Dixon: Πώς η Ελλάδα θα ζήσει έναν ενάρετο κύκλο

Πριν από λίγα χρόνια, κατά τη διάρκεια της ελληνικής κρίσης, ρώτησα έναν φίλο πώς λέγεται ο «ενάρετος κύκλος» στην Ελλάδα. Μου είπε ότι η έκφραση αυτή δεν υπάρχει, υπάρχει έκφραση μόνο για τον «φαύλο κύκλο». Ο φίλος μου έκανε λάθος, υπάρχει ελληνική έκφραση για τον ενάρετο κύκλο και η χώρα ίσως καταφέρει να εισέλθει σε έναν, με τις εκλογές αυτής της Κυριακής.

Οι επενδυτές είναι ήδη ενθουσιασμένοι που ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ένας φιλελεύθερος συντηρητικός, δείχνει να αναλαμβάνει τα ηνία από τον Αλέξη Τσίπρα, τον ριζοσπάστη αριστερό που έφερε τη χώρα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας το 2015. Από τις ευρωεκλογές του Μαΐου, όταν η ΝΔ ξεπέρασε τον ΣΥΡΙΖΑ, ο Γενικός Δείκτης του ΧΑ έχει ενισχυθεί κατά 19%. Εν τω μεταξύ, η απόδοση του ελληνικού 10ετούς έχει μειωθεί από το 3,4% στο 2,2% -κάτι που σημαίνει ότι οι επενδυτές θεωρούν πλέον ότι το ελληνικό κρατικό χρέος είναι αντίστοιχα ελκυστικό του ιταλικού.

Όμως δεν υπάρχει κάποια εγγύηση ότι η Ελλάδα θα εισέλθει σε έναν ενάρετο κύκλο. Ο Μητσοτάκης θα πρέπει να είναι τολμηρός και τυχερός. Για να δημιουργήσει και να διατηρήσει την αναγκαία ανάκαμψη που θα βασίζεται σε επενδύσεις, θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει κακές πρακτικές που έχουν ταλαιπωρήσει τη χώρα επί δεκαετίες. Θα είναι λάθος, άλλωστε, να θεωρήσει κανείς ότι ο Τσίπρας ευθύνεται για όλα τα προβλήματα της χώρας.

Ωστόσο, ο Αλέξης Τσίπρας και ο πρώην υπουργός Οικονομικών του Γιάνης Βαρουφάκης έχουν να δώσουν απαντήσεις. Οι αμφιλεγόμενες κινήσεις τους κατέστρεψαν την εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία. Μόνο μετά τη μείωση δαπανών και την αύξηση φόρων από τον Ελληνα πρωθυπουργό έναντι δόσεων από την ευρωζώνη, πήρε μπροστά η οικονομία της χώρας.

Ακόμη και η ανάκαμψη είναι ήπια. Οι ακαθάριστες επενδύσεις διαμορφώνονται μόλις στο 11% του ΑΕΠ. Αν ληφθούν υπόψη και οι αποσβέσεις, οι επενδύσεις πάγιου εξοπλισμού είναι στην καλύτερη περίπτωση στάσιμες και ίσως υποχωρούν. Κάποιοι οικονομολόγοι θεωρούν ότι οι επενδύσεις πρέπει να αυξηθούν σε επίπεδα κοντά στο 20% του ΑΕΠ, για να εισέλθει η χώρα σε καλή αναπτυξιακή τροχιά.

Το αισιόδοξο σενάριο έχει ως εξής: Η Νέα Δημοκρατία κερδίζει τις εκλογές με αυτοδυναμία, οπότε ο Μητσοτάκης δεν χρειάζεται να περιορίσει το πρόγραμμά του, κάνοντας συμφωνία με άλλα κόμματα. Ανακοινώνει ένα υπουργικό συμβούλιο με ταλαντούχους ανθρώπους από ολόκληρο το πολιτικό φάσμα, με έμφαση στην υλοποίηση πολιτικών.

Ο νέος πρωθυπουργός ξεμπλοκάρει άμεσα ιδιωτικοποιήσεις και επενδύσεις που είχαν «κολλήσει» επί Τσίπρα. Προχωρά σε πλήρη άρση των capital controls. Εκδίδει 10ετές ομόλογο, με διπλάσια ωρίμανση σε σχέση με αυτό που εξέδωσε η τρέχουσα κυβέρνηση, επιδεικνύοντας ότι οι επενδυτές αγοράζουν το όραμά του.

Μετά από αυτό το θετικό σοκ, ο Μητσοτάκης προσεγγίζει την ευρωζώνη και ζητά χαλάρωση του δημοσιονομικού ζουρλομανδύα που απαιτεί από την Ελλάδα πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ κάθε χρόνο.

