Τα φορολογικά αγκάθια που πληγώνουν τις επιχειρήσεις

Ο προεκλογικός αγώνας έχει σαν κεντρικό θέμα τη φορολογία. Η βασικότερη προεκλογική υπόσχεση της Νέας Δημοκρατίας είναι η μείωση των φόρων (μαζί με την Ανάπτυξη και την Ασφάλεια). Ο ΣΥΡΙΖΑ ακολούθησε σε πλειοδοσία, παρότι σε μία τετραετία αύξησε όσους φόρους βρήκε και εφηύρε και άλλους, για να μπορεί να μοιράζει επιδόματα, καθιστώντας τη χώρα πρωταθλήτρια αύξησης φορολόγησης στον ΟΟΣΑ.

Μείωση της φορολογίας χωρίς μείωση δαπανών

Ο στόχος είναι να μειωθεί η φορολογία χωρίς να μειωθούν τα φορολογικά έσοδα, καθώς ψηφίστηκε ομοφώνως η ετήσια διανομή πρόσθετων συντάξεων 1 δισ. ευρώ, το οποίο, για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, αντιπροσωπεύει το 25% του ετήσιου φόρου των νομικών προσώπων.

Η συζήτηση έχει επικεντρωθεί στη μείωση του συντελεστή φορολογίας των επιχειρήσεων (η ΝΔ προτείνει 20% και φόρο μερισμάτων στο 5%, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ προτείνει συντελεστή σταδιακά 25% και μείωση της προκαταβολής 50%). Επίσης υπάρχουν υποσχέσεις για μειώσεις ΦΠΑ, ΕΝΦΙΑ, καθώς και φορολογικές ελαφρύνσεις στα εισοδήματα φυσικών προσώπων. Είναι ευπρόσδεκτη (και αναπόφευκτη εν μέσω διεθνούς φορολογικού ανταγωνισμού) η μείωση του συντελεστή φορολογίας των επιχειρήσεων. Αυτό είναι απλό· ο συντελεστής έχει αλλάξει έξι φορές (!) τα τελευταία δέκα χρόνια (2009-2019). Υπάρχουν όμως άλλες φορολογικές στρεβλώσεις που επηρεάζουν τις επιχειρήσεις  περισσότερο από τον  συντελεστή φορολογίας. Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

Η αρχαία σκουριά του χαρτοσήμου

Το χαρτόσημο, το οποίο καθιερώθηκε πριν καν υπάρξει φορολογία εισοδήματος, αποτελεί ένα σοβαρό παράγοντα ανάσχεσης της επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Ελλάδα. Μέσω χαρτοσήμου φορολογούνται συναλλαγές ανεξαρτήτως κερδοφορίας. Είναι ατέλειωτη η νομολογία και εκατοντάδες οι περιπτώσεις φορολόγησης.

Για παράδειγμα, όταν μητρικές επιχειρήσεις χρηματοδοτούν θυγατρικές επιβαρύνονται με φόρο 2,4%. Πολυεθνικές και ελληνικές επιχειρήσεις καταφεύγουν σε τεχνάσματα· καταρτίζουν ενδοομιλικές συμβάσεις στο εξωτερικό (όπου δεν εφαρμόζεται χαρτόσημο), με την Εφορία να ζητάει αποδείξεις ότι η σύμβαση υπογράφτηκε εκτός Ελλάδας (από τιμολόγια ξενοδοχείων μέχρι αεροπορικά boarding passes όσων υπέγραφαν). Σε πολυεθνική επεβλήθη χαρτόσημο και πρόστιμα εκατομμυρίων, γιατί η ελληνική θυγατρική έστελνε το ταμείο στην Ολλανδία (όπως έκαναν όλες οι ευρωπαϊκές εταιρείες του ομίλου μέσω cash pooling). Το φορολογικό απολίθωμα του χαρτοσήμου είναι ζωντανή απόδειξη της καθυστέρησης της Ελλάδας και λόγος για να την αποφεύγουν οι επιχειρήσεις.

