Από τον Ψυχρό Πόλεμο στον... ψηφιακό πόλεμο

Πριν κάποιες χιλιάδες χρόνια, οι συγκρούσεις είχαν τον χαρακτήρα της αρπαγής πλούτου και της κατάκτησης των πηγών του. Τότε η λεηλασία ήταν τρόπος παραγωγής. Και σε κάποιες κοινωνίες παραμένει ακόμα και σήμερα αλλά  με άλλους τρόπους. Στις νεότερες εποχές, οι πόλεμοι, όπως έλεγε και ο Κλάουζεβιτς, ήσαν «άσκηση πολιτικής με άλλα μέσα».

Προφανώς δε, αυτός είναι και ο λόγος που οι κοινωνίες αναζητούσαν τρόπους μετριασμού των επιπτώσεών τους. Σε όλη τη διάρκεια έτσι των τελευταίων περιόδων και ιδιαίτερα μετά τους δυό παγκοσμίους πολέμους του 20ου αιώνα, αναπτύχθηκε η έννοια του διεθνούς δικαίου και μπήκαν σοβαροί φραγμοί στις πολεμικές συγκρούσεις. 

Οι σημερινές κοινωνίες, έτσι, είναι σαφέστατα πιο προσεκτικές και ευαίσθητες απέναντι στους πολέμους, γεγονός που έχει περιορίσει και την εμβέλειά τους. Όμως, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι στον 21ο αιώνα, οι πόλεμοι σταδιακά θα απομακρύνονται από το παρελθόν τους.

Και από την άποψη αυτή η μάχη στον κυβερνοχώρο αποτελεί χαρακτηριστική μορφή σύγκρουσης του 21ου αιώνα, οι δε κανόνες και νόμοι που αναπτύχθηκαν σε προηγούμενους αιώνες απλώς δεν έχουν καμία ισχύ.

Η οπλοποίηση του κώδικα αποτελεί τη σημαντικότερη εξέλιξη στον χώρο των πολεμικών επιχειρήσεων μετά την ανάπτυξη τον πυρηνικών όπλων, η δε ραγδαία άνοδός του έχει δημιουργήσει μια σφαίρα συγκρούσεων χωρίς ευρέως αποδεκτά πρότυπα και κανόνες. Κάποιες χώρες προσπαθούν να βρουν τρόπο να δημιουργήσουν κανόνες με τους οποίους θα συμμορφώνεται η παγκόσμια κοινότητα, όμως οι διαφορές ανάμεσα στις διάφορες ομάδες ενδιαφερόμενων μερών είναι τεράστιες και ελάχιστοι ελπίζουν ότι θα επιτευχθεί έστω και κάποια περιορισμένη συμφωνία.

Από την άλλη πλευρά του όλου πλέγματος, ο παράγοντας που προκαλεί σύγχυση σε ό,τι αφορά τον κυβερνοπόλεμο είναι πως οι φραγμοί εισόδου στον κυβερνοχώρο είναι πολύ πιο χαμηλοί απ' ό,τι σε άλλες σφαίρες δραστηριότητας. Κάθε χώρα, ή ακόμα και κάποια ομάδα ή ένα άτομο που δρα ανεξέλεγκτα, μπορεί αφιερώνοντας λίγο χρόνο και καταβάλλοντος κάποια προσπάθεια να αναπτύξει ιδιαίτερα επικίνδυνες δυνατότητες κυβερνοεπίθεσης. Πρόκειται, για την ακρίβεια, για το σχεδόν αντίθετο της ανάπτυξης των πυρηνικών όπλων, η οποία απαιτεί χρόνια δουλειάς, δισεκατομμύρια δολάρια και πρόσβαση στα σπανιότερα των σπανιοτέρων επιστημονικά ταλέντα και υπερουράνια στοιχεία.

«…Για να δημιουργηθεί ένα κυβερνοόπλο αρκούν ένας υπολογιστής, μια σύνδεση στο διαδίκτυο και κάποιες ικανότητες σύνταξης κώδικα. Η ανάπτυξη των κυβερνοόπλων είναι απίστευτα δύσκολο να εντοπιστεί. Και όπως παρατηρεί ο Τζιμ Γκόσλερ, εξαιτίας της μη υλικής φύσης της σύγκρουσης στον κυβερνοχώρο, στους αντιμαχόμενονς συγκαταλέγεται πλέον και ο ιδιωτικός τομέας. Επειδή στο διαδίκτυο τα εθνικά σύνορα χάνουν ως έναν βαθμό το νόημά τους, λίγα είναι τα πράγματα που μπορούν να εμποδίσουν τους χάκερ να χτυπήσουν τα πιο πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία. Όλο και περισσότερες κυβερνοεπιθέσεις εξαπολύονται από χώρα κατά εταιρείας και από εταιρεία κατά χώρας.