Η Γερμανία και άλλες χώρες επέμειναν για σφιχτό δημοσιονομικό έλεγχο, γιατί θεωρούσαν ότι ήταν ο μόνος τρόπος να ελεγχθεί το χρέος. Όμως ο Μητσοτάκης τούς πείθει ότι η ανάπτυξη θα επιταχυνθεί, οπότε η χώρα θα μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος της -που διαμορφωνόταν στα 340 δισ. ευρώ ή στο 183% του ΑΕΠ στα τέλη του 2018-, με μικρότερα πλεονάσματα. Η χαλάρωση των δημοσιονομικών στόχων βοηθά την Ελλάδα να εμφανίσει αξιόλογη ανάπτυξη.

Τι θα μπορούσε να χαλάσει το σενάριο; Δυστυχώς, αρκετά πράγματα. Κατ’ αρχάς, ο Μητσοτάκης ενδέχεται να μην εξασφαλίσει αυτοδυναμία. Ή θα μπορούσε να χάσει την ψυχραιμία του και να διορίσει πολλά στελέχη της παλιάς σχολής, ώστε να ικανοποιήσει τις διάφορες πτέρυγες του κόμματός του.

Επίσης, υπάρχουν βραχυπρόθεσμοι δημοσιονομικοί κίνδυνοι. Ο Τσίπρας πρόσφατα αύξησε τις συντάξεις, μια κίνηση που ο Μητσοτάκης στήριξε για πολιτικούς λόγους. Ισως η χώρα να έχει εκτροχιαστεί από τον φετινό δημοσιονομικό στόχο κατά περίπου μία ποσοστιαία μονάδα του ΑΕΠ. Ο Μητσοτάκης θέλει να μειώσει τους φόρους, μεταξύ των οποίων και την εταιρική φορολογία, για να ενισχύσει τις επενδύσεις. Όμως πώς θα μπορέσει να το πετύχει;

Πρόσθετα ρίσκα έρχονται από το εξωτερικό. Η παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη έχει τεθεί σε κίνδυνο. Επιπλέον, η τεράστια τουριστική βιομηχανία της χώρας έχει εκτιναχθεί -με τις ετήσιες αφίξεις να αυξάνονται στα 30 εκατ. περίπου την τελευταία τετραετία-, εν μέρει και λόγω πολιτικών εντάσεων στη γειτονική Τουρκία και την Αίγυπτο. Το εξωγενές περιβάλλον ίσως δεν είναι τόσο υποστηρικτικό στο μέλλον.

Εάν ο Μητσοτάκης καταφέρει να διαχειριστεί αυτά τα προβλήματα, υπάρχει ακόμη ένας τεράστιος μεσοπρόθεσμος σκόπελος. Η Ελλάδα μπορεί να εξυπηρετεί τα τεράστια δάνειά της, επειδή η ευρωζώνη έχει δώσει περίοδο χάριτος στις περισσότερες πληρωμές τόκων και κεφαλαίου. Όμως αυτό τελειώνει το 2032.

Τέλος, ο πληθυσμός της χώρας μειώνεται -εν μέρει λόγω του brain drain και εν μέρει επειδή οι πολίτες δεν κάνουν πολλά παιδιά. Η έλλειψη εμπιστοσύνης βρίσκεται στη ρίζα αυτών των προβλημάτων.

Εάν η Ελλάδα θέλει να βιώσει έναν διατηρήσιμο ενάρετο κύκλο, ο Μητσοτάκης θα πρέπει να είναι τολμηρός και να εκσυγχρονίσει όντως τη χώρα. Θα χρειαστεί να ξεκαθαρίσει το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα, να θέσει τη δικαστική εξουσία υπεράνω πολιτικής, να δημιουργήσει «επαγγελματικές» δημόσιες υπηρεσίες, να σταματήσει τις «ειδικές συμφωνίες» με ολιγάρχες που έχουν διασυνδέσεις και να πείσει τους πολίτες να πληρώνουν τους φόρους τους.

Ακόμη και με τις καλύτερες προθέσεις, τα ανωτέρω αποτελούν δουλειά τουλάχιστον για δύο κυβερνητικές θητείες. Όμως ο Μητσοτάκης μπορεί να κάνει την αρχή την επόμενη εβδομάδα.

Το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι. Οπότε πρώτη προτεραιότητα του νέου πρωθυπουργού θα πρέπει να είναι η μηδενική ανοχή σε κακές πρακτικές μεταξύ των υπουργών του. Μόνο τότε η Ελλάδα θα έχει μια πραγματική ευκαιρία να αντιστρέψει τον φαύλο κύκλο…

*Ο Hugo Dixon είναι αρθρογράφος του Reuters.