Το χαρτόσημο πρέπει να καταργηθεί με ένα νόμο και ένα άρθρο.

 Δωρεάν είσοδος επενδυτών αλλά με εισιτήριο παραμονής

Στην ίδια κατηγορία φόρων που εμποδίζουν την επιχειρηματικότητα και την οικονομική ανάπτυξη της χώρας κατατάσσεται ο Φόρος Συγκέντρωσης Κεφαλαίου (ΦΣΚ), ο οποίος  ανέρχεται σε 1% επί της Αύξησης Κεφαλαίου κεφαλαιουχικών εταιρειών. Προσπαθώντας να μειώσουν τον συγκεκριμένο φόρο πολλές ΑΕ έκαναν μικρή αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου και το μεγαλύτερο ποσό των εισφερόμενων κεφαλαίων το εμφάνιζαν σαν Εισφορά Υπέρ το Άρτιο. Μέχρι πρόσφατα, οι φορολογικές αρχές θεωρούσαν ότι οφείλεται φόρος συγκέντρωσης και σε αυτή την περίπτωση. Χρειάστηκαν χρόνια δικαστικές διαμάχες για να διευκρινιστεί το θέμα στο ΣτΕ. Ο ΦΣΚ καταργήθηκε στην ίδρυση των εταιρειών, εξακολουθεί όμως να οφείλεται σε κάθε μεταγενέστερη αύξηση κεφαλαίου. Θέλουμε επενδύσεις αλλά να πληρώνουν οι επενδυτές φόρο εκ των προτέρων.

Μοιάζει με τον θιασάρχη που διαφήμιζε  δωρεάν είσοδο και επέβαλλε εισιτήριο στην έξοδο.

Οι πονηρές τροπολογίες φορολογούν πονηρά

Σε εποχή μηδενικών επιτοκίων, φορολογούμε τους τόκους των δανείων με 0,6% (0,12% για τα στεγαστικά). Σε μια προσπάθεια μείωσης του κόστους δανεισμού (όταν ακόμα δίνονταν δάνεια στην Ελλάδα), οι επιχειρήσεις, σε συνεργασία με τις τράπεζες, προτιμούσαν τα ομολογιακά δάνεια (απαλλάσσονται από τον φόρο του Ν.128/75). Έτσι στήθηκε μια φάμπρικα ομολογιακών χωρίς δευτερογενή αγορά στη χώρα!

Επίσης οι συμβάσεις leasing απαλλάσσονταν της εισφοράς. Οι εκπλήξεις όμως ποτέ δεν μας λείπουν και έρχονται συνήθως με τροπολογίες. Εδώ οι επιχειρήσεις ενημερώνονται αφού έχουν ψηφιστεί διατάξεις (πάντα σε άσχετα νομοσχέδια) και αιφνιδιάζονται χωρίς να ξέρουν «από πού τους ήρθε». Πρόσφατο παράδειγμα: στο νόμο 4607/2019 (ΦΕΚ 65 Α / 24.04.2019) επεκτάθηκε η επιβολή της εισφοράς του άρθρου 1 του Ν.128/1975 στις εταιρείες Leasing, επιβαρύνοντας χιλιάδες επιχειρήσεις που είχαν συμβάσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing) με 0,6% φόρο (επιβάλλεται από τον Ιούνιο). Όσες επιχειρήσεις επέλεξαν αυτή τη μορφή χρηματοδότησης, είδαν το κόστος τους να ανεβαίνει σημαντικά και τα σχέδιά τους να βγαίνουν εκτός πλάνων.

Κάποτε οι ελληνικές τράπεζες θα πρέπει να δώσουν δάνεια, αλλιώς κινδυνεύουν να (ξανα)χρεοκοπήσουν. Με φόρους-καπέλα πάνω στους τόκους ύψους 20% και 30% και με τόσες άλλες επιβαρύνσεις (π.χ. κόστος ενέργειας, γραφειοκρατία κ.α.), οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν μπορούν να συναγωνιστούν τις ξένες.

Κλαίμε για τη χαμένη επιχειρηματική ανταγωνιστικότητα αλλά τα δάκρυα δεν θεραπεύουν ούτε τον άρρωστο ψυχισμό μας. 

Προκαταβολή φόρου -ένα μαρσμέλοου για λαίμαργες κυβερνήσεις

Η προκαταβολή φόρου για επιχειρήσεις και επαγγελματίες έπρεπε να καταργηθεί καθώς κατά την κρίση, οι ζημιές περίσσευαν και οι φόροι είχαν ελαχιστοποιηθεί. Όλες όμως οι κυβερνήσεις έκαναν το ανάποδο· αύξησαν την προκαταβολή, ενώ η σημερινή κυβέρνηση την τερμάτισε στο 100%. Η είσπραξη προκαταβολής μοιάζει με το περίφημο πείραμα αυτοελέγχου με ζαχαρωτά σε παιδιά προσχολικής ηλικίας (τους έδιναν τη δυνατότητα επιλογής είτε να φάνε ένα ζαχαρωτό αμέσως ή να περιμένουν καινα  τους δώσουν δύο). Αν μία κυβέρνηση είχε την υπομονή να μην εισπράξει μία χρονιά προκαταβολή φόρου, θα ανταμειβόταν καθώς δεν θα τη συμψήφιζε την επόμενη χρονιά. Πιστεύω ότι η κατάργηση της προκαταβολής θα είχε εξαιρετικά θετικό αποτέλεσμα, δημιουργώντας μία αίσθηση μείωσης φόρων, παρότι σε μία περίοδο διετίας κανένας φόρος δεν θα έχει μειωθεί. Θα είναι σαν να μειώθηκαν οι φόροι, χωρίς να έχουν μειωθεί.

Καμιά φορά τα θαύματα του Παΐσιου μπορούν να βγουν αληθινά.

Τα δύσκολα αποδίδουν και όχι τα εύκολα

Τα προαναφερθέντα είναι τρανταχτά παραδείγματα. Θα μπορούσε να προστεθεί ο συμπληρωματικός ΕΝΦΙΑ (ο οποίος πληρώνεται κυρίως από τις επιχειρήσεις και μειώνει το ΑΕΠ). Ακόμη και η φορολόγηση των υψηλά αμειβόμενων στελεχών των επιχειρήσεων με παράλογα υψηλές εισφορές ασφάλισης και φόρους επηρεάζει σημαντικά.

Για όσους δεν καταλαβαίνουν το τελευταίο: οι μεγάλες εταιρείες, που προσευχόμαστε να έρθουν στη χώρα, λειτουργούν με στελέχη που αμείβονται καλά και όταν πρέπει να πληρώσουν το 70% των αμοιβών τους στο ελληνικό κράτος, τότε αποφασίζουν να μην έρθουν (μαζί με τις επιχειρήσεις τους). Έτσι κι αλλιώς, τα στελέχη του ιδιωτικού τομέα που καταφέρνουν ακόμη να εισπράττουν μεγάλους μισθούς είναι ταξικοί αντίπαλοι προς εξόντωση ή απλά φορολογικές αγελάδες για άρμεγμα.

Ας το πάρουμε απόφαση· διατηρώντας μια πληθώρα φόρων και επιβαρύνσεων είναι σαν να ρίχνουμε καρφιά στους δρόμους στους οποίους παρακαλάμε τους επενδυτές να οδηγήσουν τα κεφάλαιά τους στη χώρα. Εδώ είναι τα δύσκολα μέτρα τα οποία περιμένουν οι επιχειρήσεις από τη νέα κυβέρνηση, τα οποία θα ωφελήσουν άμεσα και δραστικά.

* Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος, συγγραφέας του βιβλίου «ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ» (εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη)