Η ανοικτή πληγή της οικογενειοκρατίας στις επιχειρήσεις

Τέλειωσε το καλοκαίρι και το café-restaurant της γειτονιάς μου αποφάσισε να κάνει μειώσεις προσωπικού. Να σημειωθεί ότι πρόκειται για μια οικογενειακή επιχείρηση όπου 4 από τους 6 απασχολουμένους είναι μέλη της οικογένειας. Αποφάσιζαν λοιπόν να απολύσουν δύο εργαζομένους. Ποιους; Υποθέτω ότι το μαντέψατε. Τους δύο εργαζόμενους που δεν ήταν μέλη της οικογένειας.

Φυσικά επρόκειτο για μια ευνοιοκρατική απόφαση στο βαθμό που ο εργαζόμενος δεν κρίνεται με βάση την αποδοτικότητα του, αλλά άλλους εξωοικονομικούς παράγοντες.

Αν τώρα υποθέσουμε ότι η οικογενειακή ευνοιοκρατία είναι διαδεδομένη πρακτική στις ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις και στο βαθμό που οι εταιρείες αυτές συγκροτούν το 80% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα, τότε έχουμε να κάνουμε με ένα τεράστιο πρόβλημα στο οποίο δεν αναφέρεται κανείς όταν μιλάμε για τα αίτια της χαμηλής παραγωγικότητας στη χώρα μας.

Ετσι ενώ αναφερόμαστε σε παράγοντες όπως το μέγεθός του κράτους, η υψηλή φορολογία, οι συντάξεις κ.λπ. όταν προσπαθούμε να εξηγήσουμε την οικονομική κρίση που μαστίζει την χώρα, εν τούτοις δεν κάνουμε ποτέ αναφορά στο γεγονός ότι ίσως ένα από τα πιο σημαντικά αίτια είναι ο οικονομικός ανορθολογισμός (οικογενειοκρατία) που πιθανώς διέπει την λειτουργία των οικογενειακών επιχειρήσεων.

Ούτε στα περίφημα «διαρθρωτικά μέτρα» πρόκειται να βρούμε προτάσεις που στοχεύουν να περιορίσουν το φαινόμενο. Αντίθετα όποτε γίνεται αναφορά στις οικογενειακές επιχειρήσεις αυτή γίνεται με λυρικούς όρους- η «ραχοκοκαλιά» της οικονομίας, οι «ηρωικές» επιχειρήσεις κ.λπ.

Να είμαστε σαφείς: Κάθε οικογενειακή επιχείρηση δεν είναι κατ’ ανάγκη οικογενειοκρατική. Επίσης δεν υπάρχει μια μελέτη να δείχνει ότι κατ’ ανάγκη η ύπαρξη οικογενειακών επιχειρήσεων εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη. Υπάρχουν επιμέρους μελέτες που φωτίζουν αρνητικές πτυχές του φαινομένου, αλλά όχι μία που να δίνει μία ολοκληρωμένη απάντηση σε αυτό το ερώτημα.

Αυτό οφείλεται περισσότερο στην αδυναμία της οικονομικής επιστήμης να προσδιορίσει τους νόμους της οικονομικής ανάπτυξης-πέρα από διάφορες γενικολογίες.

Συνοψίζοντας μια σειρά ερευνών μπορεί να πει κανείς ότι τρεις είναι οι κυριότερες αρνητικές επιπτώσεις της οικογενειοκρατίας στις επιχειρήσεις:

Α) Σκοτώνει το φρόνημα των εργαζομένων

Ενα από τα πιο σημαντικά στοιχεία σε μία επιχείρηση είναι η ομαδική αλληλεγγύη –«ένας για όλους, όλοι για έναν». Και αυτό το ομαδικό πνεύμα μπορεί πολύ εύκολα να σκοτωθεί όταν ο εργαζόμενος αντιληφθεί ότι η εξέλιξη του δεν βασίζεται στην σκληρή εργασία και τις θυσίες του αλλά βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στο με ποιον συγγενεύει.

2) Καταστρέφει το προϊόν

Συχνά όταν οι προαγωγές βασίζονται σε σχέσεις συγγένειας και όχι στη απόδοση του εργαζομένου θα καταλήξεις να έχεις τα λιγότερο ταλαντούχα άτομα να λαμβάνουν τις κρίσιμες αποφάσεις. Με αρνητικά αποτελέσματα για το τελικό προϊόν. Λανθασμένες αποφάσεις όσον αφορά την παραγωγή, την στρατηγική μάρκετινγκ, τις πωλήσεις κ.λπ. μπορούν να σημάνουν το τέλος της επιχείρησης.

3) Περιορίζει τις δυνατότητες προσέλκυσης ταλαντούχων

Κάθε επιχείρηση πού θέλει να επιτύχει πρέπει να έχει την ικανότητα να προσελκύει τους καλύτερους που διαθέτει η αγορά. Προκειμένου να το επιτύχει αυτό, η επιχείρηση πρέπει να στέλνει το μήνυμα ότι η άνοδος του εργαζομένου εξαρτάται από την απόδοση του. Από την στιγμή που δημιουργηθεί η εντύπωση ότι οι οικογενειακές σχέσεις είναι ο πιο σημαντικός παράγων στην προαγωγή του εργαζόμενου, φυσικά η επιχείρηση δεν πρόκειται να προσελκύσει τους ταλαντούχους που χρειάζεται.

Στην Ελλάδα υπάρχουν άπειρες μελέτες για την ανορθολογικότητα που διέπει τον δημόσιο τομέα π.χ. για τις αρνητικές επιπτώσεις της μονιμότητας στα κίνητρα των εργαζομένων. Ομως πολύ λιγότερες έρευνες έχουν ασχοληθεί με το εύρος και τις επιπτώσεις της οικογενειοκρατίας στον ιδιωτικό τομέα της χώρας .

Οπως φαίνεται η πατρίδα, η θρησκεία και η οικογένεια εξακολουθούν να παραμένουν στο απυρόβλητο της έρευνας.