφάλους, λόγω των επερχόμενων εκλογών του Νοεμβρίου; Και τι σημαίνει πρακτικά συνεκμετάλλευση; Σίγουρα, πάντως, ακύρωση του EastMed.

Όλα αυτά θα τα δείξει ο χρόνος. Ενδιαφέρον, ωστόσο, έχει ο ρόλος της Γαλλίας. Θα επιτρέψει άραγε στη Γερμανία να διαμορφώσει τους όρους της ιστορικής συγκυρίας; Κι αυτό θα το δείξει ο χρόνος.