Χρειάζονται νέες ιδέες για το άσυλο

Πρόσφατα ο κυβερνητικός εκπρόσωπος κ. Πέτσας αναφερόμενος στην κρίση στον Εβρο ανέφερε ότι το διεθνές δίκαιο του ασύλου «αφορά μόνο εξατομικευμένες περιπτώσεις» και όχι «μαζικές μετακινήσεις».

Ομως αυτό το οποίο παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια είναι να συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών που φεύγουν από την χώρα τους είτε επειδή κινδυνεύει η ζωή τους λόγω της βίας που επικρατεί, είτε επειδή τυχαίνει να ανήκουν σε μία συγκεκριμένη εθνοτική ή θρησκευτική ομάδα, αναζητώντας άσυλο σε άλλες χώρες.

Παραδείγματα περιπτώσεων μελών εθνοτικών η θρησκευτικών ομάδων που αποχωρούν μαζικά από τη χώρα τους και ζητούν άσυλο αποτελούν π.χ. οι Ροχίγκια της Βιρμανίας, οι Βόσνιοι στην πρώην Γιουγκοσλαβία κ.ά.

Παραδείγματα περιπτώσεων μαζικών μετακινήσεων λόγω της βίας που επικρατεί σε μία δεδομένη περιοχή αποτελούν οι μετακινήσεις πληθυσμών από την Συρία προς τις γειτονικές χώρες που προσπαθούν να διασωθούν από τις αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ του καθεστώτος Ασαντ και ένοπλων ομάδων της αντιπολίτευσης.

Μια άλλη περίπτωση μαζικής πληθυσμιακής εξόδου λόγω βίας και ανασφάλειας διαφορετικής μορφής αποτελούν οι χώρες του Τριγώνου της Κεντρικής Αμερικής, Ονδούρες, Σαλβαντόρ και Γουατεμάλα. Εκει οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τις εστίες και εργασίες τους λόγω της βίας που ασκούν οι περίφημες maras (συμμορίες). Ολόκληρα καραβάνια ανθρώπων φεύγουν με κατεύθυνση τις ΗΠΑ όπου φυσικά αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα εισόδου με αυτά που αντιμετωπίζουν σήμερα οι Σύριοι που προσπαθούν να εισέλθουν στην Ελλάδα (ΕΕ).

Σε αντίθεση λοιπόν με την άποψη του κυβερνητικού εκπροσώπου, οι καταστάσεις στο θέμα του ασύλου έχουν αλλάξει και τώρα αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα της προστασίας μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων και όχι ατόμων. Νέες καταστάσεις λοιπόν απαιτούν νέες σκέψεις και ιδέες.

Μια τέτοια νέα ιδέα που αντιμετωπίζει ορισμένες από τις καταστάσεις στις οποίες αναφέρθηκα προηγουμένως είναι η δημιουργία «ασφαλών ζωνών» (safe zones) μέσα στη προβληματική χώρα, μια ιδέα που δοκιμάσθηκε στις πολεμικές συγκρούσεις στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγιπ Ερντογαν είχε από την έναρξη της σύγκρουσης στην Συρία προτείνει την δημιουργία τέτοιων ζωνών που θα είχαν την αεροπορική κάλυψη του ΝΑΤΟ. Ομως η πρόταση δεν τελεσφόρησε διότι πολλές χώρες δεν επιθυμούσαν την εμπλοκή της Συμμαχίας στην σύγκρουση της Συρίας.

Η ιδέα των «ασφαλών ζωνών» έχει πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα. Στα πλεονεκτήματα της είναι ότι επιτρέπει στους απειλούμενους πληθυσμούς να παραμένουν στην πατρίδα τους και να μην αναγκάζονται να υποστούν την τεράστια ταλαιπωρία της μετανάστευσης σε άλλες εν πολλοίς άγνωστες χώρες. Επίσης απαλλάσσει τις γειτονικές χώρες από το τεράστιο πρόβλημα της εγκατάστασης χιλιάδων ατόμων με διαφορετικά ήθη και έθιμα γλώσσα κ.λπ.

Ομως η ιδέα έχει και τα προβλήματα της. Πρώτον η αεροπορική κάλυψη δεν φτάνει. Αν δεν υπάρχει και παρουσία στρατού (του ΝΑΤΟ στην προκειμένη περίπτωση) έτοιμου να πολεμήσει και να υπερασπισθεί την περιοχή δεν θα υπάρχει ασφάλεια, όπως έδειξε η περίπτωση της σφαγής στην Σρεμπρένιτσα της Βοσνίας. Ομως ελάχιστες χώρες του ΝΑΤΟ θα ήταν διατεθειμένες να διακινδυνεύσουν τους στρατιώτες τους.

Δεύτερον, μία τέτοια περιοχή στη Συρία θα έδινε την δυνατότητα σε πολλές ομάδες (μεταξύ των οποίων και τζιχαντιστών) να αναπτυχθούν εντός αυτής και να την χρησιμοποιούν ως εφαλτήριο για επιθέσεις εναντίον του συριακού στρατού, καλυπτόμενες από την προστασία που θα τους παρείχαν οι νατοϊκές δυνάμεις. Αλλα αυτό θα σήμαινε ότι στην ουσία το ΝΑΤΟ άθελα του θα αναγκαζόταν να πάρει πλευρά στην συριακή ρήξη.

Τρίτον ένα μεγάλο μέρος των αιτούντων άσυλο δεν προέρχεται από την Συρία.

Ανεξάρτητα, πάντως, από το τι πιστεύει κανείς για την παρούσα κρίση, αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι οι καιροί και οι καταστάσεις αλλάζουν και ότι δεν μπορούμε να συνεχίζουμε να ερμηνεύουμε έννοιες όπως το «άσυλο» στα πλαίσια ενός αναχρονιστικού φορμαλισμού που δεν έχει σχέση με τα σημερινά τεκταινόμενα.