Πώς το «σχέδιο Γιούνκερ» έγινε όπλο για επενδύσεις στην Ελλάδα

Την πρώτη θέση πανευρωπαϊκά εξακολουθεί να κατέχει η Ελλάδα τα τελευταία δύο χρόνια, στην αξιοποίηση των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (EFSI). Με βάση τα τελευταία στοιχεία που ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ιούνιος 2019), η συνολική χρηματοδότηση που έχει λάβει η χώρα μας ανέρχεται σε 2,7 δισ. ευρώ, που αναμένεται να οδηγήσουν, με την κατάλληλη μόχλευση, σε επενδύσεις ύψους 11,5 δισ. ευρώ.

Αξιοποίηση του σχεδίου Γιούνκερ στην Ελλάδα

Η Ελλάδα κατατάσσεται στην 1η θέση ευρωπαϊκά ως προς τις επενδύσεις που ενεργοποιήθηκαν στο πλαίσιο του ΕΤΣΕ, σε σχέση με το ΑΕΠ. Μέσω του Παραθύρου για τις Υποδομές και την Καινοτομία, παρασχέθηκε χρηματοδότηση ύψους 2,3 δισ. σε 19 έργα, τα οποία με την κατάλληλη μόχλευση θα οδηγήσουν σε επενδύσεις ύψους 7,3 δισ. ευρώ. Έχουν χρηματοδοτηθεί δραστηριότητες υψηλής προστιθέμενης αξίας, όπως η ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων υψηλών ταχυτήτων σε αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές του ΟΤΕ, η επέκταση της παραγωγικής ικανότητας της συνεργατικής εταιρείας Agrifarm, που αναπτύσσει καλλιέργειες μικρής κλίμακας με φυσικό και έξυπνο τρόπο κ.α.

Μέσω του δεύτερου πυλώνα του σχεδίου Γιούνκερ, δλδ μέσω του Παράθυρου για την εγγύηση της χρηματοδότησης ΜΜΕ, έχουν εγκριθεί 14 συμφωνίες ύψους 434 εκατ. ευρώ προς ενδιάμεσες τράπεζες, οι οποίες υπολογίζεται ότι θα οδηγήσουν σε επενδύσεις 4,2 δισ. ευρώ, ενώ περίπου 25.820 επιχειρήσεις προβλέπεται να επωφεληθούν από τη βελτίωση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση.

Υφιστάμενη κατάσταση Πανευρωπαϊκά

Με βάση στοιχεία του Ιουνίου 2019, μέσω του EFSI έχουν εγκριθεί δάνεια της ΕΤΕπ ύψους 55,2 δισ. στο Παράθυρο Υποδομών, ενώ στο παράθυρο των ΜΜΕ έχουν εγκριθεί δάνεια του ΕΤΕ ύψους 19.8 δισ. Όπως παρουσιάζεται και στο ακόλουθο γράφημα, οι επενδύσεις που συνδέονται με το ποσό των συνολικά εγκεκριμένων δανείων του Ομίλου ΕΤΕπ (75 δισ.€) είναι της τάξης των 408,4 δισ. ευρώ. Ταυτόχρονα, ο στόχος κινητοποίησης συνολικών επενδύσεων έως το 2020 αντιστοιχεί σε 500 δισ. ευρώ.

Τι είναι το «σχέδιο Γιούνκερ» 

Με την παγκόσμια οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση, η ΕΕ βρέθηκε αντιμέτωπη με ιστορικά χαμηλά επίπεδα επενδύσεων. Το Επενδυτικό Σχέδιο για την Ευρώπη, το λεγόμενο «σχέδιο Γιούνκερ», αποτελεί μια συλλογική και συντονισμένη προσπάθεια να αντιστραφεί η καθοδική πορεία και να γεφυρωθεί το επενδυτικό κενό.

Οι στόχοι του σχεδίου είναι η άρση των εμποδίων για τις επενδύσεις, η προβολή και η τεχνική υποστήριξη επενδυτικών σχεδίων και η αποτελεσματικότερη χρήση νέων και υφιστάμενων χρηματοδοτικών πόρων.

Το Σχέδιο βασίζεται σε τρεις πυλώνες:

- Στη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ)- European Fund for Strategic Investments(EFSI)

- Στη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Κόμβου Επενδυτικών Συμβουλών (ΕΚΕΣ)- European Investment Advisory Hub (EIAH), που παρέχει εξατομικευμένη συμβουλευτική στήριξη για την κατάρτιση και την ανάπτυξη επενδυτικών έργων στην ΕΕ και της Ευρωπαϊκής Πύλης Επενδυτικών Έργων (ΕΠΕΕ) - European Investment Project Portal (EIPP), που παρέχει υπηρεσίες αντιστοίχισης ποιοτικών έργων στην ΕΕ με δυνητικούς επενδυτές από όλο τον κόσμο.

- Στην εφαρμογή κανονιστικών και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για την άρση εμποδίων και την διασφάλιση φιλικού επενδυτικού περιβάλλοντος.

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), αποτελεί εγγύηση από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και δίνει τη δυνατότητα στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ):

✓ να χρηματοδοτεί πράξεις που ενέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο απ’ ό,τι μια μέση επένδυση

✓ να στηρίζει ιδιαίτερα καινοτόμα έργα

✓ να παρέχει κεφάλαια κινδύνου σε μικρές εταιρείες χωρίς πιστωτικό ιστορικό

✓ να χρηματοδοτεί μεγαλύτερη ποσότητα έργων και συμφωνιών ΜΜΕ απ’ ό,τι θα ήταν δυνατόν χωρίς τη στήριξη της εγγύησης από τον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Όπως φαίνεται στο γράφημα που ακολουθεί το «σχέδιο Γιούνκερ», έχει συμβάλει στην κάλυψη του επενδυτικού κενού από το 2014 μέχρι σήμερα.

Ο Κανονισμός προβλέπει τη δημιουργία δύο επενδυτικών παραθύρων:

α) Παράθυρο για τις υποδομές και την καινοτομία, το οποίο με αρχικό ποσό 21 δισ. ευρώ, επιδιώκει, μέσω χρηματοδότησης από την ΕΤΕπ, να κινητοποιήσει συνολικές επενδύσεις 300 δισ. ευρώ.

β) Παράθυρο για την εγγύηση της χρηματοδότησης κυρίως ΜΜΕ, αλλά και εταιριών μεσαίας κεφαλαιοποίησης, το οποίο με αρχικό ποσό 12,5 δισ. ευρώ, επιδιώκει, μέσω χρηματοδότησης από το ΕΤΕ (EIF), να κινητοποιήσει συνολικές επενδύσεις 200 δισ. ευρώ.

Το EFSI διαθέτει εγγύηση 26 δισ. από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και 7,5 δισ.  από τα ίδια κεφάλαια της ΕΤΕπ. Με βάση αυτό το κεφάλαιο (33,5 δισ.), ο Όμιλος ΕΤΕπ διευκολύνεται ώστε να παράσχει περίπου 100 δισ. € δανειοδότηση. Στη συνέχεια, η συγχρηματοδότηση που θα παρασχεθεί από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς θα οδηγήσει σε κινητοποίηση συνολικών επενδύσεων 500 δισ. ευρώ.

Ρεκόρ χρηματοδοτήσεων από την ΕΤΕΠ και διεθνείς αναπτυξιακούς οργανισμούς

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, πέραν της συμμετοχής της στο Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχει προχωρήσει σε χρηματοδοτήσεις ρεκόρ, ύψους 7,4 δισ. ευρώ, στηρίζοντας και μεγάλες δημόσιες επενδύσεις, όπως η γραμμή 4 του ΜΕΤΡΟ, η επέκταση του δικτύου φυσικού αερίου σε 18 πόλεις, το πρόγραμμα οδοφωτισμού σε συνεργασία με το ΤΔΠ που έχει αναπτυχθεί σε 50 Δήμους, η εκπόνηση των Τοπικών Χωρικών Σχεδίων για τους 325 Δήμους της Χώρας, το Ταμείο Υποδομών, έργα ενεργειακής αναβάθμισης σε δημόσια κτίρια κα.

Πέραν της αναβαθμισμένης παρουσίας της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, αναπτύχθηκαν και άλλες, εξίσου σημαντικές, συνέργειες με διεθνείς αναπτυξιακούς οργανισμούς, στην κατεύθυνση της βελτίωσης της πρόσβασης σε χρηματοδότηση και κάλυψης του επενδυτικού κενού στην χώρα. Ειδικότερα :

- Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) επαναδραστηριοποιήθηκε προσωρινά στη χώρα μας για 5 έτη (2015-2020), με αποτέλεσμα την άντληση μέχρι σήμερα 2,6 δισ. ευρώ για τη χρηματοδότηση 45 έργων του ιδιωτικού τομέα.

- Ο Διεθνής Οργανισµός Χρηματοδότησης (International Finance Corporation (IFC)) ενεργοποιήθηκε προσωρινά στην Ελλάδα για την πενταετία 2015-20, και μέχρι τέλος 2018 έχει διαθέσει χρηματοδοτήσεις ύψους 720 εκατ. ευρώ

- Η Τράπεζα Εμπορίου και Ανάπτυξης του Ευξείνου Πόντου (Black Sea Trade and Development Bank (BSTDB)) , από το 2015 έχει εγκρίνει έργα ύψους 640 εκατ ευρώ.

- Η Τράπεζα Ανάπτυξης του Συμβουλίου της Ευρώπης (Council of Europe Development Bank (CEB)), τον Ιούλιου του 2019 αναμένεται να εγκρίνει, για πρώτη φορά από το 1996, χρηματοδότηση ύψους 70 εκατ. ευρώ για την κατασκευή αντιπλημμυρικών έργων στην Αττική.

Η μετάβαση σε ένα νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα απαιτεί στρατηγικό σχεδιασμό, ριζικό μετασχηματισμό του κράτους, ποσοτικούς στόχους, μηχανισμούς ελέγχου και την μέγιστη δυνατή αξιοποίηση των χρηματοδοτικών πόρων. Η εκπόνηση της Ολιστικής αναπτυξιακής στρατηγικής από την ελληνική κυβέρνηση, με 100 περίπου μεταρρυθμίσεις και 40 ποσοτικούς στόχους και δείκτες ελέγχου, σε αντιστοιχία με τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ, αποτελεί τον κατάλληλο οδικό χάρτη για μια βιώσιμη και συμπεριληπτική ανάπτυξη.

*Ο κ. Ανδρέας Ψαθάς είναι διπλωματούχος Μηχανικός, Υπ. Διδάκτορας ΕΜΠ