»Μία από τις πιο αξιοσημείωτες κυβερνοεπιθέσεις που σημειώθηκαν (και δημοσιοποιήθηκαν) κατά τη διάρκεια της θητείας μου στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ ήταν μια επιχείρηση της κινεζικής κυβέρνησης με στόχο 34 αμερικανικές εταιρείες, μεταξύ των οποίων η Google και μερικές από τις μεγαλύτερες εταιρείες αμυντικού εξοπλισμού των ΗΠΑ. Μετά την επίθεση, στελέχη αυτών των εταιρειών μετέβησαν στην Ουάσιγκτον για να πιέσουν την κυβέρνηση Ομπάμα να αναγάγει τις κυβερνοεπιθέσεις σε μείζον διπλωματικό ζήτημα. Η επίθεση συνέβαλε στο να εκδοθεί μια σειρά από εκτελεστικά διατάγματα και άλλες διοικητικές πράξεις, που έφεραν τον κυβερνοχώρο από το περιθώριο στο προσκήνιο της εξωτερικής μας πολιτικής.

»Οι εταιρείες δεν πρόκειται να αντιδρούν πάντοτε με αυτόν τον τρόπο. Είναι ζήτημα χρόνου να βρεθεί μια ομάδα από λαμπρούς μηχανικούς που θα αναγνωρίσει και θα σταματήσει μια κυβερνοεπίθεση, όμως αντί να απευθυνθεί στις υπηρεσίες επιβολής του νόμου ή σε κάποιο άλλο τμήμα του κράτους, θα εξαπολύσει η ίδια αντεπίθεση κατά του εισβολέα. Αναρωτιέμαι τι θα είχε συμβεί αν η Google, όταν αναγνώρισε την προέλευση της εισβολής, είχε απαντήσει με το ίδιο νόμισμα, εξαπολύοντας επίθεση με στόχο να αχρηστεύσει το δίκτυο και τους υπολογιστές του εισβολέα. Οι μηχανικοί της Google είναι από τους καλύτερους στον κόσμο. Άραγε η Κίνα θα θεωρούσε ότι επρόκειτο για επίθεση ή για κάποια άλλη μορφή εισβολής; Ίσως.

»Τα πράγματα περιπλέκονται ακόμα περισσότερο επειδή η δομή του διαδικτύου ανατρέπει την παραδοσιακή άποψη πως οι κυρίαρχες χώρες και οι πολεμικές επιχειρήσεις είναι προσδεδεμένες στη γεωγραφική θέση και την υλική τοπογραφία.

»Μια εταιρεία μπορεί να έχει την έδρα της σε μια χώρα αλλά να διαθέτει δίκτυα και διακομιστές σε κάποιαν άλλη. Αν αυτά τα δίκτυα και οι διακομιστές δεχτούν επίθεση, ποια χώρα είναι αρμόδια για να αντιδράσει, η χώρα όπου βρίσκεται η έδρα της εταιρείας ή η χώρα όπου βρίσκονται οι διακομιστές; Αν δεν απαντήσει καμία από τις δύο κυβερνήσεις, και η εταιρεία υπερασπιστεί το δίκτυό της εξαπολύοντας δική της κυβερνοεπίθεση, ποιοι άλλοι εμπλέκονται; Αν δεν υπάρξει συμφωνία σχετικά με τους διεθνείς κανόνες και τις διεθνείς συνθήκες που θα θέτουν τους ορισμούς και τα όρια των συγκρούσεων στον κυβερνοχώρο, η διεξαγωγή κυβερνοπολέμου μεταξύ μιας χώρας και μιας εταιρείας είναι εξίσου πιθανή με τη διεξαγωγή κυβερνοπολέμου μεταξύ δύο χωρών…».

Αυτά και άλλα πολλά γράφει ο Αλέκ Ρος στο συναρπαστικό βιβλίο του «Οι βιομηχανίες του μέλλοντος» (Εκδόσεις Ίκαρος) και σίγουρα ως σύμβουλος του πρώην Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα, γνωρίζει πολλά πράγματα από πρώτο χέρι.

Και αυτός είναι ο λόγος που πάνω στο πολύ σοβαρό αυτό θέμα θα επανέλθουμε, επισημαίνοντας ότι η ψηφιακή εποχή και οι επιπτώσεις της μόλις έχουν αρχίσει.