Νέα παγκόσμια διαπλοκή με όπλο το κρατικό χρήμα

Γιατί άραγε κάποιοι αντιφιλελεύθεροι οικονομολόγοι πανηγυρίζουν; Διότι οι περισσότεροι από αυτούς, ως αργόμισθοι κυρίως σύμβουλοι κυβερνήσεων και κρατικών θεσμών, βλέποντας τον κρατισμό να μεγαλώνει παγκοσμίως, βεβαιώνονται ότι το ίδιο θα συμβεί και με τα πιθανά έσοδά τους.

Όσο το κράτος-επιχειρηματίας ενισχύεται, τόσο πιο ισχυρός είναι και ο ρόλος των άτυπων υποστηρικτών της κρατικής εξουσίας. Σήμερα, λοιπόν, δρώντας σαν καταλύτης η πανδημία και ο θυελλώδης οικονομικός της αντίκτυπος επισπεύδουν διαδικασίες μετασχηματισμού της παγκόσμιας οικονομίας. «… Αυτό συμβαίνει σε μια περίοδο που η παγκόσμια οικονομία έβγαινε από έναν κύκλο των τελευταίων τριάντα ετών και αντιμετώπιζε τις αδυναμίες και τις παθογένειες του μοντέλου που ανέπτυξε μετά την πτώση του Τείχους, με τα χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποίησης και της αλληλεξάρτησης, των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης αλλά και της ανάδυσης νέων ισχυρών πόλων ισχύος…», τονίζουν γνωστοί νεοκεϋνσιανοί οικονομολόγοι.

Στοιχείο του υπό διαμόρφωση και εξαιρετικά ρευστού τοπίου που φαίνεται να αναδύεται, είναι η στροφή των χωρών ανά τον κόσμο σε πολιτικές περιφρούρησης των εθνικών περιουσιακών στοιχείων, αναβάθμισης της εθνικής παραγωγής και της αυτάρκειας και η εντεινόμενη διάθεση των περισσότερων χωρών να περιορίσουν αισθητά την όποια εξάρτησή τους από την παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα. Ιδιαίτερα δε επιδιώκουν να αναθεωρήσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα, πράγμα όχι εύκολο. Δυναμικό ρόλο στη διαδικασία αυτή αλλά και στη στήριξη των οικονομιών αναλαμβάνουν σταδιακά τα κρατικά επενδυτικά ταμεία, μολονότι η σύνθεση και η αποστολή τους διαφέρουν άρδην από χώρα σε χώρα.

Ενδεικτικός ο ρόλος του κρατικού επενδυτικού ταμείου της Γερμανίας, του ελάχιστα γνωστού Kenfo, που ως σημάδι των καιρών θεσπίστηκε μόλις προ διετίας με αρχικά κεφάλαια 24 δισ. ευρώ. Αρχικά, στόχος του ήταν να βοηθήσει την απεξάρτηση της Γερμανίας από την πυρηνική ενέργεια επενδύοντας σε μεταβατικές λύσεις για τη διαχείριση και αποθήκευση ραδιενεργών αποβλήτων. Σήμερα όμως αναλαμβάνει και να ανακόψει την επέλαση των επενδυτών από την Κίνα και τις πλούσιες χώρες του Κόλπου, ώστε να διασφαλίσει ότι θα μείνουν σε γερμανικά χέρια οι στρατηγικής σημασίας γερμανικές επιχειρήσεις και η εξίσου στρατηγικής σημασίας γερμανική τεχνολογία. Στο πλευρό του έχει την κρατική γερμανική τράπεζα KfW, που εγκαινίασε προ ετών τον νέο της ρόλο, όταν εξαγόρασε μερίδιο στην εταιρεία παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας 50 Hertz, προκειμένου να μην πέσει σε κινεζικά χέρια.

Την ίδια στιγμή, βέβαια, οι πλούσιες χώρες του Κόλπου έχουν τη δική τους ατζέντα, με προεξάρχουσα τη Σαουδική Αραβία, που δρομολογεί την απεξάρτησή της από το πετρέλαιο και τη στροφή της σε ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο. Έτσι, το κρατικό επενδυτικό ταμείο του Ριάντ (PIF), με τα ιλιγγιώδη κεφάλαια ύψους 325 δισ. δολαρίων που έχει συγκεντρώσει από τις εξαγωγές πετρελαίου, έσπευσε να εκμεταλλευτεί την πτώση της χρηματιστηριακής αξίας κολοσσών της Δύσης, όταν σημειώθηκε συντονισμένη πτώση των χρηματιστηρίων εν μέσω της πανδημίας.

Μέσα στους τελευταίους μήνες, το PIF έχει επενδύσει πάνω από 17,7 δισ. δολάρια, αγοράζοντας μερίδια σε ευρωπαϊκές και αμερικανικές εταιρείες υψηλής κεφαλαιοποίησης. Εκμεταλλεύτηκε το πλήγμα που υπέστησαν πετρελαϊκοί κολοσσοί της Δύσης από την πτώση του πετρελαίου και αγόρασε μερίδια στην πετρελαϊκή BP, της οποίας η χρηματιστηριακή αξία βρέθηκε προσφάτως στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 24 ετών, αλλά και στις Royal Dutch Shell και Total.

Παράλληλα όμως αγόρασε μερίδια και στις Facebook, Bank of America, Citigroup, Walt Disney, Marriott, Pfizer και Starbucks, όπως και στην εταιρεία κρουαζιέρας Carnival, που δυσφημίστηκε από τα κρούσματα σε κρουαζιερόπλοιά της. Ανάλογες ευκαιρίες αναζητούν, άλλωστε, τα κρατικά επενδυτικά ταμεία των άλλων πλούσιων χωρών του Κόλπου, όπως η Επενδυτική Αρχή του Κατάρ και το Mubadala του Άμπου Ντάμπι.

Επισημαίνουμε επίσης ότι ο κρατισμός με ισλασμικά ρούχα αυτή τη φορά, ενισχύεται και στη γειτονική μας Τουρκία. Με κεφάλαια που ανέρχονται σε 33 δισ. δολάρια, το Κρατικό Επενδυτικό Ταμείο της Τουρκίας (TWF), που ελέγχεται από τον πρόεδρό της, παίζει πλέον σημαντικό ρόλο σε όλους τους τομείς της τουρκικής οικονομίας αλλά και στο εξωτερικό.

Προτού πλήξει η πανδημία την Τουρκία, το TWF είχε τον φιλόδοξο στόχο να τριπλασιάσει τα κεφάλαιά του μέχρι το 2023. Από τον Απρίλιο, όμως, η κυβέρνηση Ερντογάν έχει ψηφίσει νόμο με τον οποίο το εξουσιοδοτεί να αγοράζει μερίδια σε τουρκικές επιχειρήσεις στρατηγικής σημασίας που αντιμετωπίζουν πρόβλημα εξαιτίας της πανδημίας. Με τον τρόπο αυτό, το κρατικό επενδυτικό ταμείο αναλαμβάνει να ανακόψει ένα ενδεχόμενο μαζικό κύμα πτωχεύσεων στη χώρα. Από τον Μάρτιο, η κυβέρνηση Ερντογάν έχει ανακοινώσει δέσμη μέτρων ύψους 15,4 δισ. δολαρίων για τη στήριξη των τουρκικών επιχειρήσεων και ιδιαιτέρου για όσες δραστηριοποιούνται στον κρίσιμο τομέα του τουρισμού. Παράλληλα όμως, το Ταμείο, όπως μαθαίνουμε, πραγματοποιεί σοβαρές επενδύσεις στην Αλγερία και αναμένεται να παίζει ρόλο και στη Λιβύη, όταν εξομαλυνθούν οι ρωσο-τουρκικές σχέσεις.

Στη βάση λοιπόν των όσων προηγούνται, έκπληξη μας προκαλεί η μεγάλη ανησυχία της οικονομολόγου Μαριάννας Ματσουκάτο, συγγραφέα του βιβλίου «Το κράτος-επιχειρηματίας» (Εκδόσεις Κριτική), μπας και με αφορμή την πανδημία χαθεί η ευκαιρία επέκτασης του κρατισμού και των εξουσιών του. Όλα βαίνουν καλώς και το παγκόσμιο δημόσιο χρέος ευελπιστεί να φθάσει τα 400 τρισ. δολάρια σ’ ένα με δύο χρόνια. Ασφαλώς, δε, την ευθύνη θα φέρει ο «νεοφιλελευθερισμός».