Αφορολόγητο: Μια γλυκιά παραπλάνηση με μεγάλο κόστος

Όλοι οι μάγοι εκτελούν ένα κόλπο, στρέφοντας την προσοχή εκεί που θέλουν. Κάτι τέτοιο είναι και το αφορολόγητο· μια γλυκιά αλλά απατηλή παραπλάνηση. Η ταχυδακτυλουργική εξαφάνιση ενός (ελάχιστου) ποσού άμεσου φόρου εισοδήματος είναι αυτό που βλέπουμε. Όμως, σε όλα τα ταχυδακτυλουργικά κόλπα υπάρχει και κάτι που συμβαίνει αθέατα. Όταν απαλλάσσεις κάποιους, τότε επιβαρύνονται άλλοι· δεν υπάρχουν θεόσταλτα δώρα.

Δεν υπάρχει αφορολόγητο στην Ελλάδα

Το αφορολόγητο έχει αναδειχθεί σε κεντρικό προεκλογικό ζήτημα (μαζί με τη μείωση των συντάξεων), παρότι έχει καταργηθεί προ πολλού. Στην ουσία, το αφορολόγητο έχει αντικατασταθεί με ποινή. Βάσει της ισχύουσας φορολογικής νομοθεσίας, κάθε μισθωτός, συνταξιούχος και κατ’ επάγγελμα αγρότης, για να δικαιούται έκπτωση φόρου (από 1.900 έως 2.100 ευρώ), πρέπει να έχει εξοφλήσει με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής (πιστωτικές ή χρεωστικές κάρτες ή μέσω e-banking) συγκεκριμένες δαπάνες για αγορές αγαθών ή την παροχή υπηρεσιών. Στην ουσία, το αφορολόγητο έχει αντικατασταθεί με ποινή.

Έτσι, για να μην τιμωρηθεί με 22% πρόσθετο φόρο ένας μισθωτός ή συνταξιούχος υποχρεούται να ξοδέψει συγκεκριμένο ποσό (10% για εισόδημα έως 10.000 ευρώ, 15% για εισόδημα από 10.000,01 έως 30.000 ευρώ και 20% για εισόδημα από 30.000,01 ευρώ και πάνω). Και το πιο ωραίο: τα γέρικα άλογα των φορολογικών υποζυγίων τιμωρούνται διπλά. Όσοι είναι άνω των 70 ετών ή έχουν αναπηρία πάνω από 80% «εξαιρούνται» από την υποχρέωση των ηλεκτρονικών αποδείξεων, αλλά πρέπει να μαζεύουν τις χάρτινες (!).

Στην ουσία, οι μισθωτοί, οι οποίοι δεν έχουν δυνατότητα φοροδιαφυγής, λειτουργούν σαν δολώματα για να εκδίδονται αποδείξεις. Το μέτρο των αποδείξεων ουδέποτε λειτούργησε αποτελεσματικά, αλλά το ελληνικό κράτος δεν κάνει απολογισμούς. Θα έπρεπε η ΑΑΔΕ (που φαίνεται ότι είναι ένας θετικός θεσμός που μας κληροδότησε η κρίση) να κάνει μια μελέτη και να καταργήσει κάτι, αν επιβαρύνει χωρίς να προσφέρει.

Οσοι δεν έχουν αφορολόγητο πληρώνουν λιγότερα!

Αν οι μισθωτοί έχουν αφορολόγητο, τότε οι υπόλοιποι θα έπρεπε να πληρώνουν περισσότερο. Όμως το 82,1% των δηλωθέντων εισοδημάτων φυσικών προσώπων στην Ελλάδα (60,4 δισ. σε σύνολο 73,6 δισ. ευρώ) είναι μισθοί και συντάξεις και αυτοί πληρώνουν το 82,8% από τα 8,3 δισ. των άμεσων φόρων (στοιχεία ΑΑΔΕ για το 2017). Οι υπόλοιπες κατηγορίες φορολογούμενων έχουν φροντίσει να αποκτήσουν μόνες τους αφορολόγητο εισόδημα και κατά πλειονότητα (!) δεν πληρώνουν κανένα φόρο.

Τα (ελάχιστα) υψηλόβαθμα στελέχη μεγάλων επιχειρήσεων που εισπράττουν μισθό πληρώνουν υπέρογκους φόρους και ασφαλιστικές εισφορές, κατατάσσοντας την Ελλάδα στις χώρες με την υψηλότερη φορολογική σφήνα (tax wedge), χωρίς όμως τις παροχές αυτών των κρατών. Οι πολύ πλούσιοι αποφεύγουν τις φοροδαγκάνες του ελληνικού κράτους (και όχι μόνο), καθώς έχουν πλήθος διαθέσιμων μεθόδων σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον με χαλαρά σύνορα. Είναι χαρακτηριστικό ότι από ένα σύνολο 8.907.722 φορολογουμένων (το 2017) μόνο 66.602 δήλωσαν εισόδημα πάνω από 50.000 ευρώ (και 14.679 πάνω από 100.000) και στην πλειοψηφία τους είναι μισθωτοί (54.690 και 11.777 αντίστοιχα).

Οι φόροι παράγουν συνειδήσεις (και όχι το αντίστροφο)

Έχει χαθεί κάθε έννοια δίκαιης κατανομής άμεσων φόρων, με αποτέλεσμα απελπισμένες κυβερνήσεις να φορολογούν ό,τι παράγεται ή καταναλώνεται (από το κινητό μέχρι το κρασί). Πρέπει να αυξήσουμε τους άμεσους φόρους (ακόμη και μειώνοντας το «αφορολόγητο») και για εκπαιδευτικούς λόγους. Υπάρχει ανάγκη να αυξηθούν τα δηλωθέντα εισοδήματα, τιμωρώντας όσους κρύβονται στην αφορολόγητη περιοχή αντί να επιβραβεύονται με επιδόματα και «κοινωνικά μερίσματα».

Δεν θα ζημιωθεί όποιος πληρώσει ένα μικρό ποσό άμεσου φόρου, όταν αυτό θα επιτρέψει να μειωθεί π.χ. ο ΦΠΑ. Η φορολογική συνείδηση δεν αλλάζει με διαφημίσεις και καμπάνιες, αλλά με πράξεις. Όσοι βρίσκονται κάτω από ένα κατώφλι εισοδήματος ή έχουν ειδικές ατομικές ή οικογενειακές ανάγκες πρέπει να επιδοτούνται απευθείας και όχι μέσω φοροαπαλλαγών, οι οποίες ωφελούν και πλούσιους (που φροντίζουν να μεταμφιέζονται φτωχοί).

Η φορολογική μυωπία των πολιτικών

Οι εγχώριες πολιτικές ηγεσίες -που δεν μπορούν και να περηφανεύονται για την κατάσταση στην οποία οδήγησαν τη χώρα- πάντα έκαναν βραχυχρόνιους υπολογισμούς, αγνοώντας τις καταστροφικές επιπτώσεις φορολογικών μέτρων. Ταυτόχρονα ανέβαλαν κάθε αντιδημοφιλές μέτρο για το μέλλον, το οποίο φυσικά δεν άργησε να έρθει (χαρακτηριστικό παράδειγμα το ασφαλιστικό, το οποίο έχει κοστίσει τα 2/3 του υφιστάμενου κρατικού χρέους).

Οι προεκλογικές παροχές ήταν ο κανόνας από τον οποίο δεν φαίνεται να μπορούμε να ξεφύγουμε. Η έλλειψη ανεξάρτητων θεσμών ελέγχου και μιας ακομμάτιστης/αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης, που θα έβαζαν φρένο σε εκτροπές, στοίχισαν πανάκριβα στην Ελλάδα (και ο λογαριασμός δεν έχει κλείσει).

Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν

Η βελτίωση του φορολογικού συστήματος της χώρας επείγει. Ο φορολογικός πρωταθλητισμός της Ελλάδας (όπως καταγράφουν όλοι οι διεθνείς οργανισμοί) τιμωρεί τις προσπάθειες εκατομμυρίων Ελλήνων και οδηγεί στον οικονομικό μαρασμό και στη μετανάστευση.

Μαγικές συνταγές δεν υπάρχουν· είναι εύκολο να τάζεις αφορολόγητα και μειώσεις ΕΝΦΙΑ, αλλά αυτά βυθίζουν τη χώρα στη στασιμοχρεοκοπία. Χρειαζόμαστε ριζικές και -πιθανώς- αντιδημοφιλείς λύσεις. Όλοι οι συντελεστές (άμεσων και έμμεσων φόρων) πρέπει να συγκλίνουν σε ένα εύρος 15% έως 20%. Την απώλεια εσόδων θα αντισταθμίσει ο πολλαπλασιασμός της επιχειρηματικότητας και θα αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικότερα τον φορολογικό ανταγωνισμό άλλων κρατών (ο κόσμος αλλάζει χωρίς να μας υπολογίζει).

Θα πρέπει επίσης να καταργηθούν διάφοροι φόροι που λειτουργούν καταστροφικά για επενδύσεις (όπως εισφορά ν.128/75, φόρος συγκέντρωσης κεφαλαίου, χαρτόσημο, προκαταβολή, εισφορά αλληλεγγύης). Η μυωπία επιτρέπει να βλέπεις τα έσοδα αλλά καθιστά αόρατες τις αρνητικές επιπτώσεις που -δυστυχώς- δεν εξαφανίζονται. Υπάρχουν αρκετές αξιόλογες μελέτες (ΙΟΒΕ, διαΝΕΟσις, ΣΕΒ) που δυστυχώς δεν λαμβάνονται υπόψη και  η πολιτική ατζέντα στα φορολογικά διαμορφώνεται ερήμην των αναγκών της χώρας.

Ας σταματήσει ο δημαγωγικός ανταγωνισμός για το ποιος θα μειώσει περισσότερο οριζόντια τον ΕΝΦΙΑ (ενώ η κατάργηση του συμπληρωματικού φόρου θα αρκούσε και θα αύξανε και το ΑΕΠ) ή να διατηρήσει ένα αφορολόγητο φάντασμα.

Δεν θα έχει πολλές ευκαιρίες η ΝΔ και ο Κυριάκος Μητσοτάκης να πουν την αλήθεια και να δημιουργήσουν τις πραγματικές προϋποθέσεις ανάπτυξης μιας χώρας που αγωνίζεται να ξεπεράσει μια βαριά χρεοκοπία. Οι μεγαλύτερες παγίδες βρίσκονται στις ανάπηρες θεσμικές δομές και στο μυαλό κακομαθημένων ψηφοφόρων.

* Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος, συγγραφέας του βιβλίου «ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ» (εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη)