Οι δράσεις της ΕΕ για την κυκλική οικονομία

Για να εξασφαλίσουμε τη βιώσιμη ανάπτυξη στην ΕΕ, οφείλουμε να χρησιμοποιήσουμε τους πόρους μας με πιο έξυπνο, πιο βιώσιμο τρόπο. Είναι σαφές ότι το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης στο οποίο βασιστήκαμε κατά το παρελθόν δεν είναι πλέον κατάλληλο για τις σημερινές ανάγκες των σύγχρονων κοινωνιών σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Πρέπει να βρούμε περιβαλλοντικά και οικονομικά βιώσιμο τρόπο χρήσης των φυσικών μας πόρων οι οποίοι είναι περιορισμένοι. Επίσης, είναι προς το οικονομικό συμφέρον των επιχειρήσεων να κάνουν την καλύτερη δυνατή χρήση των πόρων τους.

Για το λόγο αυτό πρέπει να εισέλθουμε σε ένα μοντέλο κυκλικής οικονομίας, στο οποίο η αξία των προϊόντων και υλών διατηρείται για όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο. Δηλαδή όταν ένα προϊόν έχει φθάσει στο τέλος ενός κύκλου ζωής του, τα απόβλητα ελαχιστοποιούνται και οι πόροι διατηρούνται εντός της οικονομίας, μιας και το προϊόν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά και ξανά ώστε να δημιουργηθεί περαιτέρω αξία.

Το μοντέλο αυτό μπορεί να δημιουργήσει ασφαλείς θέσεις απασχόλησης στην Ευρώπη, να προωθήσει καινοτομίες που προσδίδουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και να παρέχει ένα επίπεδο προστασίας για τον άνθρωπο και το περιβάλλον για τα οποία η Ευρώπη είναι υπερήφανη. Μπορεί επίσης να παρέχει στους καταναλωτές καινοτόμα και μεγαλύτερης διάρκειας προϊόντα, τα οποία παρέχουν εξοικονόμηση χρημάτων και βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Στο πλαίσιο αυτό το 2015 η Επιτροπή ενέκρινε ένα νέο φιλόδοξο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία ώστε να υποστηρίξει τη μετάβαση της Ευρώπης προς το μοντέλο αυτό, να δώσει ώθηση στην ανταγωνιστικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο, να προωθήσει τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας.

Τέσσερα χρόνια μετά την έγκρισή του, μπορούμε να πούμε ότι το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία έχει ολοκληρωθεί πλήρως. Οι 54 δράσεις που προέβλεπε, όπως για τα πλαστικά μιας χρήσης, για τα απορρίμματα τροφίμων και για την επαναχρησιμοποίηση του νερού έχουν πλέον υλοποιηθεί ή βρίσκονται στο στάδιο της υλοποίησης.

Σύμφωνα με τα πορίσματα σχετικής έκθεσης που δημοσίευσε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η υλοποίηση του σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία επιτάχυνε τη μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία στην Ευρώπη, η οποία με τη σειρά της συνέβαλε στο να επανέλθει η ΕΕ στο δρόμο της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Το 2016 οι τομείς που σχετίζονται με την κυκλική οικονομία απασχολούσαν περισσότερους από τέσσερα εκατομμύρια εργαζομένους, παρουσιάζοντας αύξηση της τάξης του 6% σε σύγκριση με το 2012.

Η κυκλικότητα δημιούργησε επίσης νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες, ανέδειξε νέα επιχειρηματικά μοντέλα και ανέπτυξε νέες αγορές, τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ. Το 2016, οι κυκλικές δραστηριότητες, όπως η επισκευή, η επαναχρησιμοποίηση ή η ανακύκλωση, δημιούργησαν προστιθέμενη αξία περίπου 147 δισ. €, ενώ η αξία των σχετικών επενδύσεων ανήλθε περίπου στα 17,5 δισ. €.

Για την επιτάχυνση της μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία, είναι απαραίτητη η επένδυση στην καινοτομία και η παροχή υποστήριξης για την προσαρμογή της βιομηχανικής βάσης της Ευρώπης. Κατά την περίοδο 2016-2020, η Επιτροπή ενέτεινε τις προσπάθειες προς αμφότερες τις κατευθύνσεις, με δημόσια χρηματοδότηση συνολικού ύψους άνω των 10 δισ. ευρώ.

Προκειμένου να ενισχύσει περαιτέρω τις επενδύσεις, η Πλατφόρμα Υποστήριξης Χρηματοδότησης της Κυκλικής Οικονομίας έχει εκδώσει συστάσεις για τη βελτίωση του οικονομικού ενδιαφέροντος των έργων κυκλικής οικονομίας, για τον συντονισμό των δραστηριοτήτων χρηματοδότησης και την ανταλλαγή ορθών πρακτικών. Η πλατφόρμα θα συνεργαστεί με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για την παροχή οικονομικής βοήθειας και την εκμετάλλευση συνεργειών με το σχέδιο δράσης για τη χρηματοδότηση της βιώσιμης ανάπτυξης.

Ένα από τα βασικότερα επιτεύγματά μας στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης και στο οποίο θα ήθελα να αναφερθώ εκτενέστερα είναι η στρατηγική της ΕΕ για τα πλαστικά μιας χρήσης. Πρόκειται για το πρώτο πλαίσιο πολιτικής για ολόκληρη την ΕΕ που υιοθετεί μια προσέγγιση κύκλου ζωής ανά υλικό για την ενσωμάτωση δραστηριοτήτων κυκλικού σχεδιασμού, χρήσης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης σε αλυσίδες αξίας πλαστικών υλών.

Η στρατηγική καθορίζει ένα σαφές όραμα με ποσοτικούς στόχους σε επίπεδο ΕΕ, έτσι ώστε, μεταξύ άλλων, έως το 2030 όλες οι πλαστικές συσκευασίες που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ να είναι επαναχρησιμοποιήσιμες ή ανακυκλώσιμες.

Η στρατηγική προσδιορίζει επίσης βασικές δράσεις που επιτρέπουν τη συμμετοχή πολλών φορέων και προωθούν τη συνεργασία. Για παράδειγμα, η έκκληση της Επιτροπής προς τους ενδιαφερομένους να προβούν σε εθελοντικές δεσμεύσεις έδωσε ισχυρή ώθηση στη βιομηχανία για την ενίσχυση της χρήσης του ανακυκλωμένου πλαστικού σε προϊόντα.

Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για την επίτευξη του στόχου που τίθεται στη στρατηγική, δηλαδή της διασφάλισης ότι θα επαναχρησιμοποιηθούν 10 εκατομμύρια τόνοι ανακυκλωμένων πλαστικών σε νέα προϊόντα έως το 2025.

Ενώ οι δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί από τους προμηθευτές ανακυκλωμένων πλαστικών, εφόσον τηρηθούν με τον αναμενόμενο τρόπο, καλύπτουν τον συγκεκριμένο στόχο, η ζήτηση ανακυκλωμένων πλαστικών με βάση τις δεσμεύσεις της βιομηχανίας ανέρχεται σε περίπου 6,2 εκατομμύρια τόνους ετησίως έως το 2025.

Η πρόσφατα συσταθείσα συμμαχία για την κυκλικότητα των πλαστικών θα διευκολύνει τα επόμενα βήματα των επιχειρήσεων για τη γεφύρωση αυτής της αναντιστοιχίας και θα συμβάλει στην επίτευξη του προαναφερθέντος στόχου σύμφωνα με τον στόχο της στρατηγικής για τη βελτίωση της ποιότητας και της οικονομίας της ανακύκλωσης πλαστικών στην Ευρώπη.

Η κυκλική οικονομία αποτελεί πλέον μια μη αναστρέψιμη παγκόσμια τάση. Ωστόσο, εξακολουθούν να απαιτούνται πολλά βήματα για την κλιμάκωση της δράσης σε επίπεδο ΕΕ και παγκοσμίως.

Αν η ΕΕ επιθυμεί να διατηρήσει την ηγετική θέση της στον σχεδιασμό και την παραγωγή κυκλικών προϊόντων και υπηρεσιών και να ενισχύσει τον ρόλο των καταναλωτών στην υιοθέτηση πιο βιώσιμων τρόπων ζωής, θα χρειαστεί να αναληφθούν νέες δράσεις.

Η κυκλική οικονομία θα πρέπει να αποτελέσει τη ραχοκοκαλιά της βιομηχανικής στρατηγικής της ΕΕ, καθιστώντας δυνατή την κυκλικότητα σε νέους τομείς και κλάδους, οι εκτιμήσεις του κύκλου ζωής των προϊόντων θα πρέπει να καταστούν ο κανόνας και το πλαίσιο οικολογικού σχεδιασμού θα πρέπει να διευρυνθεί όσο το δυνατόν περισσότερο.

Το έργο που ξεκίνησε σε επίπεδο ΕΕ για ορισμένα θέματα (όπως τα χημικά προϊόντα, το μη τοξικό περιβάλλον, η οικολογική σήμανση και η οικολογική καινοτομία, οι κρίσιμες πρώτες ύλες και τα λιπάσματα) θα πρέπει να συνεχιστεί με ταχύτερους ρυθμούς, αν η Ευρώπη επιθυμεί να δρέψει όλα τα οφέλη της μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία.

Επίσης, θα πρέπει να ενισχυθεί ο ρόλος των καταναλωτών, ώστε να κάνουν συνειδητές επιλογές, και να ενταθούν οι προσπάθειες του δημόσιου τομέα μέσω βιώσιμων λύσεων.

*Ο Γιώργος Μαρκοπουλιωτης είναι Επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλαδα