Τι πρέπει να «ξεψαχνίζουν» οι επενδυτές στις οικονομικές καταστάσεις

Συνεχίζοντας την σειρά των άρθρων που ξεκινήσαμε τον Απρίλιο, θα εξετάσουμε τα κύρια σημεία ενδιαφέροντος στις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις, προκειμένου να βελτιστοποιήσουμε την χρηστικότητά τους, για τον μέσο αναγνώστη.

Ποιες είναι τελικά οι οικονομικές καταστάσεις;

Οι καταστάσεις, είναι κατά σειρά «προτεραιότητας» αναφορικά με την σημαντικότητά τους, οι εξής:

• Κατάσταση ταμειακών ροών.

• Κατάσταση μεταβολής ιδίων κεφαλαίων.

• Κατάσταση οικονομικής θέσης.

• Κατάσταση συνολικών εσόδων.

Επιπλέον, είναι πολύ σημαντικό να μελετούμε τις σημειώσεις/γνωστοποιήσεις που συνοδεύουν τις οικονομικές καταστάσεις, οι οποίες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος τους.

Cash is king...

Το πλέον σημαντικό στοιχείο οικονομικής επίδοσης, είναι η δυνατότητα της οντότητας να παράγει θετικές χρηματοροές. Η ικανότητα αυτή και δη από τις πρωτογενείς της λειτουργικές δραστηριότητες, είναι το πρώτο στοιχείο που πρέπει να εξετάσουμε.

Η κατάσταση ταμειακών ροών χωρίζεται σε 3 εύλογες υποκατηγορίες:

i. Ταμειακές ροές από λειτουργικές δραστηριότητες.

ii. Ταμειακές ροές από επενδυτικές δραστηριότητες.

iii. Ταμειακές ροές από χρηματοδοτικές δραστηριότητες.

Σε περίπτωση που η οντότητα προχώρησε κατά την χρήση που μελετούμε σε διακοπή σημαντικών δραστηριοτήτων της, π.χ. κλείσιμο μονάδων παραγωγής, διακοπή σημαντικής παροχής γραμμής υπηρεσίας (π.χ. διακοπή παροχής φορολογικών υπηρεσιών από μια μεγάλη δικηγορική εταιρεία), οι χρηματοροές από αυτή την μη συνεχιζόμενη δραστηριότητα, θα παρουσιάζονται διακριτά, ανά υποκατηγορία. Αυτός ο παρουσιαστικός διαχωρισμός, γίνεται ώστε οι αναγνώστες να διακρίνουν τις χρηματοροές από δραστηριότητες που αναμένονται να συνεχίσουν να υπάρχουν στο μέλλον, από αυτές που έχουν διακοπεί.

Θετικές χρηματοροές από λειτουργικές δραστηριότητες, πιστοποιούν πως πρωτογενώς, η οντότητα παράγει πλούτο ο οποίος εισπράττεται, αυξάνοντας τα χρηματικά διαθέσιμα της οντότητας για επενδύσεις, μερίσματα, και άλλες δραστηριότητες.

Συχνά παρατηρούμε πως οι ροές από επενδυτικές δραστηριότητες είναι αρνητικές, κάτι το οποίο είναι θεμιτό, δεδομένου πως, προκειμένου να πετύχει η οντότητα τους στρατηγικούς της στόχους, οφείλει να προχωρεί σε επενδύσεις, π.χ. εντάσεως κεφαλαίου. Βεβαίως, η ανάγκη για τέτοιες επενδύσεις διαφέρει σημαντικά ανά τομέα: π.χ. οι ανάγκες μιας εταιρείας επεξεργασίας λιπασμάτων είναι πολύ μεγαλύτερες, από μιας διαφημιστικής. Πάντως σχεδόν όλες οι εταιρείες σε κάποιο στάδιο του βίου τους οφείλουν να προχωρήσουν σε επενδύσεις και σε άυλα στοιχεία ενεργητικού τα οποία εξασφαλίζουν συγκριτικό πλεονέκτημα, π.χ. εξεζητημένο λογισμικό, πατέντες, εμπορικά σήματα, κλπ.

Οι εκροές σε τέτοιες επενδύσεις εκτιμώνται αναλόγως, δεδομένου πως συνδράμουν στην ανταγωνιστικότητα της οντότητας, αν και κάποιες θεωρούνται αρκετά επισφαλείς, όπως η υπεραξία κατά την εξαγορά μιας άλλης οντότητας.

Οι ροές από χρηματοδοτικές δραστηριότητες μπορούν να ερμηνευθούν ποικιλοτρόπως. Θετικές ροές, λόγω π.χ. αύξησης μετοχικού κεφαλαίου κρίνονται κατ’ αρχήν ως δείγμα εμπιστοσύνης από τους μετόχους αναφορικά με την μελλοντική κερδοφορία και την δυνατότητα παραγωγής χρηματοροών από λειτουργικές δραστηριότητες. Αντιστρόφως, αν η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου έγινε με σκοπό να αποφευχθεί η αφαίρεση αδείας λειτουργίας λόγω π.χ. αρνητικών ιδίων κεφαλαίων (βλέπε παρακάτω), θα συμπεραίναμε πως μάλλον αποτέλεσε μια προσωρινή λύση «ανάγκης», έως ότου πιστοποιηθεί η δυνατότητα της εταιρείας να συνεχίσει τις λειτουργίες της.

Η έκδοση ομολογιών, η σύναψη δανειακών συμβάσεων, που ομοίως οδηγούν σε θετικές ροές από χρηματοδοτικές δραστηριότητες, επίσης επιδέχονται πολλαπλών ερμηνειών. Μία εταιρεία με χαμηλή μόχλευση (κεφαλαιακή βάση με μικρό δανεισμό) που προχωρεί σε αύξηση δανεισμού της, κρίνεται ως μια υγιής οντότητα, που εξασφάλισε δανεισμό προκειμένου να κάνει επενδύσεις. Αντιστρόφως, μια εταιρεία με υψηλή μόχλευση, που προχωρά σε επιπλέον σύναψη δανείων υπό όρους μάλλον δυσμενείς, π.χ. παροχή αυξημένων εγγυήσεων, συμμόρφωση με επαχθείς όρους, υψηλό επιτόκιο, κρίνεται μάλλον ως μια οντότητα υψηλού ρίσκου. Περισσότερες πληροφορίες για κάποια από αυτά, συμπεριλαμβάνονται στις σημειώσεις/γνωστοποιήσεις, οι οποίες όπως αναφέραμε, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των καταστάσεων.

Κλείνοντας, ας απεικονίσουμε δύο εκ διαμέτρου αντίθετα σενάρια για την καλύτερη κατανόηση μας. Η οντότητα Α αποτελεί παράδειγμα μιας υγιούς οντότητας, σε αντίθεση με την Β της οποίας το μέλλον κρίνεται μάλλον επισφαλές.

Η Α εμφανίζει τις εξής συνολικές χρηματοροές:

• Θετικές ροές από λειτουργικές δραστηριότητες, χωρίς καμία διακοπείσα δραστηριότητα.

• Αρνητικές ροές από επενδυτικές δραστηριότητες, καθώς έγιναν σημαντικές επενδύσεις σε ενσώματα πάγια και εμπορικά σήματα.

• Αρνητικές ροές από χρηματοδοτικές δραστηριότητες. Έγινε μικρή αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου, η οντότητα προχώρησε σε πρόωρη αποπληρωμή δανείων και σύναψη χαμηλότερων νέων με ευνοϊκότερους νέους όρους. Δεν έγινε διανομή μερίσματος, καθώς τα κέρδη επανεπενδύθηκαν.

Σύνολο μεταβολής χρηματικών διαθεσίμων: αύξηση κατά 2 εκατομμύρια ευρώ.

