Και αν ο Αντετοκούνμπο... πουλούσε γυαλιά ηλίου;

O Γιάννης Αντετοκούνμπο, μετά τη βράβευσή του από το NBA, είναι πλέον ο καλύτερος παίκτης μπάσκετ στον κόσμο. Μερικοί θεωρούν ότι αυτό είναι ίσως η μεγαλύτερη θετική δύναμη που μπορεί να εμπνεύσει και να μεταμορφώσει την ελληνική κοινωνία. Πολύ αμφιβάλλω. Ο Γιάννης (αυτός δεν έβγαλε το ένα ν από το όνομά του για να ξεχωρίζει) ζει και διαπρέπει σε μια άλλη κοινωνία, μακριά από εμάς. Για να μην αναφέρουμε ότι πολλοί γηγενείς δεν τον θεωρούν καν γνήσιο Έλληνα.

Έχω αναρωτηθεί πολλές φορές τι θα του συνέβαινε, αν δεν τον είχαν επιλέξει κάποιοι ξένοι γιατί τους ταίριαζε το ταλέντο του και έμενε στην Ελλάδα. Πολλοί μετανάστες από τη Νιγηρία πουλάνε παράνομα «μαϊμού» τσάντες και γυαλιά ηλίου στην Αθήνα. Κανείς δεν νιώθει εθνική υπερηφάνεια γι' αυτούς, ούτε θα άλλαζε γνώμη ακόμη και αν τους έβλεπε να υψώνουν την ελληνική σημαία και να τραγουδάνε τον εθνικό ύμνο.

Ενσωμάτωση ή απομόνωση;

Σε μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη (iefimerida.gr, 20/6/19), ο καθηγητής Στάθης Καλύβας, ανάμεσα σε άλλα, αναφέρει: «Παραβλέπουμε συχνά την ευκολία με την οποία η ελληνική κοινωνία απορρόφησε πάνω από 1 εκατομμύριο Αλβανούς μετανάστες». Προσθέτει μάλιστα ότι: «Παρότι ως πολιτεία και κοινωνία τους φερθήκαμε στενόμυαλα και συχνά με τρόπο που συνδύαζε τη στυγνή οικονομική εκμετάλλευση με τον ρατσισμό, τους αντιμετωπίσαμε συχνά και σαν ανθρώπους που δεν είναι και τόσο διαφορετικοί από μας, κάτι που δεν ισχύει πάντοτε σε πιο ανεκτικές και προοδευτικές κοινωνίες, όπου συχνά λειτουργούν ισχυρά κοινωνικά στεγανά. Σ’ αυτό βοήθησε βέβαια και η πολιτισμική μας συγγένεια».

Είναι αναμφισβήτητο ότι ο ρόλος των Αλβανών (και άλλων) μεταναστών ήταν θετικός για την Ελλάδα σε πολλούς τομείς. Ήταν όμως βολικοί καθώς η επιδερμίδα τους δεν είχε διαφορετικό χρώμα και δέχθηκαν αδιαμαρτύρητα να εργαστούν με χαμηλές αμοιβές εκεί που άλλοι απέφευγαν. Ούτε καν θρησκευτικές προτιμήσεις δεν είχαν. Δεν είναι όλοι έτσι και το ερώτημα του μεταναστευτικού θα γίνεται όλο και πιο δύσκολο και θα μας απασχολεί, είτε θέλουμε είτε όχι.

Ο Στάθης Καλύβας διατυπώνει και μια αλήθεια που πολλοί δεν θέλουν να παραδεχθούν: «Από δω και μπρος, το μεγάλο στοίχημα για εμάς είναι το πώς θα εντάξουμε όλους τους μετανάστες στην κοινωνία μας. Είναι ένα στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί γιατί αποτελεί, εκτός των άλλων, τη μόνη λύση για μεγάλα προβλήματα όπως το ασφαλιστικό και το δημογραφικό». Η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων διαφωνεί με αυτή την άποψη.

Σύμφωνα με έρευνα της διαΝΕΟσις (2016), οι Έλληνες πιστεύουν ότι η παρουσία τους δεν έχει θετική οικονομική επίπτωση (63,6%), δεν εμπλουτίζει τον πολιτισμό μας (64,7%) και δεν βοηθάει στην επίλυση του δημογραφικού (72,5%). Σε νεότερη έρευνα (2018) από τον ίδιο οργανισμό, μετρήθηκε επίσης ότι οι μετανάστες «αυξάνουν την εγκληματικότητα» (66,8%), τον κίνδυνο τρομοκρατίας (63,9%) και την ανεργία (63,5%).

Πόσο πραγματικά θέλουμε τους μετανάστες;

Ακόμη πιο κατατοπιστικές είναι οι μελέτες μέτρησης των αντιλήψεων των Ελλήνων στο μεταναστευτικό, όταν υπάρχει σύγκριση με άλλες χώρες. Σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center, το 65% των Ελλήνων πιστεύει ότι οι μετανάστες αυξάνουν τον κίνδυνο τρομοκρατίας (25% διαφωνούν), ενώ το 74% θεωρεί τους μετανάστες βάρος (μόνο 10% πιστεύει ότι αποτελούν πηγή ενίσχυσης της χώρας).

Η ελληνική κοινωνία φαίνεται να έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά από τις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης (και) στο θέμα των μεταναστών, παρότι συνυπάρχει με αυτές στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην Ελλάδα ζουν εδώ και δεκαετίες εκατοντάδες χιλιάδες ξένοι. Είναι βολικοί όταν τους χρησιμοποιούμε ως οικιακό προσωπικό ή ως νοσοκόμες για ηλικιωμένους ή σχεδόν ως δουλοπάροικους για να μαζεύουν φράουλες. Είναι βολικότεροι όταν οι οικογένειές τους είναι μακριά, γιατί οι Έλληνες εργοδότες τούς βλέπουν ως προσωρινούς συγκατοίκους και όχι ως ισότιμους συμπολίτες.

Συνεπώς τους ταιριάζουν μειωμένα δικαιώματα, παρότι αν κάτι ανάλογο συνέβαινε με Έλληνες μετανάστες, θα ήταν απαράδεκτο. Υποψήφιος βουλευτής με τη ΝΔ προτείνει το επίδομα των 2.000 ευρώ για κάθε παιδί που γεννιέται (προεκλογική δέσμευση στο πρόγραμμα της ΝΔ) να δίνεται μόνο σε Ελληνόπουλα (διευκρινίζοντας ότι στην κατηγορία περιλαμβάνει μόνο όσα παιδιά γεννιούνται από Έλληνες γονείς). Οι Ελληνες πολίτες που δεν είναι και τόσο γνήσιοι Έλληνες και οι (αόρατοι) μετανάστες μπορούν να κάνουν παιδιά, αλλά με δικά τους έξοδα.

Πώς θα εντάξουμε τους μετανάστες στην κοινωνία μας

Το ερώτημα είναι αν θέλουμε να εντάξουμε μετανάστες στην ελληνική κοινωνία. Ο Στάθης Καλύβας θεωρεί πως «πρέπει να το θέσουμε ως εθνική προτεραιότητα. Και αυτό απαιτεί και μια παιδευτική λειτουργία από πλευράς διανοούμενων και δημοσιογράφων» και προτείνει ότι «πρέπει να αναδεικνύουμε και να επιβραβεύουμε τις θετικές προσπάθειες και τις επιτυχίες, τους αριστούχους μαθητές και τους πετυχημένους επιχειρηματίες που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών». Αυτό όμως κάνουν ελάχιστοι από όσους διατυπώνουν δημόσιο λόγο και είναι αποφασισμένοι να μη χαϊδέψουν εδραιωμένες πεποιθήσεις. Ούτε θα ακούσουμε και τίποτα σπουδαίο από δημοσιογράφους που εξαργυρώνουν το επάγγελμά τους με πολιτικές υποψηφιότητες και διορισμούς στη Βουλή.

Η ελληνική κοινωνία αδιαφορεί για γενικότερα θέματα που αντιμετωπίζονται μόνο με διεθνείς λύσεις και συνεργασίες (όπως είναι η κλιματική αλλαγή εκτός από το μεταναστευτικό). Τα πολιτικά κόμματα, που φλυαρούν για τους μισητούς αντίπαλους τους, συγχαίρουν τον Αντετοκούνμπο αλλά ελάχιστα έχουν ασχοληθεί με το μεταναστευτικό. Δεν έχουν διάθεση να δυσαρεστήσουν τους εκλογικούς πελάτες, όταν ταυτοχρόνως ζητάνε την ψήφο τους.

Αλλά η πραγματικότητα δεν εξαφανίζεται και ο τρόπος που η κάθε χώρα θα χειριστεί το θέμα της ενσωμάτωσης των μεταναστών στις νέες τους πατρίδες είναι καθοριστικός. Η Ελλάδα θα χρειαστεί δύο (ή και περισσότερα) εκατομμύρια μετανάστες τα επόμενα χρόνια.

Τυχόν άρνηση αυτής της πραγματικότητας σήμερα, θα πληρωθεί ακριβά σε ένα αύριο που δεν θα αργήσει.

* Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος, συγγραφέας του βιβλίου «ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ» (εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη)