Η επική ιστορία του Bitcoin

Η ανάγκη για μεταφορά μυστικών μηνυμάτων έκανε τους ανθρώπους ιδιαίτερα εφευρετικούς. Στα αρχαία χρόνια ξύριζαν το κεφάλι του αγγελιοφόρου, γράφανε στο κρανίο το μήνυμα και όταν μεγάλωναν τα μαλλιά, τον στέλνανε στην άλλη πόλη. Ανορθόδοξος τρόπος, αλλά αποτελεσματικός.

Η εύρεση περίπλοκων μεθόδων επικοινωνίας ανέβηκε επίπεδο με την κρυπτογραφία. Η πρώτη μαζική αξιοποίηση της έγινε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το σπάσιμο των κωδικοποιημένων μηνυμάτων των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων, δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι έκρινε την τύχη του πολέμου. Αργότερα, το 1990, εμφανίστηκαν τα πρώτα προγράμματα κρυπτογράφησης που μπορούσε να έχει πρόσβαση ο καθένας. Από τότε η διαμάχη εξουσίας και ανθρώπων για το δικαίωμα στην ανωνυμία έλαβε ευρεία διάσταση.

Κρίσιμο ζητούμενο είναι να κρατηθούν μυστικές οι οικονομικές συναλλαγές. Η πληρωμή με μετρητά είναι μια λύση. Τα χαρτονομίσματα παρέχουν ανωνυμία, ενώ έχουν το πλεονέκτημα ότι δεν παρεμβάλλεται κανείς ενδιάμεσος. Ωστόσο έχουν το μειονέκτημα πως δεν μπορείς εύκολα να τα στείλεις μακριά, ενώ η διαφύλαξη τους ενέχει κινδύνους. Αυτό το κενό επιχειρεί να καλύψει το Bitcoin.

Όλα ξεκινήσανε με ένα White Paper στις 31 Οκτώβρη 2008. Ένα κείμενο μόλις 8 σελίδων που περιέγραφε μια θεωρία για το πρώτο νόμισμα με κρυπτογράφηση. Κανείς δεν ξέρει ποιος ήταν ο δημιουργός. Μπορεί να είναι Γιαπωνέζος ή Νιγηριανός. Ένας μόνος του ή ομάδα ανθρώπων. Άντρας ή γυναίκα. Οπαδός του Πανιωνίου ή της Τσέλσι. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι το ψευδώνυμο που χρησιμοποιήθηκε: Satοshi Nakamoto.

Στις 3 Ιανουαρίου 2009 ο Satοshi από την θεωρία πέρασε στην πράξη. Δημιούργησε το πρώτο block που περιείχε τα πρώτα 50 Bitcoins. Ο κώδικας του πρώτου block περιείχε ένα μήνυμα: Το πρωτοσέλιδο από τους Times του Λονδίνου, που ανάφερε ότι θα χρειαστεί και δεύτερο πακέτο διάσωσης για τις τράπεζες. Ήταν η περίοδος που το σκάσιμο της φούσκας των ενυπόθηκων δανείων είχε οδηγήσει σε μια πρωτοφανή οικονομική κρίση. Χρειάστηκε να δαπανηθεί απίθανος αριθμός δισεκατομμυρίων, προκειμένου να μην καταρρεύσει το τραπεζικό σύστημα.

Η πρόθεση του Nakamoto ήταν απόλυτα σαφής. Να μην έχουμε ανάγκη τις τράπεζες. Είναι μια ωραία όσο και περίεργη ιστορία με θρησκευτική χροιά. Ο Satοshi χαρίζει την περιουσία του και εμφανίζεται ως λυτρωτής έναντι των τραπεζιτών. Το αλτρουιστικό πνεύμα που ενέπνευσε, ήταν χαρακτηριστικό της πρώτης φάσης του Bitcoin, όπως θα δούμε στην συνέχεια.

Τι επαναστατικό είχε η ιδέα του Nakamoto; Ότι ξεπέρασε με ιδιοφυές τρόπο το εμπόδιο του double spending, βασικό πρόβλημα για κάθε ψηφιακό νόμισμα ή αρχείο: Την αντιγραφή. Να δώσω σε κάποιον ψηφιακά χρήματα και αυτά να αφαιρεθούν με αξιόπιστο τρόπο από το πορτοφόλι μου, έτσι ώστε να μην μπορώ να τα ξαναξοδέψω. Ανακάλυψε τον τρόπο να εμποδίσει τους χρήστες να χρησιμοποιούν το ίδιο νόμισμα ξανά και ξανά, όπως μπορούμε να αντιγράψουμε π.χ. ένα αρχείο word. Κι όλα αυτά χωρίς να παρεμβαίνει κάποια κεντρική αρχή, όπως μια τράπεζα, προκειμένου να διασφαλιστεί η εγκυρότητα της συναλλαγής.

Πως; Καθιστώντας την συναλλαγή ορατή από όλους. Ανώνυμα, καθώς κάθε συναλλαγή γίνεται μεταξύ δύο λογαριασμών που χρησιμοποιούν ένα αναγνωριστικό σύνολο με πολλά γράμματα και νούμερα, κάτι σαν IBAN. Από την στιγμή λοιπόν που καταγράφεται δημόσια κάθε μία συναλλαγή, επιτυγχάνεται η μέγιστη δυνατή διαφάνεια. Δεν είναι πλέον απαραίτητη η εγγύηση κανενός τραπεζικού ιδρύματος, κυβέρνησης ή οργανισμού.

Στην αρχή δεν υπήρχαν ηλεκτρονικά πορτοφόλια, ούτε συναλλαγματική ισοτιμία. Ούτε καν ένα σύμβολο που να αντιπροσωπεύει το νόμισμα. Η λέξη Bitcoin εμφανίζεται μόνο μία φορά στο white paper, στον τίτλο.

Η πρώτη συναλλαγή πραγματοποιήθηκε στις 12 Ιανουαρίου 2009, μεταξύ του Satοshi και ενός κρυπτογράφου ακτιβιστή, του Hal Finney.

Το πρώτο λογότυπο σχεδιάστηκε από τον ίδιο τον Satοshi. Ήταν ένα χρυσό νόμισμα που περιείχε τα γράμματα BC, το οποίο διατηρήθηκε μέχρι τις αρχές του 2010. Η μικρή κοινότητα που άρχισε να διαμορφώνεται, το αντικατέστησε με το Β και τις ράβδους που έχει το δολάριο. Τον Νοέμβρη του 2010, ο χρήστης «bitboy» εμφάνισε το λογότυπο Bitcoin, σε άσπρο και πορτοκαλί, με περιστροφή δεξιόστροφα κατά 14 μοίρες. Είναι αυτό που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα.

Για την ανάπτυξη ενός νομίσματος, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να διανεμηθεί σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Ο Gavin Andresen ανέλαβε δράση κάνοντας κάτι που σήμερα ακούγεται ανόητο. Δημιούργησε ένα site που διένεμε δωρεάν Bitcoins. Ήταν Ιούνιος του 2010, μια εποχή κατά την οποία Bitcoin κατείχε μόνο ένας περιορισμένος αριθμός κομπιουτεράδων. Τελικά η ιδέα του Andresen μόνο χαζή δεν αποδείχθηκε.

Οι πρώτες πηγές (faucets) Bitcoin ήταν airdrops, δηλαδή δωρεάν διάθεση. Ο Andresen έδινε 5 BTC ανά επισκέπτη, ο καθένας από τους οποίους ήταν υποχρεωμένος να μην κάνει τίποτα άλλο παρά να ολοκληρώσει μια captcha. Αξιοσημείωτο είναι πως κάποιος βρήκε τρύπα στην ασφάλεια του site και μάζεψε όλα τα BTC. Κατόπιν τα επέστρεψε στον Andresen, εξηγώντας του πως να διορθώσει το ελάττωμα. Μέσα από αλτρουιστικές πράξεις όπως αυτή, οι πρώτοι χρήστες μπόρεσαν να χαλυβδώσουν το νέο νόμισμα.

Για πολύ καιρό δεν μπορούσες να αγοράσεις τίποτα με τα Bitcoins. Η πρώτη συναλλαγή που αφορούσε πραγματικά αγαθά, λέγεται πως πραγματοποιήθηκε στις 22 Μάη του 2010, όταν ένας προγραμματιστής από τη Φλόριντα διέθεσε 10.000 bitcoins για να αγοράσει 2 πίτσες. Αν πείναγε λιγότερο εκείνη την ημέρα και τα είχε κρατήσει, θα άξιζαν σήμερα 40 εκατομμύρια δολάρια!

Τον Ιούλη του 2010 ιδρύθηκε το ανταλλακτήριο Mt. Gox, το οποίο κυριάρχησε στον χώρο. Από το 2013 έως το 2014 που έκλεισε, χειριζόταν πάνω από το 70% των συναλλαγών Bitcoin παγκοσμίως. Η πρώτη συναλλαγή μέσω κινητού τηλεφώνου, αξίας 0,42 Bitcoin, θα πραγματοποιηθεί ένα εξάμηνο αργότερα. Λίγο μετά, στις 28 Ιανουαρίου 2011, θα κλείσει ο πρώτος κύκλος της παραγωγής. Θα έχουν παραχθεί 5,25 εκατομμύρια Bitcoin, το ¼ του συνολικού αριθμού των νομισμάτων που πρόκειται να παραχθούν ποτέ.

Το πρώτο on-line κατάστημα που άρχισε να δέχεται Bitcoin ως μέσο πληρωμής, εμφανίστηκε τον Φεβρουάριο του 2011. Ήταν το Silk Road, από το επονομαζόμενο σκοτεινό Internet. Στην φυλακή υπήρχαν λιγότερο ύποπτοι τύποι από όσους συχνάζανε εκεί, καθώς το χρησιμοποιούσαν για να προμηθεύονται ναρκωτικές ουσίες και όπλα. Εξαιτίας εκείνης της περιόδου, ακόμα και σήμερα, θεωρείται από τους αδαείς πως η αγορά των κρυπτονομισμάτων είναι χώρος χακεράδων, αναρχικών και πάσης φύσεως άνομων δραστηριοτήτων. Συνολικά γύρω στα 10 εκατομμύρια Bitcoins αλλάξανε χέρια στο Silk Road.

Στις 27 Μαρτίου 2011 είχαμε την πρώτη ανταλλαγή μεταξύ Bitcoin και κάποιου άλλου καθιερωμένου νομίσματος πέρα από το δολάριο. Ήταν σε βρετανική στερλίνα. Μια ημέρα αργότερα θα φτάσει η κεφαλαιοποίηση του το ένα εκατομμύριο δολάρια, ενώ τον Απρίλη, η αξία του για πρώτη φορά θα φτάσει το 1 δολάριο ανά Bitcoin. Τον Οκτώβρη του 2011, οι αρχές συνέλαβαν τον ιδιοκτήτη του Silk Road, κατέβασαν το site και κατάσχεσαν όλα τα Bitcoins που βρήκαν, αξίας 3,6 εκατομμυρίων δολαρίων. Αργότερα, το FBI τα πούλησε για 50 εκατομμύρια. Εκείνη την περίοδο, το νέο κρυπτογραφημένο νόμισμα αντιμετώπισε την πρώτη μεγάλη κρίση. Από την κορυφή του Ιούνη 2011 και μέσα σε 4 μήνες έχασε το 92% της αξίας του. Παρόλα αυτά όχι μόνο άντεξε, αλλά συνέχισε να εξαπλώνεται.

Τον Φεβρουάριου του 2013 ξεπέρασε την τιμή της μιας ουγγιάς ασημιού και ένα μήνα αργότερα η κεφαλαιοποίηση του έφτασε το ένα δισεκατομμύριο δολάρια. Δισεκατομμύριο. Από Δ. Η επική ανάβαση από το ένα εκατομμύριο μέχρι εκεί, διήρκησε μόλις 2 χρόνια.

Τον Απρίλη της ίδιας χρονιάς, με τη γλυκύτητα αξιωματικού των SS, η ΕΕ αποφάσισε το κούρεμα των καταθέσεων της Κύπρου. Ο αντίχτυπος από την έλλειψη εμπιστοσύνης για την ασφάλεια των τραπεζικών καταθέσεων έστρεψε πολλούς να ρουφήξουν τα Bitcoins όπως οι εγγλέζοι την μπύρα. Μέσα σε μία εβδομάδα διπλασίασε την αξία του, φτάνοντας τα 200 δολάρια το ένα.

Τον Οκτώβρη του ίδιου έτους θα φτιαχτεί το πρώτο ATM για Bitcoin στην ιστορία. Η πρώτη φορά που ξεπέρασε τα 1.000 δολάρια ήταν τον Δεκέμβρη του 2013. Για την ακρίβεια έφτασε να ανταλλάσεται στα 1.242 δολάρια. Θορυβημένη η Κεντρική Τράπεζα της Κίνας από την αυξανόμενη δημοφιλία του, άρχισε να ασκεί πιέσεις για τον περιορισμό του. Σαν αποτέλεσμα είχαμε από τα 1.151 δολάρια στις 5 Δεκέμβρη του 2013, να υποχωρήσει στα 455. Πτώση 60% μέσα σε 2 εβδομάδες.

Τον Φεβρουάριο του 2014, πτώχευσε το Mt.Gox. Κλάπηκαν 850.000 Bitcoins, αξίας μισού δισεκατομμυρίου δολαρίων και συνελήφθη ο ιδρυτής του για απάτη και χειραγώγηση. Η εμπιστοσύνη στο ψηφιακό νόμισμα όπως ήταν φυσικό, πάλι κλονίστηκε. Μέχρι τον Γενάρη του 2015 από τα 717 δολάρια κατέληξε να διαπραγματεύεται στα 209. Πτώση 71%. Μετά από αυτό το περιστατικό, αναπτύχθηκαν πιο αυστηρά μέτρα ασφαλείας.

Το 2017 η χρηματιστηριακή του αξία θα ξεκινήσει μια σπάνια πορεία, παρασύροντας και τα υπόλοιπα κρυπτονομίσματα προς τα πάνω, με συντονισμό που θα ζήλευε βορειοκορεάτικο στρατιωτικό άγημα. Στις 2 Μαρτίου ξεπέρασε για πρώτη φορά την τιμή μιας ολόκληρης ουγγιάς χρυσού, αξίας 1.250 δολαρίων.

Τον Δεκέμβρη του ίδιου έτους έφτασε στο ανώτατο σημείο που έχει βρεθεί ποτέ, μια ανάσα πριν τα 20.000 δολάρια. Ακολούθησε μια συνεχιζόμενη πτωτική πορεία, σημειώνοντας απώλειες τις τάξης του 85%.

Το Bitcoin επιβίωσε και από αυτή τη δοκιμασία. Αυτό είναι και το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του. Ότι εξακολουθεί να υπάρχει. Αν και δεν διαθέτει ομάδα μάρκετινγκ, ούτε φυσικά κάποιο κονδύλι για την προβολή του, αντέχει παρά το ότι έχει απέναντι του ισχυρά συμφέροντα, όπως το τραπεζικό κατεστημένο.

Η θέση του βασιλιά που κατέχει ανάμεσα στα υπόλοιπα κρυπτογραφημένα νομίσματα παραμένει αναμφισβήτητη, αν και υπήρξαν χιλιάδες προσπάθειες να το αντιγράψουν. Κατάφερε να εμπνεύσει εκατομμύρια σε μια κουλτούρα αποκεντρωμένων μηχανισμών και ανέδειξε την τεχνολογική καινοτομία του blockchain.

Ωστόσο, παρά το ότι η συνεχιζόμενη πρόοδος στην τεχνολογία του blockchain και ο αντίχτυπος της δεν αμφισβητείται από κανέναν πλέον, για την πορεία συγκεκριμένα του Bitcoin, δεν μπορεί αν είναι βέβαιος κανείς. Ακόμα βρισκόμαστε ανάμεσα στην εικασία και την εφαρμογή. Η μεγάλη διακύμανση είναι για την ώρα αποτρεπτική στο να χρησιμοποιείται σε καθημερινές συναλλαγές.

Το Bitcoin σπάνια εμπνέει μια ήπια συζήτηση. Για τους επικριτές του είναι μια σύγχρονη φούσκα παρόμοια με την μανία για τις τουλίπες. Για τους υποστηρικτές του, δεν είναι απλώς ένα βιώσιμο νόμισμα. Αντιπροσωπεύει μια ιδεολογία και αποτελεί αμυντικό μηχανισμό από τις διεφθαρμένες κυβερνήσεις και το κακόβουλο τραπεζικό σύστημα.

Ποια θα είναι η πορεία του από εδώ και πέρα; Όλα είναι ανοικτά. Μπορεί τελικά να απαξιωθεί και να μηδενίσει η αξία του. Μπορεί ακόμα και να μετεξελιχθεί σε παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα στη θέση του χρυσού. Και τα δύο αυτά ακραία σενάρια δεν είναι εντελώς απίθανα. Η αβεβαιότητα γύρω από την εξέλιξη του, είναι μόνο ένας από τους λόγους που κάνουν την ιστορία του τόσο συναρπαστική.

* Ο κ. Βασίλης Παζόπουλος είναι οικονομολόγος, πιστοποιημένος επενδυτικός σύμβουλος από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, συγγραφέας του βιβλίου Επενδυτές χωρίς Σύνορα (www.ependytes.com).