Το γερμανικό μοντέλο φτωχοποίησης συνταξιούχων και η Γαλλία

Η φτωχοποίηση των συνταξιούχων στη Γερμανία... εμπνέει την κοινωνικο-ασφαλιστική πολιτική της κυβέρνησης του E. Macron στη Γαλλία. Αυτό φάνηκε μετά την παρουσίαση της πρότασης του Jean-Paul Delevoye από τον Γάλλο πρωθυπουργό στους κοινωνικούς συνομιλητές, για τις σχεδιαζόμενες παρεμβάσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας, οι οποίες, μεταξύ των άλλων, στοχεύουν στη μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης κατά 20%-25% από το 2020 μέχρι το 2050.

Πράγματι, στη Γερμανία το 2018, το 51,4% (9,3 εκατομμύρια άτομα) των συνταξιούχων ελάμβανε μηνιαία σύνταξη κάτω των 900 ευρώ και το 58,6% κάτω των 1.000 ευρώ. Παράλληλα, το όριο φτώχειας στη Γερμανία κυμαίνεται για κάθε άτομο στο επίπεδο των 999 ευρώ τον μήνα.

Στις συνθήκες αυτές, το Ινστιτούτο Βertelsman προβλέπει την αύξηση της φτώχειας των συνταξιούχων και εξαιτίας της αύξησης των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, σε βαθμό που ένας στους πέντε (20%) συνταξιούχους στη Γερμανία από το 2031 μέχρι και το 2036 θα απειλείται από τον κίνδυνο της φτώχειας.

Την κατεύθυνση αυτή των μειώσεων του επιπέδου των συντάξεων και της αύξησης της φτωχοποίησης των συνταξιούχων στη Γερμανία επιδιώκει να επιτύχει η πρόταση του J.P. Delevoye με τη μετατροπή του ισχύοντος διανεμητικού συνταξιοδοτικού συστήματος σε σύστημα σημείων (point system) καθορισμένων εισφορών, σύμφωνα με το οποίο οι καταβαλλόμενες κάθε μήνα ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων και των εργοδοτών θα χρησιμοποιηθούν για την αγορά σημείων, τα οποία θα συσσωρεύονται και θα μετατρέπονται σε σύνταξη κατά την περίοδο της συνταξιοδότησης.

Με άλλα λόγια, το προτεινόμενο αυτό σύστημα, στο οποίο ασκούνται σοβαρές και τεκμηριωμένες τεχνικά κριτικές, όχι μόνο από τα συνδικάτα αλλά και από ειδικούς ερευνητές και εμπειρογνώμονες, ενσωματώνει, κατά βάση, την περίοδο των καταβαλλόμενων ασφαλιστικών εισφορών. Αυτό σημαίνει ότι όσο μεγαλύτερη είναι η χρονική διάρκεια καταβολής των ασφαλιστικών εισφορών, τόσο περισσότερα θα είναι τα σημεία-βαθμοί που θα αγοραστούν, διαμορφώνοντας υψηλότερο επίπεδο σύνταξης.

Έχει υπολογιστεί (G. Duval, 2019) ότι κατά μέσο όρο, ένα επιπλέον έτος εργασίας, μετά την ηλικία των 60 ετών, αυξάνει το επίπεδο της σύνταξης κατά περίπου 2,5%. Αντίθετα, για κάθε λιγότερο έτος εργασίας και καταβολής ασφαλιστικών εισφορών, η πραγματική μείωση της σύνταξης δεν θα είναι 5%, όπως είναι σήμερα, αλλά 7,5% (5%+2,5%) ετησίως.

Έτσι, ενώ σ' ένα σύνολο εργασιακού βίου 35 ετών, οι περίοδοι ανεργίας, μητρότητας, ασθένειας κ.λπ. που στα συνταξιοδοτικά συστήματα αναγνωρίζονται για την απόκτηση συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων, στο προτεινόμενο «σύστημα των σημείων», οι συγκεκριμένοι περίοδοι εξαιρούνται και οι εργαζόμενοι-ασφαλισμένοι τιμωρούνται με τη διαμόρφωση χαμηλότερου επιπέδου σύνταξης.

Επιπλέον, εάν ληφθούν υπόψη και οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης, οι οποίες συμβάλλουν περιορισμένα στην απόκτηση συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων, τότε οι επιπτώσεις του προτεινόμενου συστήματος στη μείωση των συντάξεων, σε συνθήκες κοινωνικής οπισθοδρόμησης και διεύρυνσης της φτωχοποίησης των Γάλλων συνταξιούχων, θα είναι σημαντικές.

Στις συνθήκες και τις προοπτικές αυτές γεννιέται το ερώτημα: γιατί η γαλλική κυβέρνηση σχεδιάζει μία τέτοια δυσμενή παρέμβαση για τους Γάλλους εργαζόμενους-ασφαλισμένους, τη στιγμή που τα οικονομικά της κοινωνικής ασφάλισης στη χώρα, παρά την παρατεταμένη οικονομική στασιμότητα μετά το 2008, βρίσκονται σε ισορροπία;

Από την άποψη αυτή, αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με το σημερινό νομοθετικό κοινωνικο-ασφαλιστικό πλαίσιο του γαλλικού συνταξιοδοτικού συστήματος, η συνταξιοδοτική δαπάνη (Eurostat, 2018) από 15% του ΑΕΠ το 2020 θα μειωθεί στο 12,5% του ΑΕΠ το 2060, ποσοστό σημαντικά χαμηλότερο από το ανώτερο επίπεδο 16% του ΑΕΠ, το οποίο έχει προσδιορισθεί για τα κράτη-μέλη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αντίστοιχο (12,5% του ΑΕΠ) το 2060 της μέσης συνταξιοδοτικής δαπάνης των κρατών-μελών της ευρωζώνης και μεγαλύτερο μόλις κατά 0,7 ποσοστιαίες μονάδες της μέσης συνταξιοδοτικής δαπάνης (11,8% του ΑΕΠ) το 2060 των Ε.Ε.-27.

Η ενδεχόμενη προοπτική κοινωνικο-ασφαλιστικής ενιαιοποίησης των 42 διαφορετικών συνταξιοδοτικών καθεστώτων στην Γαλλία είναι εφικτή χωρίς την εφαρμογή μέτρων περικοπής των συντάξεων, δεδομένου ότι 4 συνταξιοδοτικά καθεστώτα (εργαζόμενοι του ιδιωτικού, δημόσιου, αυτοδιοικητικού τομέα) λειτουργούν με ενιαίους κανόνες ασφαλιστικών εισφορών, ηλικία συνταξιοδότησης, μεθόδων υπολογισμού των συντάξεων, κ.λπ. και παράλληλα καλύπτουν το 84% των περιουσιακών στοιχείων του συνολικού συνταξιοδοτικού συστήματος.

* Των Σάββα Γ. Ρομπόλη, Ομότ. Καθηγητή Παντείου Πανεπιστημίου. και Βασίλειου Γ. Μπέτση, Υποψ. Διδάκτορα Παντείου Πανεπιστημίου.