Η Β εμφανίζει τις εξής συνολικές χρηματοροές:

• Αρνητικές ροές από λειτουργικές δραστηριότητες. Διακοπείσες δραστηριότητες: σημαντικές, οι οποίες κατά την τρέχουσα (τελευταία) χρήση (τους) δημιούργησαν θετικές ροές μετρητών.

• Θετικές ροές από επενδυτικές δραστηριότητες, καθώς η οντότητα προχώρησε σε σημαντικές αποεπενδύσεις.

• Θετικές ροές από χρηματοδοτικές δραστηριότητες. Η οντότητα προχώρησε σε σύναψη νέων δανείων υπό αυστηρούς όρους.

Στις σημειώσεις διαβάζουμε πως η οντότητα διαπραγματεύτηκε επιτυχώς περίοδο χάριτος 12 μηνών κατά την οποία δεν θα καταβάλλει αποπληρωμή κεφαλαίου παλαιότερων δανείων. (Χωρίς αυτήν, η οντότητα θα παρουσίαζε αρνητικές ροές από χρηματοδοτικές δραστηριότητες και θα είχε άμεση ανάγκη νέων κεφαλαίων, τα οποία οι μέτοχοι δεν θα μπορούσαν να καλύψουν).

Σύνολο μεταβολής χρηματικών διαθεσίμων: μείωση κατά 2.7 εκατομμύρια ευρώ.

Και ο πλούτος μας;

Έχοντας αποκτήσει επίγνωση αναφορικά με την δυνατότητα παραγωγής μετρητών της οντότητας, και τις πηγές τους, η «δεύτερη σημαντικότερη» οικονομική κατάσταση είναι εκείνη που απεικονίζει τις μεταβολές στα ίδια κεφάλαια. Κάθε εταιρεία ξεκινά τις δραστηριότητές της, έχοντας ένα αρχικό μετοχικό κεφάλαιο στην διάθεσή της. Τα ίδια κεφάλαια, μαρτυρούν ανά πάσα στιγμή το υπολειμματικό δικαίωμα των μετόχων στα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας, κατόπιν αφαιρέσεως όλων των υποχρεώσεών της.

Αν π.χ. μια οντότητα παρουσιάζει σύνολο περιουσιακών στοιχείων όπως κτίρια, αποθέματα, απαιτήσεις από πελάτες, 34 εκατομμύρια ευρώ, και σύνολο υποχρεώσεων όπως δάνεια, υποχρεώσεις προς τρίτους, φορολογικές υποχρεώσεις 29 εκατομμύρια ευρώ, τα ίδια κεφάλαια της υπολογίζονται de facto, στα 5 εκατομμύρια ευρώ. Αυτό σημαίνει πως, αν η οντότητα προχωρούσε σε πλήρη αποεπένδυση όλων των περιουσιακών της στοιχείων, θα εισέπραττε 34 εκατομμύρια, θα έπρεπε να αποπληρώσει υποχρεώσεις ύψους 29 εκατομμυρίων, και θα επέστρεφε 5 εκατομμύρια στους μετόχους της. Όσο υπεραπλουστευμένη και αν είναι αυτή η απεικόνιση, δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα.

Είναι πολύ σημαντική λοιπόν η περαιτέρω παροχή πληροφόρησης αναφορικά με την μεταβολή στην θέση του πλούτου των μετόχων της οντότητας ο οποίος συναποτελείται συνοπτικά, από τα εξής στοιχεία:

• Μετοχικό κεφάλαιο.

• Διαφορά από έκδοση μετοχών «υπέρ το άρτιο». Δηλαδή αν έχουν εκδοθεί 100.000 μετοχές ονομαστικής αξίας 12 Ευρώ εκάστη, και εισπράχθηκαν κατά την έκδοσή τους 1.500.000 Ευρώ, 12 x 100.000 = 1.200.000 Ευρώ θα αναγνωρισθούν ως μετοχικό κεφάλαιο και τα 300.000 Ευρώ ως διαφορά από έκδοση μετοχών «υπέρ το άρτιο».

• Υπόλοιπο κερδών εις νέο. Εκεί θα βρούμε τα κέρδη της παρούσας και προηγουμένων χρήσεων, που δεν έχουν διανεμηθεί ως μερίσματα.

• Τακτικό και έκτακτο αποθεματικό. Εκεί θα βρούμε τα κέρδη της παρούσας και προηγουμένων χρήσεων, που συνήθως δεν επιτρέπει ο νομοθέτης να διανεμηθούν ως μερίσματα.

• Πλεόνασμα αναπροσαρμογής. Εκεί θα βρούμε σωρευμένες υπεραξίες από αναπροσαρμογή αξίας περιουσιακών στοιχείων κατά την επιμέτρησή τους στην εύλογη αξία τους. Για παράδειγμα, ένα κατάστημα λιανικής της εταιρείας επιμετράται στις 31/12/2019 στην εύλογη αξία του, 400.000 Ευρώ. Η αξία του στις οικονομικές καταστάσεις αμέσως πριν την αναπροσαρμογή, ήταν 350.000 Ευρώ. Κατά την επιμέτρησή του στα 400.000, αυξάνεται η αξία του κατά 50.000 Ευρώ, και ομοίως ο πλούτος των μετόχων κατά το ίδιο ποσό.

Ο πλούτος αυτός δεν θεωρείται «πραγματοποιηθείς», μιας και δεν έχει εισπραχθεί κάποιο ποσό από τους μετόχους. Ταυτόχρονα όμως, εφόσον η οντότητα επέλεξε αυτό το μοντέλο επιμέτρησης για τα πάγιά της, είναι δίκαιο να εμφανισθεί αυτό το πλεόνασμα στα ίδια κεφάλαιά της. Αντίστοιχη μείωση της αξίας του καταστήματος, θα εμφανιζόταν βεβαίως ως μείωση και στο πλεόνασμα αναπροσαρμογής.

Παρατηρώντας τις μεταβολές, μπορούμε λοιπόν να εξαγάγουμε συμπεράσματα αναφορικά με τις πηγές αύξησης/μείωσης πλούτου των ιδίων κεφαλαίων της εταιρείας.

Σημειώνεται βεβαίως πως οι οικονομικές καταστάσεις συνδέονται μεταξύ τους. Έτσι π.χ. η πληροφόρηση για τα κέρδη χρήσης, τα μερίσματα, θα είναι παρούσα και σε άλλες καταστάσεις, π.χ. στην κατάσταση συνολικού εισοδήματος, και στην κατάσταση ταμειακών ροών. Η αναφορά τους εδώ, είναι πάντως πολύ χρήσιμη δεδομένου ότι απεικονίζει την επίπτωσή τους στον καταληκτικό τους σκοπό, δηλαδή στον πλούτο των μετόχων.

Κλείνοντας, και προς αποφυγήν παρεννοήσεως, σημειώνουμε ότι τα μερίσματα εμφανίζονται ως μείωση του πλούτου των μετόχων αναφορικά με την εταιρική ιδιότητά τους ως τέτοιων, δηλαδή ως μετόχων. Η πληρωμή των 90.000 ευρώ μειώνει την απαίτησή τους στα κέρδη της εταιρείας, μιας και μοιράσθηκαν ως μέρισμα. Αυτό ακριβώς απασχολεί τους αναγνώστες των οικονομικών καταστάσεων.

Στην προσωπική τους ιδιότητα ως επενδυτές, η είσπραξη των μερισμάτων αποτελεί πραγματοποίηση αύξησης του πλούτου τους, η οποία δεν απασχολεί βεβαίως τους αναγνώστες των οικονομικών καταστάσεων.

* Ο ορκωτός λογιστής (FCCA, CGMA) Χρήστος Ραγκαβάς είναι επιστημονικός συνεργάτης του Λογιστικού Συλλόγου Αθηνών, χρηματοοικονομικός σύμβουλος, και ο IFRS technical expert της StudySmart.

Περισσότερες πληροφορίες, στο www.ifrsboutique.com & www.studysmart.gr 

Στοιχεία επικοινωνίας: [email protected] & [email protected]