Keynes εναντίον Hayek στην... Κίνα

Ο σημερινός πανίσχυρος πρόεδρος της Κίνας Xi Jinping δεν είναι ένα τυχαίο πρόσωπο. Αφού υπέστη τα πάνδεινα στη διάρκεια της μαοϊκής περιόδου, τελικά βρέθηκε στην κορυφή του ΚΚ Κίνας… διαβάζοντας τον Friedrich August von Hayek, κορυφαίο φιλελεύθερο στοχαστή.

Προφανώς, δε, αυτό συνέβαινε γιατί ο πρόεδρος Xi είχε έλθει σε αντιπαράθεση με τους προκατόχους του Ηu Jintao και Wen Jiabao, οι οποίοι ήσαν φανατικοί υποστηρικτές του John Maynard Keynes, μεγάλου Βρετανού οικονομολόγου. Είχαν έτσι υποστηρίξει φαραωνικές επενδύσεις στην Κίνα, οι οποίες οδήγησαν προς τα πάνω το δημόσιο χρέος της, το οποίο το 2013 έφθανε να αντιπροσωπεύει 60% του ΑΕΠ της χώρας, τρεις φορές πιο χαμηλό από το ελληνικό.

Χαρακτηριστική από την άποψη αυτή υπήρξε η περίπτωση της πόλης-φάντασμα Ορντόν στην Κεντρική Μογγολία, η οποία χτίστηκε χωρίς να υπάρχουν οι κάτοικοι που θα την κατοικούσαν! Επρόκειτο για μια άχρηστη επένδυση, είχε δηλώσει ο Xi Jinping, επικαλούμενος και τη θεωρία του Χάγιεκ για τις άχρηστες επενδύσεις.

Κατά την άποψη του σημερινού Κινέζου προέδρου, σε μια φιλόδοξη και αναπτυσσόμενη οικονομία όπως η κινεζική, τα επιτόκια πρέπει να βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα, η πίστωση να είναι εύκολη και οι επενδύσεις να ανεβαίνουν.

Στο επίπεδο αυτό, την περίοδο 2009-2011 έγιναν υπερβολές, με αποτέλεσμα το χρέος των τοπικών κυβερνήσεων να εκτιναχθεί στα 50 δισ. ευρώ. Μεγάλο μέρος αυτού του δανεισμού χορηγήθηκε στις 10.000 επενδυτικές εταιρείες, οι οποίες χρηματοδοτούνται από τις τοπικές κυβερνήσεις και δεν μπορούν να δανειστούν απευθείας στο όνομά τους. Αυτές οι εταιρείες ασχολούνται με την κατασκευή δρόμων, γεφυρών, αρδευτικών έργων και προγραμμάτων στέγασης αμφίβολης αξίας.

Οι Αρχές της Κίνας παρέρχονται τώρα κάτι που ήταν ήδη προφανές: πολλά από αυτά τα επενδυτικά σχέδια δεν θα καταφέρουν να αποδώσουν αρκετά έσοδα, ώστε να εκπληρώσουν τους πιστωτές. Ήδη αναδύθηκαν στάσεις πληρωμών στην επαρχία Πουνάν αλλά και αλλού. Μερικά από τα έργα αυτά θα μείνουν ημιτελή. Αυτές είναι οι άχρηστες επενδύσεις, όπως τις αποκαλούσε ο Hayek, επενδύσεις υποδομών από τις οποίες κανείς δεν επωφελείται και για τις οποίες κανείς δεν θέλει να πληρώσει.

Οι φοιτητές του Hayek τού έδωσαν το παρατσούκλι «ο κ. Διακυμάνσεις» (“Mr Fluctooations”), λόγω της ψύχωσης που είχε με τα παραπάνω και τα κάτω του οικονομικού κύκλου, τα οποία περιέγραφε με έντονη γερμανική προφορά. Πίστευε ότι οι άχρηστες επενδύσεις την περίοδο της οικονομικής άνθησης ήταν υπεύθυνες για την επακόλουθη κατάρρευση, όπως η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ είναι υπεύθυνη για το hangout της επόμενης ημέρας.

Παρά τις αντιδράσεις του Keynes και αρκετών οπαδών του στην παραπάνω θεωρία, οι υποστηρικτές του Hayek τονίζουν ότι μετά την αποκάλυψη των κακών επενδύσεων, οι οικονομίες χρειάζονται χρόνο, για να αναδιοργανωθούν. Οι απώλειες των δανείων μπορεί να υπονομεύσουν την εμπιστοσύνη προς τις τράπεζες που τις επωμίζονται, εμποδίζοντας την ικανότητά τους να χρηματοδοτήσουν νέες επενδύσεις. Και όταν οι εργαζόμενοι χάνουν την εργασία τους, απαιτείται κάποιος χρόνος για να βρουν καινούργιο εργοδότη ή για να αποκτήσουν τις δεξιότητες που απαιτούνται για εναλλακτικές θέσεις εργασίας.

Ο Hayek πίστευε ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να κάνουν ελάχιστα για να μετριάσουν το βάσανο της οικονομικής αναδιάρθρωσης. Ακόμη και αν έχει δίκιο, κάτι το οποίο αμφισβητείται έντονα, οι πολιτικοί αρνούνται να το πιστέψουν. Οι λήπτες των πολιτικών αποφάσεων στην Κίνα δεν αποτελούν εξαίρεση. Η κεντρική κυβέρνηση βοήθησε στο να καλυφθούν οι ζημιές, κλείνοντας στη φυλακή κάπου 1.000 υπεύθυνους των τοπικών κυβερνήσεων και διαγράφοντας κάποια χρέη. Μ’ άλλα λόγια, η κινεζική κυβέρνηση εφάρμοσε μια γνήσια κεϋνσιανή πολιτική συνταγή, βρίσκοντας όμως ότι ως προς τη διάγνωση του προβλήματος, ο φον Χάγιεκ είχε δίκιο.

Και το ερώτημά μας είναι απλό: σε τι διαφέρει η πολιτική του ΚΚ Κίνας, από αντίστοιχες πολιτικές στη Δύση;

Διότι μπορεί η κινεζική κυβέρνηση να διέγραφε 15 δισ. ευρώ χρέη των τοπικών κυβερνήσεων, στην Ελλάδα όμως οι εταίροι τής έδωσαν 280 δισ. ευρώ για να αποφευχθεί η άτακτη χρεοκοπία της. Όσο για την παρούσα κυβέρνηση της χώρας, για να κάνει την πλάκα της, μέσα σ’ ένα εξάμηνο πέταξε στον δρόμο 100 δισ. ευρώ. Ποια η διαφορά λοιπόν μεταξύ «νεοφιλελευθερισμού» και «κομμουνισμού»; Σε τι διαφέρουν οι κυβερνήτες των κινεζικών επαρχιών που έδωσαν έργα σε 30.000 εταιρείες, από δικούς μας υπουργούς, ανεξαρτήτως χρώματος, όταν μοιράζουν έργα και επιδοτήσεις σε διαπλεκόμενους επιχειρηματίες;

Σε οικονομικό επίπεδο, τα δύο συστήματα ελάχιστες διαφορές έχουν.

Σε πολιτικό, στην Κίνα είναι λιγάκι δύσκολο να υπάρξουν Ρουβίκωνες και «κίτρινα γιλέκα» όπως σε Ελλάδα και Γαλλία. Στη Δύση, μπορούν οι ομάδες αυτές να φτύνουν τη δημοκρατία, χωρίς καμιά επιβάρυνση. Κάτι είναι και αυτό.